Pigułki "dzień po". Jak działają? Obalamy mity na temat antykoncepcji awaryjnej
Tabletka "dzień po" będzie w Polsce bez recepty. To często jedyna metoda, by uniknąć ryzyka niechcianej ciąży. Stosuje się je po niezabezpieczonym stosunku albo kiedy antykoncepcja zawiodła. Jak dokładnie działa? Wyjaśnia dr Grzegorz Południewski, ginekolog położnik.
Pigułka "dzień po" będzie dostępna w Polsce bez recepty. To często jedyna metoda, by uniknąć ryzyka niechcianej ciąży. Stosuje się je po niezabezpieczonym stosunku, albo kiedy antykoncepcja zawiodła. - Pigułka "dzień po" nie ma nic wspólnego z aborcją - mówi dr Grzegorz Południewski, ginekolog i położnik. W rozmowie z WP wyjaśnia, jak dokładnie działa.
W przypadku niezabezpieczonego stosunku, pęknięcia prezerwatywy, a także gwałtu, można zapobiec niechcianej ciąży stosując tzw. antykoncepcję awaryjną (czy inaczej: antykoncepcję „po stosunku”, antykoncepcję „dzień po”, antykoncepcję doraźną, postkoitalną).
Metoda zabezpieczenia się, a raczej uniknięcia ciąży po stosunku, stosowana jest w sytuacjach szczególnych. Na rynku - obok mechanicznych, chemicznych i hormonalnych środków antykoncepcyjnych - funkcjonuje tabletka „72 godziny po”. Jest legalną formą antykoncepcji, ale nie powinna być stosowana jako jej zastępstwo, a raczej „ostatnia deska ratunku”.
Zawsze istotny jest czas, jaki upłynął od niezabezpieczonego współżycia. Im później zastosowana antykoncepcja, tym efekt mniej pewny.
Do 3 dni (72 godz.) po stosunku można stosować dwa sposoby.
Preparat Escapelle (lub Postinor duo) to pigułka zawierająca dużą dawkę hormonów, która może wywołać po połknięciu nudności, a nawet wymioty. Jeżeli wystąpią one do 3 godzin po połknięciu tabletki, należy przyjąć następną dodatkowo.
Escapelle i Postinor duo kosztują około 50 - 60 zł, nie podlegają refundacji.
Zwiększone dawki zwykłych preparatów antykoncepcyjnych np. Microgynon (kosztują ok. 10 zł), Stediril, Rigevidon, Minisiston, Gravistat 125 (do wyboru). Jak najszybciej w ciągu 72 godzin (najpóźniej do 120 godzin) trzeba zażyć 4 tabletki naraz. Po 12 godzinach od połknięcia pierwszej dawki trzeba wziąć znowu 4 tabletki.To tak zwana metoda Yuzpe – do stosowania wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Działanie jest podobne do tabletek awaryjnych, ale można odczuć więcej skutków ubocznych (bóle głowy, mdłości).
Tych środków nie powinny przyjmować kobiety z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby.
Do 5 dni czyli 120 godz. po stosunku można zastosować preparat ellaOne (1 pigułka). Działa podobnie jak inne hormonalne metody antykoncepcji po stosunku, jednak efekt utrzymuje się dłużej - bo do 120 godzin po niezabezpieczonym współżyciu. Na razie tabletkę można uzyskać tylko na receptę od lekarza. Jej cena to około 120 złotych.
Do 4 tygodni po poprzedniej miesiączce stosowana jest pigułka hamująca działanie hormonów związanych z ciążą – powodująca krwawienie (mikroporonienie). Ta metoda jest niedostępna w Polsce.
WP: : W ubiegłym tygodniu Komisja Europejska zdecydowała, że środki antykoncepcji awaryjnej o nazwie ellaOne mogą być dostępne w krajach Unii Europejskiej bez recepty. Decyzję w sprawie sposobu sprzedaży ellaOne KE podjęła na podstawie wydanej 21 listopada 2014 r. rekomendacji Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA). Agencja wyjaśniła, że pigułki te mogą być "stosowane bezpiecznie i skutecznie, bez potrzeby uzyskania recepty". Na czym polega działanie tego typu pigułek?
Doktor Grzegorz Południewski: Pigułka "dzień po" nie ma nic wspólnego z aborcją. Główny mechanizm jej działania to po prostu hamowanie owulacji. Ten preparat należy do tej samej grupy leków co środki wczesnoporonne, ale nie ma takiego działania. Aby mówić o aborcji, musi dojść do zapłodnienia.
Tabletki "dzień po" funkcjonują na dwa sposoby, zależnie od momentu cyklu miesięcznego. Mogą opóźnić proces owulacji, jeśli jeszcze do niej nie doszło albo zapobiegają zagnieżdżeniu się komórki jajowej.
Pigułka "dzień po" zawiera jednorazową dawkę hormonów kilkakrotnie większą od tej obecnej w pojedynczej tabletce antykoncepcyjnej Stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza chroni przed nieplanowaną ciążą. Na przyjęcie tabletki mamy 72 godziny, tymczasem od stosunku do momentu, kiedy dochodzi do ciąży, czyli zagnieżdżenia się komórki jajowej w ścianie macicy, może minąć nawet ponad tydzień.
Preparat ellaOne służy do stosowania jako antykoncepcja po stosunku. Jego efekt działania jest dobry (tylko 2,1 procent niepowodzeń w przypadku przyjęcia po 120 godz., a w ciągu pierwszej doby - tylko 0,9 proc.).
Skuteczność tej konkretnej pigułki rekomendowanej przez Europejską Agencję ds. Leków jest bardzo wysoka, a działania uboczne małe. Główny mechanizm działania ellaOne to hamowanie owulacji i opóźnienie jej do 6-7 dni od przyjęcia. Niemal gwarantuje to uniemożliwianie zapłodnienia przez plemnik. Dodatkowo opóźnione jest przesuwanie się komórki jajowej do macicy i zmienia się śluzówka macicy. Podsumowując - uzyskujemy bardzo dobry efekt antykoncepcji.
WP: : Obecnie w większości krajów Unii Europejskiej bez recepty dostępne są także inne środki antykoncepcji awaryjnej np. Norlevo, Levonelle, Postinor. Na receptę dostępne są w Chorwacji, Niemczech, Grecji, na Węgrzech, we Włoszech i w Polsce. Z kolei na Malcie w ogóle nie są sprzedawane. Czym różnią się od ellaOne?
Wymienione preparaty są zupełnie innej konstrukcji - zawierają dużą dawkę progestagenu (lewogestrelu), który działa podobnie - hamuje owulację - jednak słabiej niż ellaOne.
Ten konkretny preparat zawiera antyprogestagen - nową substancję działającą jak antyhormon. ellaOn został dopuszczony do obrotu w UE w 2009 r. Substancja czynna preparatu łączy się z receptorami progesteronu - hormonu, który wpływa na wystąpienie owulacji i przygotowanie wyściółki macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej. Działając na receptory progesteronowe, preparat zapobiega ciąży, głównie hamując owulację lub opóźniając ją. Efekt jest wystarczająco długi, aby plemniki straciły zdolność zapłodnienia. Pigułka ma mniej ubocznych działań niż inne preparaty.
WP: : Nie obawia się pan, że w Polsce, gdzie legalna aborcja jest zakazana, a dostęp do antykoncepcji ograniczany przez wiele czynników - pigułka "dzień po" będzie nadużywana?
Tabletki elleOne są bezpieczne, pamiętać jednak trzeba, że kobieta może je stosować najwyżej dwa razy w ciągu jednego cyklu. W Polsce do tej pory tabletki tego typu były marginalną metodą przeciwdziałania ciąży, znaną ok. 4-6 proc. Polaków.
W krajach, gdzie antykoncepcja po stosunku dostępna jest bez recepty, znacząco spada liczba legalnych i nielegalnych aborcji u młodych kobiet. Są pomocne dla ofiar gwałtu, korzystają z nich także kobiety, które zawiodły prezerwatywy.
To antykoncepcja stosowana tylko w sytuacjach awaryjnych, której nie powinno się stosować jako stałego sposobu zapobiegania ciąży. Dobór metody jest zawsze indywidualny. Istotne jest, aby oprócz skuteczności i bezpieczeństwa, zapewniała kobiecie także wygodę stosowania oraz dopasowanie do stylu życia.
ellaOn to bardzo dobrze tolerowany lek. Jest stosowany w dużych dawkach u osób, u których leczy się np. mięśniaki. Obserwując tę grupę osób, widać, że żadnych powikłań czy komplikacji nie ma.
