Torbiele jajników – bardzo groźne?
Kobieta, która słyszy, że na jej jajnikach rozwinęły się torbiele, może odczuwać niepokój i lęk. Często niepotrzebnie. W wielu przypadkach torbiele są łagodnymi zmianami, najczęściej występującymi u kobiet w wieku rozrodczym, które znikają same i nie wymagają leczenia.
Kobieta, która słyszy, że na jej jajnikach rozwinęły się torbiele, może odczuwać niepokój i lęk. Często niepotrzebnie. W wielu przypadkach torbiele są łagodnymi zmianami, najczęściej występującymi u kobiet w wieku rozrodczym, które znikają same i nie wymagają leczenia. Czasem jednak torbiel może oznaczać groźne zmiany nowotworowe i musi zostać usunięta.
Torbiele (cysty) jajników to łagodne guzy wyścielone tkanką i wypełnione płynem albo krwią. U kobiet w narządach rozrodczych najczęściej występują torbiele czynnościowe, które zależą od działania hormonów. W czasie pierwszej połowy cyklu jajniki wytwarzają estrogeny, które wpływają na produkcję hormonów przysadki FSH i LH, regulujących rozwój i dojrzewanie komórki jajowej.
Komórki jajowe dojrzewają w małych torebkach zwanych pęcherzykami, które osiągają rozmiary od 1,3 do 1,8 cm. W czasie owulacji komórka jajowa uwalnia się z pękniętego pęcherzyka (Graafa), który zmienia się w ciałko żółte produkujące progesteron. Czasem jednak komórka jajowa nie uwalnia się z pęcherzyka – wtedy jego ściany pogrubiają się, tworząc torbiel, która nadal produkuje estrogeny.
Torbiele małe i bezobjawowe często pozostają nierozpoznane i same się wchłaniają. Zmiana może się jednak powiększyć nawet do rozmiarów pomarańczy, może też pęknąć, co wywołuje krwawienie i ból. W przypadku występowania torbieli częściej mają miejsce pobolewania i nieregularne miesiączki albo obfite krwawienia utrzymujące się przez kilka miesięcy oraz częste oddawanie moczu, wzdęcia, zaparcia.
Diagnozowanie torbieli
Duża torbiel może wywoływać ból podczas stosunku płciowego lub uczucie pełności w brzuchu. Większość torbieli jajników rozpoznaje się podczas badania ginekologicznego. Lekarz może zalecić też badanie poziomu hormonów. Badanie USG z kolei pozwala stwierdzić, czy wykryty guz jest rzeczywiście wypełnioną płynem torbielą czy guzem litym – w obu przypadku wskazana może być laparoskopia, która polega na wprowadzeniu do miednicy mniejszej poprzez małe nacięcie w okolicy pępka endoskopu umożliwiającego ocenę jajników.
Większość torbieli jajników jest łagodna (nienowotworowa) i zanika bez żadnego leczenia. Przykładowo: torbiele jajników czynnościowe, czyli te zależne od działania hormonów, nie wymagają leczenia – lekarz najczęściej zleca ich obserwację przez 2-3 miesiące. Po tym czasie zwykle nie stwierdza się już zmian.
Kiedy do usunięcia?
Czasem jednak torbiel rośnie do dużych rozmiarów i musi być usunięta, ponieważ rozrośnięta cysta uciska inne narządy, utrudniając ich funkcjonowanie. Leczenie najczęściej polega na podaniu hormonów lub antybiotyków, a czasem leków przeciwzapalnych. W kuracji nawracających torbieli czynnościowych lekarz może zalecić stosowanie antykoncepcji hormonalnej.
Operacja jest wskazana, jeśli istnieją podejrzenia, że torbiel może pęknąć, co mogłoby skutkować wewnętrznym krwawieniem i zakażeniem innych narządów w obrębie jamy brzusznej, a także gdy występują silne bóle i krwawienia. Torbiel trzeba koniecznie usunąć, jeżeli istnieje duże ryzyko rozwoju raka jajnika (zwłaszcza u kobiet powyżej 45 roku życia). Im wcześniejsze rozpoznanie, tym większa szansa na całkowity powrót do zdrowia.
Wskazaniem do operacji są torbiele dermatoidalne (skórzaste). Zmiany tego typu mogą zawierać komórki tłuszczowe, włosy, tkankę kostną. Nie jest do końca znana przyczyna ich powstawania.
Niekiedy możliwe jest wycięcie torbieli bez jajnika, czasem jednak konieczne okazuje się usunięcie jednego lub obu przydatków.
Torbiel może się też rozwinąć u kobiet spodziewających się dziecka – większość z nich znika wraz z rozwojem ciąży i lekarz w tym czasie zaleca jedynie ich obserwację. Jeżeli jednak torbiel nie zniknie, a nawet zacznie się powiększać, wskazane może okazać się jej usunięcie.
Zespół wielotorbielowatych jajników
Jeśli chodzi o jajniki torbielowate (zespół wielotorbielowatych jajników, zespół policystycznych jajników, PCOS), tworzą się wtedy liczne torbiele powodujące powiększenie się jajników. W schorzeniu tym nie dochodzi do owulacji, zwiększa się natomiast poziom hormonów płciowych męskich powodujących objawy maskulinizacji (występowanie u kobiety cech somatycznych męskich). W takim przypadku zwykle występują nieregularne miesiączki i niepłodność.
Leczenie kobiet z zespołem policystycznych jajników obejmuje łagodzenie objawów i zapobieganie długoterminowym konsekwencjom choroby. W leczeniu niepłodności kobiet z PCOS zwykle stosuje się lek pobudzający owulację – clomifen. Badania wykazały, że w przywracaniu jajeczkowania u pacjentek z policystycznymi jajnikami równoczesne leczenie clomifenem i metforminą jest skuteczniejsze niż w przypadku podawania samej metforminy.
Torbiele czekoladowe w endometriozie
Warto jeszcze wspomnieć o endometriozie – nazywamy tak migrację błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamę macicy. Ogniska endometriozy najczęściej usytuowane są wewnątrz jamy otrzewnej lub (znacznie rzadziej) poza nią – w szyjce macicy, sklepieniu pochwy, sromie, pęcherzu moczowym, itp.
Kobiety chorujące na endometriozę często mają tzw. torbiele czekoladowe jajników, które wypełnione są brązowym płynem. Rozwijają się one z nietypowo zlokalizowanych w jajnikach ognisk tkanki, która normalnie znajduje się jedynie w macicy. Leczenie polega na podawaniu leków z grupy gestagenów, które hamują wydzielanie gonadotropin, lub analogów gonadoliberyny, co ma na celu zahamowanie podziałów komórkowych endometrium, głównie poprzez zmniejszenie poziomu estrogenów.
Tekst: Ewa Podsiadły-Natorska
(epn/sr), kobieta.wp.pl
