Mindfulness dla Twojego dziecka – dlaczego warto i jak to robić?

Dzisiejszy świat otwiera przed dziećmi mnóstwo możliwości, ale też stawia przed nimi wiele wyzwań, nieistniejących za czasów naszych dziadków czy nawet rodziców. Dużo dłużej przebywają one w domu, co ma związek z obawą o ich bezpieczeństwo oraz często nadgodzinową pracą rodziców, którzy po prostu nie mają czasu na rodzinny spacer. Dzieci coraz rzadziej przebywają na łonie natury, gdzie mogą się wyszaleć i wymyślać własne gry i zabawy, co dla nas, naszych rodziców i dziadków było na porządku dziennym.

Zabawa na świeżym powietrzu oraz związany z nią kreatywny rozwój dzieci w dzisiejszej rzeczywistości są niestety ograniczone. Dziecięcy mózg jest za to nieustannie stymulowany przez tysiące innych czynników, takich jak: zajęcia dodatkowe, nauka języków obcych, gry komputerowe, tablety, telefony.

W rezultacie dzieci mogą mieć osłabione zdolności interpersonalne oraz umiejętność odróżniania świata realnego od rzeczywistości wirtualnej. Trudno im też dłużej skupić się na wyznaczonych zadaniach, nie wspominając o braku umiejętności organizacji czasu wolnego. W dobie wszechobecnej technologii, kiedy dzieci mają stały dostęp do rozrywki, brakuje miejsca na ich kreatywność i inwencję twórczą. Taka sytuacja może powodować wzrost liczby problemów wychowawczych i trudności w nauce.

To podstawowa i uniwersalna zdolność ludzkiego mózgu do skupiania się na tym, co dzieje się teraz, i akceptowanie procesów myślowych (takich jak emocje i myśli) oraz odczuć ciała, bez ich zbędnej oceny i klasyfikacji. Ćwiczenia uważności skupiają się na byciu tu i teraz zamiast na analizowaniu błędów z przeszłości oraz rozmyślaniu nad tym, co przyniesie przyszłość.

Badania naukowe pokazują, że ćwiczenie uważności usprawnia połączenia w płacie czołowym mózgu, który jest związany z poprawą koncentracji, przetwarzaniem danych w pamięci oraz podejmowaniem decyzji w konfliktowych sytuacjach.

Zadaniem ćwiczeń uważności jest wzbogacanie wewnętrznych i zewnętrznych doświadczeń dziecka oraz jego odczuć m.in. o ciekawość i chęć poznawania. W konsekwencji prowadzi to do zwiększenia poczucia samoświadomości, wrażliwości społecznej oraz własnej wartości. Uważność usprawnia również dziecięcą zdolność do samoregulowania emocji, w szczególności tych negatywnych i trudnych, takich jak gniew czy strach. Ćwiczenia uważności mają też ogromny wpływ na empatię oraz rozumienie myśli i uczuć innych, co skutkuje budowaniem lepszych relacji z ludźmi.

W skrócie: polega on na świadomym dostrzeganiu tego, co w danym momencie dzieje się z Twoim ciałem i umysłem.

Ludzie mają tendencję do natychmiastowego reagowania na czynniki zewnętrzne. Na przykład w sytuacji gdy usłyszymy od drugiej osoby coś niemiłego, zdarza nam się reagować impulsywnie i agresywnie, co powoduje, że czasem z naszych ust padają niepożądane i złośliwe słowa. Uważność pozwala nam na stworzenie przestrzeni między naszymi emocjami a reakcją na dane wydarzenia. Dzięki temu uczymy się większej kontroli pozytywnych i negatywnych zachowań oraz bardziej świadomego podejmowania decyzji. Kiedy skupiamy się na naszych myślach i uczuciach, mamy ich większą świadomość i możemy na nie reagować w bardziej inteligentny sposób, nie raniąc siebie ani ludzi wokół nas.

Weź słoik i napełnij go wodą. Postaw go na stole i poproś dziecko, aby starało się przez niego zobaczyć to, co jest po drugiej stronie. Możliwe, że zobaczy Ciebie albo inną osobę siedzącą w tym miejscu. Następnie dodaj do wody sody oczyszczonej i potrząśnij słoiczkiem. Zauważ, co się wtedy dzieje. Czy widoczność obiektów przez pryzmat wody z sodą nadal jest klarowna? Pewnie nie, bo substancja zniekształca obraz.

Teraz poproś dziecko, aby wyobraziło sobie, że gdy jest zestresowane lub zdenerwowane, jego myśli są jak soda oczyszczona. Czy widzisz, jak mącą wodę i powodują, że obraz nie jest klarowny? W takich sytuacjach nie myślimy jasno i – w szczególności gdy jesteśmy źli – łatwo nam podejmować nieracjonalne decyzje.

Obserwujcie wodę w słoiku przez kilka kolejnych minut. Co się stało? Im więcej czasu mija, tym więcej sody osadza się na dnie słoiczka i woda znowu staje się klarowna. Po pewnym czasie substancja zupełnie opada na dno i dziecko znowu będzie mogło spojrzeć przez przejrzysty słoiczek z wodą. Ta sama zasada odnosi się do mózgu Twojego i Twojego dziecka. Im bardziej jesteśmy spokojni i dajemy sobie czas na ochłonięcie z emocji i rytmiczne oddychanie, tym bardziej klarowne stają się nasze myśli i uczucia.

Oddech odgrywa ważną rolę w praktykowaniu mindfulness.

Zauważ, że już sam fakt skupienia się na oddechu powoduje, że on się zmienia – wydłuża się, zwalnia i się pogłębia. W momencie gdy Twój oddech spowalnia, Twoje ciało i umysł również doświadczają zmian. W takich chwilach możesz się w pełni skoncentrować na tu i teraz, Twoje ciało się rozluźnia, a mózg wycisza. Bywają też takie chwile, w których nie możesz się wyciszyć i zatrzymać, ponieważ ciągle rozpraszają Cię własne emocje i myśli. Mózg jest jak rozpędzona wyścigówka, której trudno wyhamować i odpocząć. Wtedy Twój oddech staje się krótki i przyspiesza, a całe ciało wchodzi w stan zdenerwowania i zamartwiania się. Jest to naturalna reakcja organizmu, kiedy mamy jakiś problem. W momencie gdy zauważysz, że całą swoją uwagę koncentrujesz na negatywnej sytuacji, przekieruj uwagę na oddech i sprawdź, czy poczułeś się lepiej. Chwila, w której rozpoznajesz, co Cię rozprasza w ćwiczeniach oddechu, nazywa się stanem świadomego skupienia.

Po opowiedzeniu dziecku tej historii poproś je, aby przez jakiś czas obserwowało swój oddech, aż do momentu, gdy stanie się on długi i głęboki.

Do tego ćwiczenia dobrze jest użyć gongu albo innego instrumentu, którego dźwięk wraz z upływem czasu stopniowo się zmniejsza. Poproś swoje dziecko, aby się skoncentrowało, było cicho i wsłuchało się w dźwięk melodii. Poproś też, by w momencie, gdy już skończy słuchać, podniosło rękę.

W tym ćwiczeniu nie można popełnić błędu. Można je najpierw przeprowadzić z otwartymi oczami, a później z zamkniętymi. Na końcu zapytaj dziecko, jakie zauważyło różnice. Zadaj poniższe pytania:

1. Kiedy byłeś bardziej skupiony – z otwartymi oczami czy zamkniętymi?
2. Czy w czasie wykonywania tego ćwiczenia przyszło ci coś do głowy? Jeśli tak, to o czym myślałeś?

Staraj się wplatać różne ćwiczenia uważności w codzienny rytm dnia swojego dziecka. Pytaj, o czym wtedy myśli, obserwuj szybkość jego oddechu, dowiaduj się, jakie emocje odczuwa. W czasie posiłku poproś dziecko, aby skupiło się na zapachu jedzenia, poczuło jego teksturę i opisało, jakie smaki rozpoznaje. Dzięki temu systematycznie zaczniesz wyposażać swoje dziecko w umiejętności, które przydadzą mu się zarówno w wieku dziecięcym, jak i w dorosłości. To również fantastyczna metoda na poznanie się lepiej, odkrycie, co czuje i myśli Twoja pociecha, oraz wzmocnienie relacji, która Was łączy.

Materiał przygotowany w partnerstwie z Dr. Iliana Ramirez