Żywienie w nadciśnieniu tętniczym

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęściej występujących chorób w naszym społeczeństwie. Nadciśnienie pierwotne nie ma jawnych przyczyn, za to nadciśnienie wtórne wynika z chorób nerek, gruczołów dokrewnych, nadczynności tarczycy, zatrzymania sodu, zatrucia ciążowego, palenia tytoniu, nadmiernej pobudliwości nerwowej, wadliwego sposobu odżywiania się oraz otyłości.

Nadciśnienie tętnicze często jest bagatelizowane. Pacjentom wydaje się, że tylko farmakoterapia zapisana przez lekarza jest receptą na poprawę ich zdrowia. Jednak nie dopuszczają do siebie wiadomości, iż zarówno ciśnienie skurczowe, jak i rozkurczowe wykazuje stopniowany niezależny związek z niewydolnością serca, miażdżycą naczyń obwodowych i schyłkową niewydolnością nerek.

Nadciśnienie tętnicze należy odbierać jako główny czynnik ryzyka wystąpienia całego spektrum chorób układu sercowo-naczyniowego i innych z nimi związanych. Zatem nic dziwnego, że WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) w swoim raporcie wymieniła na pierwszym miejscu nadciśnienie tętnicze wśród przyczyn zgonów na świecie.

Nadciśnienie tętnicze wywołuje zawroty oraz bóle głowy, nadmierną pobudliwość nerwową, bezsenność, przyspieszoną czynność serca. Aby zdiagnozować, czy u pacjenta występuje nadciśnienie tętnicze, dokonuje się kilkakrotnych pomiarów ciśnienia i jeśli wartości są przekroczone w stosunku do prawidłowych, to stwierdza się nadciśnienie.

Najczęstszą przyczyną nadciśnienia wtórnego jest zbyt duża podaż soli kuchennej co przy predyspozycjach genetycznych prowadzi do wzrostu stężenia sodu w komórkach, co w mięśniówce naczyniowej prowadzi do silnej i długotrwałej kurczliwości.
Apetyt na sól kuchenną najczęściej łączy się z rosnącym apetytem. Jednocześnie odnotowuje się równoczesne występowanie nadciśnienia oraz otyłości. Im wyższa masa ciała tym wyższe ciśnienie.
U osób regularnie nadużywających alkoholu występuje zwiększone ciśnienie. Przy zmniejszeniu jego konsumpcji, nawet nie wprowadzając większych zmian żywieniowych, poziom ciśnienia spada.

Ogranicz sól. Pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, aby obniżyć ciśnienie, jest ograniczenie podaży chlorku sodu. Zalecenia mówią, aby nie przekraczać 1-3 g soli kuchennej dziennie. Można sól kuchenną zastąpić solą potasową oraz łagodnymi przyprawami. Polecany jest czosnek, majeranek, bazylia, estragon, pietruszka czy koperek. Ograniczyć należy produkty bogate w sód: paluszki solone, dania gotowe, dania typu fast food, chrupki, chipsy, zapiekanki, produkty kiszone czy marynowane, konserwy.

Ogranicz kaloryczność. Zmniejszenie kaloryczności diety oraz uzyskanie prawidłowej masy ciała pozwala na utrzymanie ciśnienia na prawidłowym poziomie. Wprowadzenie aktywności fizycznej przynajmniej w wymiarze 0,5 godziny dziennie, jest składową leczenia nadciśnienia.

Ogranicz tłuszcze nasycone. Dieta w nadciśnieniu powinna odgraniczać podaż tłuszczy , zwłaszcza tych nasyconych, do 25% dobowego pokrycia energetycznego. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe obniżają ciśnienie u nadciśnieniowców. Dieta bogatobiałkowa podnosi ciśnienie, a dieta bogatowęglowodanowa je obniża. Wśród wegetarian oraz wegan ciśnienie było średnio o 10-15 mm Hg niższe niż w przypadku osób na diecie mieszanej. Wynik taki jest najprawdopodobniej skutkiem zwiększonego spożycia błonnika pokarmowego oraz kwasów wielonienasyconych.

Zwiększ podaż potasu. W diecie należy uwzględnić produkty bogate w potas, ponieważ zwiększona podaż potasu, wapnia i magnezu obniża poziom ciśnienia. Włączyć należy produkty bogate w potas: banany, brzoskwinie, czarne porzeczki, brukselkę, czosnek, nać pietruszki, szpinak, pomidory, ziemniaki, suche nasiona roślin strączkowych. Dania zwierające otręby pszenne dostarczą zwiększoną ilość potasu i jednocześnie błonnika pokarmowego, który wpływa na zmniejszenie stężenia cholesterolu i glukozy we krwi.

* Zwiększ ilość witamin.* Zwłaszcza należy pamiętać o witaminie C, gdyż stosując leki moczopędne większość witamin wydalana jest wraz z moczem. Aby nie tracić witamin podczas obróbki kulinarnej, należy jeść jak najwięcej surowych warzyw i owoców. Dieta powinna być lekkostrawna, niepowodująca wzdęć, dlatego należy zrezygnować ze smażenia na rzecz pieczenia w folii, czy pergaminie, duszenia i gotowania.

Popularne jest stosowanie 1-2 razy w tygodniu diety ryżowej, ziemniaczanej, owocowej lub mlecznej.
Dieta ryżowa- Kempnera. 250-300g ryżu gotuje się bez soli i spożywa w 5-6 posiłkach z dodatkiem owoców lub warzyw w postaci sosów czy kompotu. Dieta ziemniaczana. 1 kg ziemniaków gotuje się w mundurkach bez soli i podaje się je 4-5 razy dziennie. Dopuszczalne jest dodatkowo spożycie około 500ml przegotowanej wody z sokiem owocowym.

Dieta owocowa. 1kg owoców, przede wszystkim jabłek oraz innych owoców bogatych w potas, podaje się w postaci tartej, pieczonej, kompotów. Dopuszczalne jest dodatkowo spożycie około 1000ml soków owocowych słodzonych.

Dieta mleczna- Karela. Spożywa się 800ml-1000ml mleka w porcjach 5-8 razy dziennie. Obecnie jednak nie zaleca się zbyt częstego stosowania takich jednostronnych diet. Polecane są diety zbilansowane pod względem wartości odżywczej o obniżonej zawartości kalorycznej, bogate w węglowodany złożone, błonnik pokarmowy, witaminy oraz składniki mineralne zwłaszcza potas, wapń i magnez.

Aby obniżyć ciśnienie i jednocześnie zapobiec wystąpieniu chorób sercowo-naczyniowych należy ograniczyć podaż soli, zwiększyć aktywność fizyczną, rzucić palenie, ograniczyć picie alkoholu oraz wprowadzić dietę bogatą w witaminy oraz składniki mineralne.

Weronika Weremko-Oszuścik, dietetyk
Poradnia dietetyczna Dieta4U