Seks w pigułce

* Jaka powinna być idealna metoda antykoncepcyjna? Po pierwsze: skuteczna. Po drugie: niezbyt kłopotliwa. Po trzecie: bezpieczna, to znaczy bez niekorzystnych skutków ubocznych. No tak, ale konkretnie, która z nich jest najlepsza? Ba! *Na pytanie o idealną metodę antykoncepcyjną nie ma, niestety, jednoznacznej odpowiedzi. Nie wymyślono jeszcze takiej, która spełniałaby jednocześnie wszystkie te ważne warunki. Każdy sposób zapobiegania ciąży ma bowiem plusy i minusy. Dlatego takie pytanie zawsze musi być uzupełnione o informację: "najlepsza dla kogo"? Dla różnych par znakomita może okazać się inna metoda. Wybierając sposób kontrolowania płodności, trzeba wziąć pod uwagę zarówno zalety, jak i wady różnych metod.

Oto odpowiedzi na pytania o działanie pigułek hormonalnych, najczęściej zadawane przez pacjentki gabinetów ginekologicznych. Odpowiada na nie dr n. med. Krzysztof Dynowski, ginekolog endokrynolog, adiunkt Kliniki Położnictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.

1. Jak właściwie działają pigułki hormonalne?
Najpowszechniej stosowane – dwuskładnikowe – hamują jajeczkowanie. Jeśli jajeczko nie dojrzewa, nie może być zapłodnione. Hormony te powodują też zagęszczanie śluzu, co udaremnia dotarcie plemników do jajeczka (gdyby jednak dojrzało). Wywołują one również takie zmiany w śluzówce macicy, które sprawiają, że zarodek się nie zagnieździ.
* 2. Czym są minipigułki? *To mniej popularne tabletki antykoncepcyjne. Mają tylko jeden składnik, progestagen, który powoduje zagęszczanie śluzu i zmiany w śluzówce macicy, ale nie hamuje jajeczkowania.

*3. Które tabletki mają najmniej przeciwwskazań? *Jednoskładnikowe. Mogą je stosować nawet kobiety karmiące czy zagrożone chorobami serca.

*4. Dlaczego pigułka jednoskładnikowa jest u nas mało popularna? *Jej stosowanie wymaga samodyscypliny. Trzeba zażywać ją co dzień, o tej samej porze. Można się spóźnić tylko o 3 godz. (stosując dwuskładnikową – 12 godz.).

5. Wydaje mi się, że odkąd biorę tabletki, nie cieszy mnie już tak seks. Czy to możliwe?
To się zdarza – wtedy warto poprosić lekarza o zmianę preparatu. Bywa też odwrotnie – przestajemy bać się niechcianej ciąży, co powoduje, że czujemy się w łóżku pewniej i czerpiemy ze zbliżeń więcej przyjemności.

*6. Czy regularne zażywanie hormonów nie szkodzi? *Zdrowa kobieta może je brać przez wiele lat. Przeciwwskazania do stosowania pigułek dwuskładnikowych to: nadciśnienie tętnicze, stany zapalne naczyń krwionośnych, miażdżyca, cukrzyca, występowanie w rodzinie choroby zakrzepowo-zatorowej, a także krwawienie z dróg rodnych o nie ustalonej przyczynie.
* 7. Jakie badania powinnam zrobić, nim wybiorę pigułkę? *Należy wykonać cytologię i badanie ginekologiczne, skontrolować piersi i wątrobę, zbadać krzepliwość krwi, sprawdzić ciśnienie. Czasem potrzebne są także badania hormonalne. Na podstawie wyników tych badań ginekolog stwierdzi, jaka tabletka będzie najlepsza.

8. Podobno trzeba robić przerwy w stosowaniu tabletek. Jak długie?
Jeśli kobieta regularnie wykonuje zalecane badania i ich wyniki są prawidłowe, nie ma powodu odstawiać pigułek nawet przez kilka lat. Przerwy zalecano dawniej, gdy tabletki zawierały dużo większe dawki hormonów.

*9. Dlaczego tyję od środków hormonalnych? *Kobieta stosująca pigułki jest stale jakby w drugiej fazie cyklu. Wywołuje to zmiany charakterystyczne dla tej fazy: lekki obrzęk, powiększenie piersi, zatrzymywanie wody w organizmie. Efektem jest początkowy przyrost wagi o 1–2 kg. Po 2–4 cyklach waga zwykle wraca do normy. Przyjmowane w pigułce hormony nieznacznie zaostrzają apetyt. Dlatego lepiej brać pigułkę przed zaśnięciem i przesypiać "najgorszy" okres, a w ciągu dnia pilnować się i nie jeść za dużo.

*10. Chcielibyśmy mieć dziecko, ale dopiero za kilka lat. Czy pigułka nie utrudni mi wtedy zajścia w ciążę? *Nie. Sporo kobiet uważa, że ich problemy z zajściem w ciążę są spowodowane wcześniejszym przyjmowaniem pigułek. Zapominają jednak o innych czynnikach, na przykład o tym, że po 30–35. roku życia nie są już tak płodne. To nie stosowanie pigułek zmniejsza szanse na zajście w ciążę. W kręgach medycznych mówi się wręcz, że po odstawieniu pigułek płodność wzrasta.

11. Czy nietypowe krwawienie w czasie przyjmowania pigułki oznacza, że dzieje się coś groźnego?
Taki objaw może zdarzać się w trakcie pierwszych 2–3 miesięcy stosowania tej metody antykoncepcji. Można też odczuwać bóle głowy, nudności, bolesność piersi. Wszystkie dolegliwości powinny ustąpić, gdy organizm przyzwyczai się do zmienionego stężenia hormonów. Jeśli złe samopoczucie się utrzymuje, trzeba zmienić preparat.

*12. Nie mam stałego partnera, a pigułki trzeba brać regularnie. Jaka metoda jest dla mnie najlepsza? *W takiej sytuacji trzeba myśleć nie tylko o uniknięciu ciąży, ale przede wszystkim o ochronie przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową. Warto używać prezerwatywy jako uzupełnienia innych metod antykoncepcyjnych, na przykład chemicznych (globulki, pianki, kremy plemnikobójcze). Zwiększa to ich skuteczność, zmniejszając ryzyko zarażenia się wirusem HIV, chorobami wenerycznymi, opryszczką.

13. Jakie są długofalowe skutki stosowania tabletek? *60 milionów kobiet na świecie stosuje dwuskładnikowe pigułki antykoncepcyjne. Od wprowadzenia na rynek (40 lat temu) korzystało z nich już ok. 200 milionów pań. Żaden preparat medyczny nie był tak regularnie stosowany przez tyle osób i żaden też nie został tak gruntownie przebadany. "Pigułkowa" antykoncepcja może zwiększać ryzyko zakrzepicy, kamicy pęcherzyka żółciowego, nasilać migrenę i zwiększać nieco ryzyko raka piersi (średnio u 1 na 1000 kobiet, stosujących pigułkę przez 15 lat).
* 14. Czy dowiedziono też zdrowotnych zalet pigułek?
Tak. Okazało się, że przyjmowanie ich przez kilkanaście lat zmniejsza ryzyko raka jajnika i błony śluzowej macicy, a po menopauzie – osteoporozy.

*15. Jakie mają zalety hormonalne plastry antykoncepcyjne? *Są mniej kłopotliwe w stosowaniu niż pigułki (nakleja się 1 plaster na tydzień przez 3 tygodnie, a potem tydzień przerwy). Hormony dostarczane przez skórę omijają układ pokarmowy, nie obciążają wątroby i nie wchodzą w reakcję z innymi lekami.