Niewygodna prawda o tujach. Ogrodnicy nie mówią o tym głośno

Żywotniki, powszechnie nazywane tujami, wpisały się w krajobraz polskich ogrodów. Spotyka się je niemal na każdym kroku. Najczęściej tworzą żywopłoty. Uchodzą za łatwe w uprawie i praktyczne. Jak jest w rzeczywistości? O czym nie powiedzą ci w szkółce czy sklepie?

Tuje zazwyczaj uprawia się, aby zasłonić dane miejsce w ogrodzie lub odgrodzić się od świata zewnętrznego. Stanowią całoroczny żywopłot. Kluczowe jest tempo wzrostu. Roczne przyrosty najpopularniejszych odmian (np. Brabant i Smaragd) wynoszą 30-60 cm. W rezultacie już po kilku latach uprawy tworzą zwartą, gęstą i wysoką ścianę. Są dobrym, jednolitym tłem dla niższych roślin. Mają niskie wymagania glebowe, tolerują nawet gleby kwaśne. Sadzonki są tanie i łatwo dostępne. W zasadzie na tym kończą się zalety żywotników.

Dla ogrodnika tuja nie jest wymarzonym gatunkiem, ale czasem jest traktowana jako "zło konieczne". Praktyczność stawia się ponad wysokimi walorami dekoracyjnymi. Ważne, że drzewka nie straszą swoim wyglądem. W praktyce w szkółkach można znaleźć wiele bardziej atrakcyjnych i pożytecznych (np. dla przyrody) drzew i krzewów, które zwiększają bioróżnorodność gatunkową.

Przykładami atrakcyjnych roślin żywopłotowych są m.in. ognik szkarłatny, laurowiśnia wschodnia, grab pospolity, cis pośredni, buk zwyczajny i głóg jednoszyjkowy. Nie ma jednak rośliny idealnej – każda ma swoje zalety i wady. Dotyczy to także żywotników. Znane są ich zalety, jednak zapomina się o wadach.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Tuje stały się w ogrodach tak powszechne, że uprawia się je niezależnie od stanowiska. Są sadzone w cieniu, gdzie lepiej radzi sobie cis, a także na lekkich piaszczystych glebach, które są bardziej odpowiednie dla rokitnika czy jałowca.

W pierwszym przypadku żywotnik bardzo słabo rośnie i jest bardziej narażony na choroby, w drugim zaś wysycha. Gatunek ma płytki system korzeniowy i tym samym jest podatny na susze. Często występują u niego skutki suszy fizjologicznej wynikające z niedoboru wody zimą (gdy traci wodę z zielonych części w procesie transpiracji, a nie może pobrać ubytków z zamarzniętego podłoża). Dlatego po zimie część żywotników brązowieje, niektóre nawet zamierają. Tymczasem takie ryzyko można ograniczyć przez regularne podlewanie w ciągu sezonu i sporadyczne nawadnianie z okresie zimowym. Płytki system korzeniowy wiąże się z większym prawdopodobieństwem wywracania tuj na działach narażonych na silne wiatry.

Czasem przeciwnicy żywotników przytaczają ich "cmentarne" tradycje. To prawda, żywotniki były i są chętnie sadzone na cmentarzach. Dzięki płytkiemu korzenieniu się nie niszczą pomników. Taką tradycję mają też chryzantemy, które w krajach zachodnich czy w USA są cenionymi roślinami rabatowymi.

W internecie pojawiło się dużo mitów o tujach, które są m.in. powielane na forach. Jednym z nich jest włączenie ich w poczet najbardziej trujących roślin uprawianych w Polsce. Niektórzy twierdzą, że już samo przebywanie przy tujach jest szkodliwe (co jest bzdurą). Faktycznie żywotniki zawierają trujące związki (w tym tujon), jednakże zagrożenie zatruciem zachodzi jedynie w przypadku spożycia. Same rośliny nie zachęcają do tego – nie tworzą atrakcyjnych owoców jak cis pośredni czy kalina koralowa. Natomiast żywotniki w kontakcie ze skórą mogą powodować reakcje alergiczne (zaczerwienienie, swędzenie), dlatego cięcie, sadzenie czy przesadzanie trzeba wykonywać w rękawicach.

Tuje ze względu na powszechność uprawy zmniejszają bioróżnorodność w ogrodzie i właśnie to warto wziąć to pod uwagę przy wyborze roślin na żywopłoty. Ogrodnicy z zawodu i pasji potrafią dobrać do danego miejsca bardziej odpowiednie i pożyteczne gatunki. W rzeczywistości jest to jednak indywidualna sprawa każdego właściciela ogrodu.