Dagny Przybyszewska. Mąż zniszczył jej życie, a kochanek zabił

Była bardzo piękna. Współcześni uważali, że ma wręcz zjawiskową urodę: nienaganna figura, skóra jak alabaster, płomienne włosy i ogromne oczy, które zalotnie, ale także śmiało i wyzywająco patrzyły na mężczyzn.

Wbrew powszechnym sądom, nie była zimnokrwistą mieszkanką Północy. W jej żyłach płynęła gorąca krew. U stóp Dagny mężczyźni leżeli jak martwa zwierzyna. Boy-Żeleński, Strindberg, Munch (ten słynny malarz, gdy z nim skończyła, spał jak wierny pies pod drzwiami jej pokoju), Wyspiański, Weiss i Nalborczyk, dwaj bardzo znani w drugiej połowie XIX wieku plastycy - to tylko niektórzy z jej kochanków.

Choć w mężczyznach przebierała jak w ulęgałkach, sama stała się ich ofiarą. Będąc w toksycznym związku ze Stanisławem Przybyszewskim (mężem) i Władysławem Emerykiem (kochankiem), została przez tego drugiego zastrzelona. Dagny Juel Przybyszewska odeszła z tego świata nie mając nawet 34 lat.

Urodziła się 8 czerwca 1867 roku w małym norweskim miasteczku Kongsvinger. Wykształcenie zdobyła na pensji dla dziewcząt w Erfurcie. Po powrocie do Norwegii, rozpoczęła pracę jako guwernantka. Wtedy też po raz pierwszy silniej zabiło jej dziewczęce serce. Młodzieńczy związek z Hjalmarem Christiensenem, początkującym pisarzem i krytykiem, nie trwał jednak długo. Zakończył się wiosną 1891 roku. Pozostało po nim tylko zamiłowanie Dagny do ludzi sztuki i artystów. Otaczała się nimi już do końca życia.

Jako 25-latka rozpoczęła studia muzyczne w Berlinie. Niebanalna uroda, inteligencja i elokwencja oraz… mocna głowa uczyniły z niej szybko muzę berlińskiej bohemy artystycznej. W stolicy Niemiec poznała Augusta Strindberga, już wówczas uznanego skandynawskiego dramaturga, z którym przeżyła burzliwy i bardzo krótki romans. Miłosną przygodę przerwała zdecydowana interwencja rodziny Dagny, która sprowadziła ją na kilka tygodni do domowych pieleszy. Strindberg wówczas oszalał. Nazywał publicznie swą niedawną kochankę "dziwką i ścierwem", uznając za osobistych wrogów tych wszystkich, których ceniła.

Dagny niewiele sobie z tego robiła. 18 sierpnia 1893 roku wyszła za mąż za poznanego wcześniej w Berlinie polskiego pisarza Stanisława Przybyszewskiego.

Czym piękną i młodą dziewczynę, u stóp której leżał praktycznie cały berliński światek artystyczny, zauroczył mrukliwy Polak? Przyszłe bożyszcze Młodej Polski nie mogło zaimponować jej sławą, a tym bardziej wyglądem. Początkujący pisarz nosił się bardzo niechlujnie, nie dbał o garderobę, nie mówiąc już o codziennym goleniu, czy zmianie bielizny.

Być może Przybyszewski zdobył Norweżkę ekspresyjna grą na fortepianie, a może wizjami o zreformowaniu europejskiej literatury? Jak było, tak było, ale Dagny pokochała naszego rodaka całym sercem. Miłość ta ostatecznie okazała się jej zgubą.

Przybyszewski traktował ją początkowo jak boginię. Mawiał: "Kocham ją jak wielkie dzieło mej przez nią narodzonej duszy". Okres wzajemnego zauroczenia szybko jednak obu stronom minął. Dagny nie mogła pogodzić się z licznymi romansami męża, który z jedną z kochanek (Martą Foerder) miał w Berlinie nawet trójkę dzieci. Problem rozwiązało samobójstwo kochanki, gdy po raz czwarty "wpadła" z Przybyszewskim. Było to dwa lata po ślubie z Dagny. Młoda kobieta miała już z Przybyszewskim dwójkę dzieci - Zenona i Iwi.

Dagny spędzała życie w rozjazdach, podróżując między dziećmi, a wojażującym po Europie "Stachem", jak go pieszczotliwie nazywała. Nadzieję na rodzinną stabilizację dało objęcie przez Przybyszewskiego redakcji krakowskiego "Życia". Mimo objęcia prestiżowej posady "Stach" nie zrezygnował jednak z bujnego, tak to określmy, życia towarzyskiego. Pijackie libacje łączył kolejnymi romansami, z których ostatni - z żoną Kasprowicza - przelał u Dagny kielich goryczy.

Szybko znalazł się pocieszyciel zdradzanej kobiety. Był to Władysław Emeryk, jeden z mężczyzn, w ramiona których wpychał Dagny znudzony już nią bardzo małżonek. Było ich zresztą wielu, na czele ze słynnym Boyem-Żeleńskim, który, gdy na czas jakiś opuściła męża w 1900 roku, wyruszył za nią w świat do Wiednia i Paryża. Kolejny z wielbicieli, poeta Stanisław Korab-Brzozowski, popełnił samobójstwo po odtrąceniu przez Dagny.

Ona nadal kochała "Stacha", a jego zdrady chciała puścić w niepamięć. Szansę na to widziała we wspólnym wyjeździe na Kaukaz. Koszty wyprawy zobowiązał pokryć się Emeryk, majętny syn właściciela kopalni miedzi i manganu na Kaukazie, ślepo zakochany w Dagny. Przybyszewski jednak nie chciał wyjechać. Przekonał żonę, że dołączy do niej "za kilka tygodni" i wyprawił w odległą podróż z Władysławem Emerykiem.

Młody człowiek, znajdujący się przez dłuższy czas na granicy szaleństwa, oszalał w czasie tej wyprawy do końca. Wiedząc, że Dagny nie wyobraża sobie z nim życia, postanowił ją zabić, a następnie popełnić samobójstwo.

Swój straszliwy plan zrealizował Emeryk 5 czerwca 1901 roku, strzelając w hotelowym pokoju w Tyflisie (tak za czasów carskich nazywała się stolica Gruzji) najpierw do Dagny, a potem do siebie. Nieszczęsną żonę Przybyszewskiego pochowano w Gruzji. Małżonek nie przybył na jej pogrzeb. Był w tym czasie zajęty umizgiwaniem się do kolejnej kochanki, Jadwigi Kasprowiczowej.

"Nie pisałem Ci - nie dlatego, bym był tak strasznie zrozpaczony, ale żem dzień i noc latał, telegrafował, a przede wszystkim szukał pieniędzy. Rozumiesz, że cała ta historia kosztowała kilkaset rubli" - usprawiedliwiał się nowej wybrance serca z kilkudniowej przerwy w korespondencji.