W silnym ciele zdrowy mózg
Aktywnie spędzać czas warto latem i przez resztę roku i to nie tylko dla zdrowia serca, tętnic, trzustki czy ładniejszego brzucha. Naukowcy odkrywają nowe informacje o tym, jak ruch poprawia działanie mózgu.
Korzyści mogą być naprawdę wyraźne. Niedawno badacze z prestiżowego University of California w Los Angeles znaleźli związek między fizycznym wysiłkiem osób starszych i w średnim wieku a ryzykiem wystąpienia choroby Alzheimera. Dane z trwającej aż 30 lat obserwacji pokazały silne, dobroczynne efekty ruchu. Korzystanie z niego wiązało się z większą objętością niektórych obszarów mózgu, w tym kluczowego dla działania pamięci hipokampa. Osoby, które tego doświadczyły, były przy tym średnio o połowę mniej zagrożone schorzeniem niż pozostałe. – Obecnie najwięcej korzyści, jeśli chodzi o chorobę Alzheimera, może przynieść właściwy styl życia, włączając w to ćwiczenia fizyczne – tak uzyskane wyniki skomentował dr George Perry, redaktor naczelny „Journal of Alzheimer’s Disease” – pisma, w którym badanie zostało opublikowane. Co ważne, pomagały dowolne ćwiczenia aerobowe, nawet spacer, taniec czy uprawianie ogródka.
Długa młodość
Tymczasem badania sugerują, że przyjaźń z fizyczną aktywnością obniża m.in. zagrożenie chorobą Parkinsona, epilepsji, pozwala zachować lepszą pamięć przy stwardnieniu rozsianym, pomaga przy depresji, wspiera pracę mózgu osób zakażonych HIV, chroni mózg przed negatywnymi skutkami stresu, a nawet w pewnym stopniu – nadużywania alkoholu. W tym świetle można łatwiej przyjąć wynik uzyskany przez uczonych z University of Miami. Badacze wykazali, że w podeszłym wieku osoby nie stroniące od ćwiczeń mają taką sprawność mentalną, jakby ich mózgi były o 10 lat młodsze niż ludzi, którzy spędzają czas głównie na siedzeniu. Poprawę tej sprawności można uzyskać już stosunkowo szybko i łatwo, nawet w starszym wieku.
W swoim eksperymencie pokazali to badacze z University of Montreal, którzy podzielili na trzy grupy ochotników w wieku od 62 do 84 lat. Każdą z grup na osiem tygodni przypisali do innego programu treningowego. Jedna wykonywała intensywne ćwiczenia aerobowe, druga pracowała nad zwiększeniem siły mięśni, a trzecia ćwiczyła podstawowe zdolności motoryczne, takie jak utrzymywanie równowagi, koordynacja ruchów czy elastyczność. Okazało się, że o ile do poprawy wydolności fizycznej dochodziło tylko przy treningu wydolnościowym i siłowym, to we wszystkich trzech grupach pojawiły się podobne zyski intelektualne. – Chciałbym, aby seniorzy pamiętali, że mogą poprawić swoje zdrowie fizyczne i możliwości mentalne w każdym wieku i mają do dyspozycji różnorodne narzędzia – przekonuje prowadzący badanie dr Nicolas Berryman.
Nawet dla orłów
Jednak korzyści, jakie uzyskuje mózg z ruchu ciała, dotyczą także osób w wieku przypadającym na szczyt formy. Badacze z nowozelandzkiego University of Otago przyznają, że kiedy uczestników swojego badania w wieku od 18 do 30 lat poddali baterii testów sprawdzających możliwości intelektualne i obserwowali ilość tlenu w ich mózgach, nie spodziewali się dużych różnic między osobami, które regularnie ćwiczą a mniej zaangażowanymi w sport uczestnikami. Wyniki uczeni opisali jednak jako zaskakujące, ponieważ okazało się, że sport przynosił znaczne korzyści nawet bardzo młodym mózgom. Dzięki ruchowi były one lepiej zaopatrzone w tlen i sprawniej rozwiązywały testy. – Badanie dostarcza przekonujących dowodów na to, że regularne ćwiczenia – co najmniej pięć razy w tygodniu – to sposób na wyostrzenie zdolności poznawczych i stawia wyzwanie dotychczasowym założeniom, według których siedzący tryb życia prowadzi do problemów tylko w późniejszym okresie życia – mówi autorka projektu dr Liana Machado.
Jak najwcześniej
Co najmniej równie ważny jest ruch w przypadku dzieci. Zwykle nie trzeba ich do niego namawiać, ale warto pamiętać, aby codziennie miały na niego sporo czasu, także jeśli chcemy, aby odnosiły sukcesy w nauce. Okazuje się bowiem, że dzięki typowemu dla dzieci bieganiu, skakaniu i innym ruchliwym zabawom lepiej radzą sobie one z intelektualnymi zadaniami. W trwającym dziewięć miesięcy eksperymencie naukowcy z University of Illinois w Urbana-Champaign sprawdzili wpływ codziennej, bogatej w naturalny dla dzieci ruch, dwugodzinnej zabawy siedmio-, ośmio- i dziewięciolatków. Oprócz poprawy możliwości fizycznych w ćwiczącej grupie doszło do znacznego zwiększenia zdolności koncentracji uwagi i zdolności do szybkiej zmiany wykonywanych zadań. U uczniów z grupy kontrolnej doszło tymczasem tylko do niewielkiego postępu związanego z ich naturalnym rozwojem. – Dzieci z grupy objętej programem poprawiły swoje wyniki w obszarze zdolności poznawczych dwa razy bardziej niż pozostałe. Wykryliśmy u nich także szerokie zmiany w działaniu mózgu, które mają związek z uwagą w czasie zadań umysłowych i wiążą się z prędkością ich wykonywania – tłumaczy prowadzący badanie prof. Charles Hillman.
O mózg potomstwa można jednak zacząć dbać jeszcze wcześniej, bo już w okresie płodowym. Zespół z University of Montreal wykazał bowiem, że 20 minut ćwiczeń, nastawionych na wsparcie układu krążenia o umiarkowanej intensywności, powoduje szybsze dojrzewanie mózgu noworodka. – Z optymizmem liczymy na to, że wyniki te zachęcą kobiety do zmiany swoich nawyków związanych ze zdrowiem, ponieważ proste wprowadzenie ćwiczeń w czasie ciąży może zaważyć na przyszłości dziecka – twierdzi autor eksperymentu prof. Dave Ellemberg.
Tabletka ruchu
Dlaczego ćwiczenia poprawiają pracę mózgu? Oprócz wspomagania zdrowia układu krwionośnego, które ma niebagatelny wpływ, naukowcy odkrywają bardziej specyficzne mechanizmy. Badania na myszach przeprowadzone w Harvard Medical School pokazały na przykład, że w trakcie wysiłku mięśnie uwalniają do krwi pewne białko oznaczane jako FNDC5, które z kolei powoduje zwiększenie w mózgu produkcji innego białka – neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego. Pomaga ono przetrwać komórkom nerwowym i wspiera powstawanie połączeń między nimi. Paradoksalnie dzięki takim odkryciom kiedyś może się okazać, że przestaniemy uprawiać sport. Uczeni z Harvardu mówią bowiem o możliwości stworzenia leków, które będą naśladowały działanie wysiłku fizycznego. Na razie jednak warto ćwiczyć, ale przypominamy, aby osoby planujące zmianę stylu życia zasięgnęły opinii lekarza.
Zobacz też:
Najprostsza w stosowaniu dieta w Polsce
