Słońce - wróg oczu?

Pierwsze przydymione szkła wymyślono w Chinach ok. XII w. Były to płaskie płytki kwarcu bez mocy korekcyjnej, które wykonano po to, aby sędziowie mogli ukryć wyraz swoich oczu. W XVIII w. James Escott zalecał noszenie niebieskich lub zielonych szkieł, bo wierzył, że pomagają w leczeniu niektórych problemów ze wzrokiem. Na pewno jednak nie proponował ich do ochrony przed UV, bo o tym wtedy nie słyszano, a przed słońcem chroniły parasolki i nakrycia głowy. Dopiero w 1929 r. Sam Foster, amerykański wojskowy i założyciel firmy Foster Grant, sprzedał pierwszą parę okularów przeciwsłonecznych na stoisku Woltworftha przy deptaku w Atlantic City. Dzisiaj już wiemy, że trzeba chronić oczy przed silnym słońcem, ale czy wiemy, że UV zagraża oczom w każdej porze roku?

Wzrok z jednej strony jest całkowicie zależny od światła, bo to dzięki niemu widzimy, z drugiej - może być przez światło uszkodzony. Intensywność promieniowania UV rośnie wraz ze wzrostem wysokości i waha się w zależności od pory roku i dnia. Dla oczu większym zagrożeniem jest jesienią, w godzinach 9-15, dla skóry - latem.

Większość światła wpadającego do oka, to światło odbite od piasku, wody, śniegu czy gładkich powierzchni, jak chodnik czy jezdnia. Nie wszyscy pamiętają o tym, że dzieci są trzy razy bardziej od dorosłych narażone na promieniowanie odbite, a to za sprawą szerszych źrenic i bardziej przejrzystej soczewki. Do ukończenia 18 roku życia akumulujemy 80 proc. promieniowania UV, jakiemu podlegają oczy przez całe życie.

Coraz lepiej poznajemy destruktywny wpływ światła słonecznego na oko, w tym wiele stanów chorobowych, nazywanych ogólnie oftalmoheliozami.

Długotrwałe narażanie wzroku na działanie intensywnego światła może przyczynić się do obniżenia ostrości widzenia, spowodowanego uszkodzeniem plamki żółtej, czyli niewielkich rozmiarów punktu umiejscowionego na siatkówce oka. Jest on największym skupiskiem czopków – światłoczułych receptorów siatkówki, a jednocześnie miejscem na siatkówce odpowiedzialnym za precyzyjne i ostre widzenie. Na degenerację plamki żółtej mogą także wpływać powstające pod wpływem promieniowania światła cząsteczki o charakterze wolnych rodników tlenu. Ich długotrwałe działanie może doprowadzić do zmian chorobowych w obrębie tętnic siatkówki objawiających się właśnie degeneracją plamki żółtej.

Silne światło słoneczne i promieniowanie UV odgrywa niebagatelną rolę w powstawaniu i rozwoju zaćmy (katarakty), objawiającej się zmętnieniem soczewki oka.

Na niekorzystny wpływ światła narażona jest też skóra wokół oczu. Jest ona trzy razy cieńsza niż w innych miejscach ciała, a mała liczba gruczołów potowych i łojowych nie jest w stanie chronić przed niekorzystnym wpływem czynników środowiskowych, także wpływem słońca. Rak skóry podstawnokomórkowy obejmuje 20 proc. guzów powiek. Jest najczęstszym powodem rekonstrukcyjnych operacji powiek. Najgroźniejszym nowotworem jest czerniak, który może okaleczyć zarówno skórę powiek, jak i tęczówkę oraz siatkówkę oka.

Szkodliwemu wpływowi UV na oczy przeciwdziała noszenie soczewek okularowych, które można montować zarówno w okularach korekcyjnych, jak i przeciwsłonecznych. Ich skuteczność określa indeks E-SPF (ang. Eye Sun Protection Factor), analogiczny do indeksu SPF w kosmetykach. Im wyższa wartość E-SPF, tym większa ochrona, np. E-SPF 25 oznacza, że oczy są chronione 25 razy skuteczniej niż w przypadku braku okularów.

Przed silnym słońcem chronią wzrok soczewki okularowe w ciemnych kolorach. Tym różnią się one od jasnych soczewek chroniących przed UV, że spełniają dodatkowo inną bardzo ważną rolę, a mianowicie zapobiegają tzw. olśnieniu, spowodowanemu dużym natężeniem widzialnego widma promieniowania słonecznego. Ciekawe jest również, że krótkowidzom zaleca się raczej szkła brązowe, a osobom z nadwzrocznością – zielone. Przy niektórych schorzeniach oczu, takich jak jaskra, bielactwo, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki nie należy nosić okularów z niebieskimi szkłami. W tych stanach chorobowych doskonale sprawdzają się szkła pomarańczowe. Dzieci, podobnie jak dorośli, powinny nosić okulary przeciwsłoneczne z tą jednak różnicą, że nie powinny nosić bardzo ciemnych szkieł.

Pierwszym i najprostszym sposobem zapobiegawczym jest unikanie nadmiernej ekspozycji oczu na promieniowanie UV, szczególnie dotyczy to osób jasnookich. Warto także zastosować dietę. Wykazano bowiem, że spożywanie niektórych składników pokarmowych - karotenoidów (luteiny, likopenu, beta-karotenu), antocyjanów oraz cynku - może chronić np. przed zachorowaniem na zwyrodnienie plamki żółtej.

Mimo że uszkodzenie oczu przez promieniowanie UV jest dobrze udokumentowane, nasza wiedza na ten temat jest nadal niska, w porównaniu z wiedzą na temat ochrony skóry. Z badań przeprowadzonych w br. przez TNS Polska na zlecenie organizatorów kampanii edukacyjnej "Chroń swój wzrok cały rok!" wynika, że tylko 6 proc. Polaków chroni oczy przed UV niezależnie od pogody. 38 proc. zwraca uwagę na promieniowanie UV tylko wtedy, gdy świeci słońce, a aż 56 proc. nie przywiązuje wagi do ochrony oczu przed UV. Świadomość konieczności ochrony wzroku przed UV jest wyższa wśród kobiet i osób młodych. Niespełna połowa z osób noszących okulary (zarówno
korekcyjne, jak i przeciwsłoneczne) wie, że są one wyposażone w filtr UV.

Aby podnieść poziom edukacji w zakresie ochrony wzroku problem powinien być szeroko dyskutowany. O tym, że ochrona oczu przed promieniowaniem UV to konieczność w ciekawy sposób informowała przeprowadzona 20 marca br. akcja "Chroń swój wzrok cały rok!" pod hasłem #UVażaj! Podczas zaćmienia słońca celebryci, będący ambasadorami akcji oraz specjaliści z branży informowali o szkodliwym wpływie UV na oczy i konieczności ochrony wzroku.

Więcej informacji na www.chronswojwzrok.pl