O spędzaniu czasu ze swoimi dziećmi, wspólnych zainteresowaniach, podróżach, o dyskusjach i milczeniu. Czyli jak zachęcić młodego człowieka do alternatywnego wobec używek spędzania wolnego czasu

Osamotnienie i niemożność poradzenie sobie z życiowymi problemami to główne przyczyny sięgania po używki zarówno wśród młodzieży, jak i ludzi dorosłych. Ludzie młodzi mierzą się również z problemem niedowartościowania, który skłania ich do podejmowania ryzykownych zachowań, by zaimponować swoim znajomym. Najprostszym i najbardziej powszechnym z nich jest sięganie po używki: palenie papierosów za namowami znajomych, nadmierne spożywanie alkoholu czy w końcu sięganie po narkotyki. Ostatnie z wymienionych są szczególnie niebezpieczne, ponieważ czarnego ich dystrybucja odbywa się na czarnym rynku, co powoduje, że mogą łatwo dostać się w ręce nieletnich. Diler nie pyta przecież o dowód osobisty.

Odpowiedzią na te wszystkie problemy może być towarzystwo rodzica. Ważne jest tym w przypadku, żeby dziecko nie widziało w nim przeciwnika, który próbuje mu coś narzucić, lecz kogoś, kto tak jak ono był kiedyśmłody i miał podobne problemy. Nawiązanie tego rodzaju więzi nie jest oczywiście proste, ponieważ wymaga zwycięstwa w starciu z wszystkimi innymi atrakcjami, jakie dostępne są obecnie dla młodzieży. Wspólne rozrywki muszą więc być na tyle ciekawe, by dziecko chciało brać w nich udział. Są również wymagające dla dorosłego, ponieważ konieczne jest, by wyszedł on z kręgu swoich przyzwyczajeń i zainteresowań i otworzył się na to, co nowe. Z pomocą przychodzi w pierwszej kolejności rynek rozrywek, przygotowany dla poszukiwaczy zarówno najświeższych, jak i tych bardziej tradycyjnych wrażeń. Tego rodzaju spędzanie czasu wolnego z dzieckiem umożliwia nie tylko zapewnienie odpowiednich wrażeń i nawiązanie więzi z dzieckiem, dostarcza też historii, którymi młody człowiek może pochwalić się przed swoimi rówieśnikami.

Brak odpowiedniej kontroli rodzicielskiej jest jednym z podstawowych czynników wpływających na nadużywanie substancji psychoaktywnych czy papierosów. Najbardziej skorelowanym z tego rodzaju zjawiskami sposobem spędzania wolnego czasu jest przebywanie poza domem. Niezorganizowane chodzenie po mieście sprzyja angażowaniu się w zachowania ryzykowne. Jest to również zajęcie, w trakcie którego dziecko styka się z rówieśnikami sięgającymi po substancje psychoaktywne. Pozytywną alternatywą dla włóczenia się po mieście są pozalekcyjne zajęcia edukacyjne i artystyczne, a także praktykowane już rzadziej zajęcia w ramach harcerstwa czy Kościoła. Najlepszymi sposobami spędzania wolnego czasu pozostają natomiast czytanie książek oraz nauka w domu. Świadczy to o angażowaniu się w proces edukacji i od dawna pojawia się w wielu pracach badawczych, w tym u twórcy teorii zachowań problemowych Richarda Jessora. Oczywiście samo nakłanianie młodego człowieka do określonych sposobów wolnego czasu nie zawsze bywa skuteczne. Rodzic powinien przede wszystkim dawać mu przykład swoim własnym zachowaniem. Dotyczy to zwłaszcza czytania książek i nauki. Dobrze jest asystować dziecku na początku wdrażania się w nowy rodzaj spędzania wolnego czasu i dopilnować, by podjęcie takiej zmiany nie było jedynie chwilowym zrywem. Z drugiej strony, przy uprawianu sportu, towarzyszenie dziecku jest bardzo utrudnione. Jak wynika z badań Sas-Nowosielskiego rodzic nie jest obecnie postrzegany jako autorytet aktywnego spędzania czasu wolnego.

Obecnie dostępna jest na szczęście ogromna ilość rozrywek, która pozwala na dobranie tej odpowiedniej dla nawet najbardziej wymagających. Od powstających w dużych miastach escape roomów, przez parki trampolin, skoki na bungee, zadomowioną już grę w paintballa, czy air soft gun aż do szkół teatralnych, warsztatów z lepienia z gliny, malowania, czy jazdy konnej. Dla zrozumienia sposobów spędzania wolnego czasu współczesnych dzieci zrozumieć ważne jest zdawanie sobie sprawy, że życie oparte na konsumpcji stało się dla nich normą. Potrzeby są kreowane przez reklamy, znajomych i internetowe wzory do naśladowania – ludzi nierzadko wspieranych finansowo przez różne firmy. By wybrać odpowiednią rozrywkę, którą można podzielać z dzieckiem, trzeba zidentyfikować wybory tożsamościowe, jakie ono podejmuje, a następnie dowiedzieć się, jakie rodzaje spędzania wolnego czasu są z nimi związane. Dodatkowo, stymulacja dziecka jest ważna ze względu na fakt, iż dzieci o dużym temperamencie znacznie częściej sięgają po substancje psychoaktywne niż ich rówieśnicy. Wskaźnikiem tego może być uczestniczenie w zajęciach sportowych wymagających konfliktu z przeciwnikiem, jak sporty walki, piłka nożna, czy koszykówka. Nie oznacza to oczywiście, że uprawianie tego rodzaju sportów skutkuje sięganiem po wspomniane substancje. Jednakże wskazuje na konieczność odpowiedniej kontroli rodzicielskiej oraz mądre wybieranie ośrodków, w którym dziecko uczestniczy w zajęciach sportowych (ważne jest by pracowała w nich odpowiednio wykwalifikowana kadra). Jednocześnie samotne uprawianie sportu oraz dyscypliny mniej konfliktowe skorelowane są z tymi zjawiskami negatywnie. Najbardziej popularną tego rodzaju dyscypliną jest jazda na rowerze – podejmuje ją aż 36 % młodzieży. Jest to jednocześnie rodzaj spędzania wolnego czasu, w który najłatwiej mogą włączyć się rodzice poprzez organizowanie wycieczek rowerowych. Najbardziej atrakcyjne wydają się być te o charakterze krajoznawczym. Dodatkowo spędzanie czasu na łonie natury wpływa pozytywnie na zdrowie psychiczne. Natomiast niedostatek podejmowanych aktywności fizycznych jest szczególnie niekorzystny dla młodzieży, a jego brak jest jednym z głównych problemów zdrowotnych współczesnego społeczeństwa.
Najczęstszą formą spędzania czasu wolnego w towarzystwie rodziców jest turystyka – dotyczy ona aż 51% dzieci i młodzieży. Wynika to z zależności finansowej od rodziców oraz skondensowanej formy, która umożliwia wiele nowych doświadczeń oraz nawiązanie głębszych relacji. Najbardziej popularnym celem wyjazdów turystycznych pozostaje wyjazd nad morze, na drugim miejscu plasują się wyjazdy w góry i nad jezioro. Pierwszy wybór współdzieli młodzież oraz osoby dorosłe. Natomiast wyjazdy w góry oraz nad jezioro znacznie częściej podejmują dzieci. Dlatego jeżeli rozważamy wspólny wyjazd, należy zastanowić się czy góry nie byłby lepszym celem niż tradycyjnie wybierane morze.

Jak słusznie zauważyła Marina Abramovic, w performansie Artystka Obecna, bycie z drugą osobą nie jest czynnością, która ludziom przychodzi łatwo. W sumie spędziła ona 700 godzin na krześle w przestrzeni wystawowej Muzeum Sztuki Współczesnej w Nowym Yorku, by zwiedzający mogli usiąść naprzeciwko i doświadczyć współobecności. Rozmowa ma często na celu jedynie zamaskowanie swojej obecności. Podobnie jest z innymi czynnościami wykonywanymi we dwie osoby lub w grupie, kiedy to mają one na celu odciągnięcie uwagi od nas samych. Jednocześnie bezpośrednie doświadczenie drugiego człowieka i otwarcie się na niego jest niezmiernie ważne, przypomina nam, że jesteśmy czymś więcej niż codzienną bieganiną mającą na celu podtrzymanie naszego życia czy zapewnienie nam rozrywki. Milczenie nie musi oznaczać braku kontaktu, jeżeli otworzymy się na drugą osobę. Każdy człowiek, a szczególnie ten który jest nam bliski – jak rodzic czy dziecko – jest zwierciadłem, w którym możemy dostrzec innego. Innego należy tu rozumieć jako fundamentalną podmiotowość otwierającą nas na rzeczywistość społeczną.

Źródła:
Boni, Michał, Krystyna Szafraniec, and Piotr Arak. Młodzi 2011. Kancelaria Premiera, 2011.
Bobrowski, Krzysztof. "Czas wolny a zachowania ryzykowne młodzieży." Alkoholizm i Narkomania 20.3 (2007): 267-287.
Łaciak, Jerzy. Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2004 roku. IT, 2003.