Czerniak skóry – jak go rozpoznać

Czerniak skóry jest jednym z najbardziej agresywnych nowotworów. Warto o tym pamiętać zwłaszcza teraz, kiedy planujemy letni wypoczynek. W Polsce co roku odnotowuje się około 50 tys. przypadków nowych zachorowań na nowotwory skóry, w tym 2,5-3 tys. na czerniaka. Aby bezpiecznie korzystać ze słońca, przed wakacjami warto udać się do dermatologa na badanie znamion, pieprzyków i przebarwień. Właśnie one mogą być pierwszym objawem czerniaka, który - wcześnie wykryty - daje możliwość wyleczenia nawet w 90 proc. Jakie więc zmiany powinny nas zaniepokoić?

Czerniak skóry wywodzi się z komórek produkujących barwnik skóry - melanocytów, które uległy złośliwej transformacji. Najczęściej pojawia się na skórze, ale też w obrębie ust, nosa czy gałek ocznych. Zazwyczaj występuje na nogach i tułowiu.

Czerniak nie tylko rozrasta się na powierzchni skóry, ale - co groźniejsze - wrasta w jej głąb i gdy przejdzie barierę skóry (ma wtedy ok. 1 mm głębokości) dostaje się do naczyń krwionośnych, a następnie za ich pomocą przedostaje się do całego organizmu. Czasem wystarczą 3 miesiące, aby zaatakował cały organizm.

Usunięcie czerniaka miejscowego, kiedy choroba nie jest jeszcze zaawansowana pozwala na wyleczenie nawet 90 proc. chorych. Dlatego tak ważne jest szybkie i prawidłowe rozpoznanie. Czerniaka stosunkowo łatwo dostrzec, gdyż rozwija się na skórze, a nie wewnątrz organizmu. Może też pojawić się w kilku miejscach na ciele. Chociaż czerniak to najczęściej nowa zmiana na skórze, to jednak cześć zwykłych znamion może „zrakowieć” , czyli zamienić się w czerniaka. Co więc powinno wzbudzić nasz niepokój?

Niestety większość z nas się nie bada. Nie tylko u dermatologa, ale też sami nie przyglądamy się zmianom. Chociaż według najnowszej ankiety przeprowadzonej przez TNS na zlecenie Akademii Czerniaka w 2015 r., 63 proc. Polaków deklaruje, że w przypadku zaobserwowania na swoim ciele podejrzanego znamienia od razu udałaby się do lekarza. Aż 39 proc. osób uważa, że nie ma żadnych zmian, które należałoby obserwować, 14 proc. natomiast w ogóle nie zwraca na nie uwagi. Tymczasem regularne badania i obserwacja zmian na skórze mogą uratować życie.

Czerniak skóry charakteryzuje się cechami, możliwymi do zauważenia przy samodzielnym badaniu ciała. Warto kierować się zasadą amerykańskiego systemu ABCDE, określającego cechy zmiany skórnej, którą należy uznać za podejrzaną. Zwróćmy uwagę na:

A(asymmetry) – asymetryczny kształt, np. znamię „wylewające” się na jedną stronę. Łagodne zmiany skórne są zazwyczaj okrągłe lub owalne.
B(borders) - brzegi poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia. Bardzo często czerniak przybiera nieregularną postać.
C (color) – zmiany różnobarwne, znamiona składające się z kliku barw (np. różu, szarości, czerwieni, brązu, czerni). Czerniak objawia się również całkowitą zmianą koloru znamiona lub zaczerwienieniem jego brzegów.
D (diameter) – duży rozmiar, średnica zmiany powyżej 5 mm. Znamiona takiej wielkości - podobnie jak rosnące niewielkie dotychczas kropeczki - odbiegają od normy.
E(evolution) – ewolucję, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu. Czerniak zmienia kształt, unosi się krwawi, boli lub swędzi.

Jeśli zauważymy u siebie choć jeden z objawów ABCDE, powinniśmy udać się do dermatologa. Lekarz przy pomocy dermatoskopu, czyli specjalnej lupy, oceni znamię. Jeśli zauważy coś niepokojącego, najpewniej zleci usunięcie chirurgiczne znamienia. Zabieg jest bezbolesny, ponieważ wykonuje się go z miejscowym znieczuleniem. Wycięta zmiana zostanie zbadana pod kątem obecności komórek nowotworowych.

Kto jest szczególnie narażony? Osoby, u których czerniak skóry występował w rodzinie – im częściej, tym ryzyko zachorowania wzrasta. Na nowotwór narażają się również miłośnicy opalania oraz użytkownicy solariów – trzy minuty w solarium to o trzy dni starsza skóra. - Poza genetycznymi uwarunkowaniami, słońce jest największym sprzymierzeńcem czerniaka. Należy unikać silnego nasłonecznienia, nosić czapki i okulary kupione u optyka oraz używać kremów z filtrami. Idealny preparat ma filtry przeciw promieniowaniu UVA i UVB, na etykiecie oznaczony jest symbolem 50+. Taki krem należy nakładać 15-20 minut przed wyjściem z domu i powtarzać czynność co 2 godziny – radzi dr Łukasz Grzęda, onkolog.

Zbliżające się wakacje to dobry moment na przyjrzenie się skórze. Przed letnim opalaniem nowe i stare znamiona warto pokazać dermatologowi. - Profilaktyka antyrakowa jest bardzo ważna. Wczesne wykrycie czerniaka daje możliwość wyleczenia. Późno rozpoznany nowotwór z przerzutami najczęściej jest chorobą nieuleczalną – ostrzega dr Łukasz Grzęda.

By zmniejszyć ryzyko zachorowania, wystarczy stosować kilka prostych zasad:

- Raz w miesiącu dokładnie oglądaj swoją skórę. Sprawdź, czy znamiona nie zmieniają się lub czy nie pojawiły się nowe.
- Jeśli zauważysz, że coś podejrzanego dzieje się z twoim znamieniem, niezwłocznie udaj się do dermatologa lub chirurga-onkologa.
- Unikaj słońca w godzinach 11-16.
- Nie opalaj się w solarium.
- Przynajmniej raz na rok odwiedzaj kontrolnie dermatologa lub chirurga-onkologa.
- Jeśli chcesz się opalać, rób to z głową – pamiętaj o stosowaniu filtrów UV, noszeniu czapki i okularów przeciwsłonecznych.