Antykoncepcja chirurgiczna

Jest jednym z najskuteczniejszych sposobów antykoncepcji, daje niemal 100-procentowe wykluczenie ciąży. Stosowana jest zarówno u kobiet (podwiązanie jajowodów), jak i mężczyzn (przecięcie nasieniowodów). Mimo skuteczności budzi wiele kontrowersji i wątpliwości lekarzy. Największą jej wadą jest nieodwracalność. W Polsce stosowana jest tylko w wyjątkowych sytuacjach.

Jest jednym z najskuteczniejszych sposobów antykoncepcji, daje niemal 100-procentowe wykluczenie ciąży. Stosowana jest zarówno u kobiet (podwiązanie jajowodów), jak i mężczyzn (przecięcie nasieniowodów). Mimo skuteczności budzi wiele kontrowersji i wątpliwości lekarzy. Największą jej wadą jest nieodwracalność. W Polsce stosowana jest tylko w wyjątkowych sytuacjach.

Tekst: Monika Doroszkiewicz
mos/kg

Chirurgiczna antykoncepcja pozwala zapomnieć o liczeniu dni płodnych. Można się kochać cały miesiąc bez strachu przed niechcianą ciążą. Szczególnie wygodna dla kobiet, które nie mogą przyjmować pigułek hormonalnych ze względów zdrowotnych. W przypadku panów, poza prezerwatywą jest jedyną stałą antykoncepcją.

Do rozważenia wyłącznie dla kobiet i mężczyzn, którzy są pewni, że nie chcą mieć dzieci, bowiem bezpłodność jest praktycznie nieodwracalna. Można więc gorzko pożałować swojej decyzji: zmiana sytuacji życiowej, partnera, czy utrata dziecka, mogą sprawić, iż kobieta zapragnie zajść w ciążę.

W Stanach Zjednoczonych każdy sam decyduje, czy chce trwałej bezpłodności, czy też nie. Tam antykoncepcja chirurgiczna jest bardzo popularnym sposobem zapobiegania ciąży - wynika z krajowego rejestru Centers for Disease Control and Prevention i kontroli urodzeń na świecie. W Polsce lekarz nie ma prawa podwiązać jajowodów pacjentce na życzenie.

Rodzime prawo (art.156 Kodeksu Karnego) zakazuje tej metody antykoncepcji, traktując ją jako trwałe pozbawienie zdolności płodzenia. Sterylizacja dozwolona jest jedynie w sytuacji, kiedy istnieje ku temu podstawa medyczna, np. kolejna ciąża poważnie zagrażałaby życiu kobiety, w innym wypadku lekarzowi może grozić do 10 lat pozbawiania wolności. Dlatego zabieg przeprowadza się niezwykle rzadko. Pacjentki częściej wykonują go za granicą, np. w Niemczech.

Niektórzy mężczyźni, decydując się sterylizację, oddają swoją spermę do banku, by w razie sytuacji, gdy zmienią zdanie, służyła do zapłodnienia in vitro. Wazektomia, czyli podwiązanie nasieniowodów u mężczyzn, jest popularną metodą w Niemczech, Anglii, Stanach Zjednoczonych czy Szwajcarii. W Polsce, podobnie jak podwiązanie jajowodów, stosowana jest sporadycznie, wykonują ją jedynie trzy kliniki, koszt takiego zabiegu to około 2 tys. zł.

Przy tym, jeśli panowie w przyszłości zechcą mieć dzieci, nadal możliwe jest pobranie nasienia i zapłodnienie pozaustrojowe. Organizm nie zaprzestaje bowiem produkcji plemników, zahamowany jest tylko ich transport. Sterylizacja to dość prosty zabieg chirurgiczny, trwa on około 20 minut, po godzinie pacjent idzie do domu. Chociaż komplikacje w czasie i tuż po zabiegu pojawiają się niezwykle rzadko, to warto pamiętać, że sterylizacja jest zabiegiem chirurgicznym. Może wiązać się z ryzykiem powikłań, wynikających z operacji i znieczulenia.

Stosowana jest zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W znieczuleniu ogólnym lekarz operujący wykonuje niewielkie nacięcie skóry (około 1 cm) w okolicy pępka. Poprzez to nacięcie wpuszczany jest gaz do jamy otrzewnowej, który unosi powłoki brzucha poprawiając widoczność. Następnie wpuszczana jest malutka kamera, dzięki której lekarz może odnaleźć jajowody u kobiety.

Kolejny krok to wykonanie małego nacięcia skóry w pobliżu kolca biodrowego, przez które wprowadza się narzędzie do wykonania zabiegu, po czym zamyka się światło jajowodu. Do wyboru jest kilka metod: założenie klipsa, krążka zaciskającego jajowód, elektrokoagulacja (niszczy fragment jajowodu, który zabliźnia się powodując jego niedrożność). Zabieg trwa 20-30 minut, pozostawia niewielką bliznę. Jeśli nie ma powikłań, pacjentka jeszcze tego samego dnia może wrócić do domu.

Metoda ta polega na wykonywaniu poprzecznego nacięcia skóry brzucha na długości około 5 cm tuż nad spojeniem łonowym. Przez otwór lekarz odnajduje jajowody, na których zawiązuje nierozpuszczalne nici chirurgiczne, a następnie przecina jajowód. Zabieg trwa około 30 min. i jest zalecany zwłaszcza u kobiet, które rodziły poprzez cesarskie cięcie. Powrót do zdrowia zabiera około 3-4 dni.

Wynaleziona w USA i zaaprobowana przez FDA w 2002 roku. Może być wykonana w gabinecie lekarskim, bez znieczulenia ogólnego, niekoniecznie zaś na sali operacyjnej. Ginekolog poprzez pochwę, szyjkę i światło macicy wsuwa delikatną, giętką wkładkę i umieszcza ją w świetle jajowodu. W jajowodach umieszcza się spiralną elastyczną wkładkę, wykonaną ze stopu tytanu i niklu, powleczoną politereftalenem etylenu, który powoduje włóknienie i zamknięcie światła jajowodu. Po około trzech cyklach miesięcznych, kobieta staje się bezpłodna. Skuteczność wg wskaźnika Pearla wynosi 99,8 proc.

Nowa, nieinwazyjna, wykonana po raz pierwszy szpitalu w Chelsmsford w Wielkiej Brytanii. Nie wymaga cięć, szycia, nie pozostawia żadnych blizn i jest bezbolesna. Polega na wprowadzeniu do jajowodu kawałków silikonu wielkości ziarenka ryżu. W ramach reakcji obronnych organizmu, obrastają one tkanką i blokują jajowód.

Tego samego dnia pacjentka może opuścić klinikę. Zabieg jest prosty, szybki i przeprowadzany tylko w znieczuleniu miejscowym. W Polsce nie jest stosowany.

W Europie Zachodniej istnieją ośrodki, gdzie podejmowane są próby przywracania drożności jajowodów i nasieniowodów. Operacja jest jednak dużo bardziej skomplikowana i kosztowna, niż sterylizacja, wykonywana w bardzo nielicznych i tylko wysoko wyspecjalizowanych klinikach. Jej koszt dochodzi do 10 tys. euro. Sukces w dużej mierze zależy od wieku kobiety, czasu, jaki upłynął od sterylizacji i doświadczenia chirurga.

Jeśli przynajmniej połowa długości jajowodu jest nieuszkodzona, operacja ma szanse powodzenia. Najprostszą metodą jest ponowne rozcięcie i zszycie jajowodów. Z wykorzystaniem mikroskopu chirurg uwalnia podwiązane końce jajowodu, następnie przez jamę macicy i światło jajowodów wsuwa bardzo cienki cewnik przywracając drożność i zszywa ze sobą dwa końce. Kiedy drożność kanału jajowodu zastaje przywrócona, cewnik z jego światła jest usuwany.

Kiedy jajowody są bardzo zniszczone, konieczny jest przeszczep jajowodu. Zdarza się tak, szczególnie po elektrokoagulacji, jak pozostaje tylko jeden wolny fragment jajowodu, natomiast brak jest fragmentu uchodzącego do macicy. Wtedy chirurg wykonuje nowe ujście dla jajowodu w mięśniu macicy i delikatnie wszywa jedyny istniejący fragment jajowodu. Zabieg ten jest o wiele trudniejszy do wykonania.

Głównym ryzykiem, związanym z zabiegiem przywracania drożności jajowodów, jest powstanie ciąży ekotopowej, w tym przypadku jajowodowej. W miejscu, w którym końce jajowodów zostały ponownie połączone, mogą powstawać blizny, które stworzą barierę dla plemników. Zdarza się, że zapłodniona komórka jajowa zaczyna się rozwijać w świetle jajowodu. Jeśli do niej dojdzie, konieczne jest usunięcie zarodka, a czasem całego jajowodu. Decyzja o chirurgicznej metodzie antykoncepcji musi być więc dobrze przemyślana.

Tekst: Monika Doroszkiewicz
mos/kg