Jak dbać o stopy, na których często pojawiają się odciski i pęcherze?

Powstające na skutek tarcia czy ucisku zmiany skórne w obrębie stóp, takie jak pęcherze, otarcia czy odciski, rzadko są przyczyną poważniejszych medycznych problemów, ale bywają bolesne przy chodzeniu i mogą być powodem zmniejszonej aktywności fizycznej. Nieodpowiednio zaopatrzone mogą być pierwszym krokiem do poważniejszych dolegliwości, takich jak infekcje bakteryjne i grzybicze. Jak zatem dbać o stopy, aby zmniejszyć ryzyko powstania odcisków i pęcherzy?

1. Co to są odciski?
2. Sposoby na pęcherze
3. Co to są pęcherze
4. Sposoby na pęcherze na stopach

Odciski, inaczej nazywane nagniotkami, to niewielkie grudki, charakteryzujące się znacznym pogrubieniem warstwy rogowej naskórka. W ich obrębie obserwuje się rogowy rdzeń, który uciska tkanki i jest przyczyną bólu. Powstają na skutek przewlekłego ucisku na niewielki obszar skóry, przede wszystkim na podeszwach stóp lub w przestrzeniach międzypalcowych. Ich przyczyną mogą być zmiany anatomiczne w obrębie stóp, np. układu kostnego czy nieprawidłowe, zbyt ciasne obuwie. Mają tendencję do nawracania.

W walce z odciskami na stopach należy skupić się na znalezieniu przyczyny i jej usunięciu. Dzięki temu ograniczymy ryzyko ich nawracania. Bardzo często to nieodpowiednie obuwie kryje się za odciskami, dlatego należy wybierać buty dopasowane wielkością i nieuciskające stopy. Jeśli przyczyną powstawania odcisków są zmiany anatomiczne, warto rozważyć leczenie chirurgiczne. Pomocne natomiast w takim przypadku są odpowiednio dobrane wkładki. Na odcisk na palcu mogą pomóc wkładki międzypalcowe, z kolei na odciski na podeszwach stóp – te umieszczane pod śródstopiem. Wkładki pozwalają na nieinwazyjną zmianę rozkładu ucisku, jakiemu poddawana jest stopa, a dzięki temu ograniczą powstawanie odcisków.

Odciski mogą być mechanicznie ścierane, usuwane chirurgicznie lub za pomocą kriodestrukcji. W leczeniu objawowym odcisków na stopach stosowane są preparaty keratolityczne, czyli złuszczające nagromadzony naskórek. Warto wprowadzić do pielęgnacji skóry stóp kosmetyki, zawierające np. mocznik. W wysokim stężeniu działa złuszczająco i usuwa zrogowacenia. Sposób na odciski przynoszący szybsze efekty to z kolei punktowe preparaty keratolityczne.[1] Na odciski warto więc wybierać plastry, które zawierają kwas salicylowy. Zastosowanie go na odcisk na stopie pozwala na usunięcie nagromadzonych komórek warstwy rogowej naskórka i szybkie pozbycie się zmiany. Dobrym wyborem mogą być Plastry Salvequick Corn, które zawierają 40% kwasu salicylowego, a dzięki odpowiedniej konstrukcji zmniejszają ucisk i dolegliwości bólowe, związane z odciskami.

[1] Preparaty keratolityczne to produkty złuszczające skórę. Dzięki zawartości takich substancji, jak mocznik czy kwas salicylowy pozwalają pozbyć się nadmiaru zrogowaciałego naskórka. Kwas salicylowy należy do b-hydroksykwasów i jest stosowany m.in. w peelingach chemicznych. Dzięki swojej budowie z łatwością przenika do głębszych warstw naskórka, działa przeciwzapalnie, antybakteryjnie i wspomaga gojenie.

Innym rodzajem zmian, powstającym na stopach, zwłaszcza u osób aktywnych fizycznie, są pęcherze. Pęcherz to wyniosły wykwit o średnicy nawet do kilku centymetrów, wypełniony jasnym płynem. Pęcherz powstaje na skutek ucisku i tarcia różnych przedmiotów o skórę i objawia się rozdzieleniem warstw naskórka. Pęcherze są bolesne i mogą czasowo ograniczać aktywność fizyczną.

Jeśli zaobserwujemy, że nasze stopy mają tendencję do powstawania pęcherzy, warto przyjrzeć się obuwiu, które nosimy. Ucisk, tarcie oraz niekorzystne warunki wewnątrz buta to czynniki, które predysponują do powstawania pęcherzy. Obuwie powinno zapewniać równomierny rozkład ucisku oraz być dobrze dopasowane do stopy, aby ograniczyć ryzyko obcierania skóry.

Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu pęcherzy na stopach  jest ciepło. Badacze wykazali, że wzrost temperatury o 10 stopni Celsjusza czterokrotnie zmniejsza czas potrzebny do utworzenia pęcherzy.[1] Dlatego wskazane jest noszenie obuwia, zapewniającego komfort termiczny naszym stopom. W trakcie aktywności fizycznej czy przy wysokich temperaturach sprawdzi się obuwie przewiewne, zapewniające cyrkulację powietrza wokół stopy.

Badanie przeprowadzone z udziałem osób uprawiających pieszą turystykę wykazało, że oprócz wędrówki po polnym szlaku i stosowania wkładek, również kontrolowanie wilgotności skóry stóp zmniejsza ryzyko powstawania pęcherzy.[2] Potliwość stóp zależy od czynników indywidualnych, ale także m.in. od temperatury panującej w otoczeniu stopy – czyli w bucie. To kolejny argument, dlaczego warto wybrać obuwie zapewniające stopie komfort termiczny. W ograniczeniu wilgotności sprawdzą się także antyperspiranty do stóp, które dzięki zawartości soli glinu zmniejszą wydzielanie potu.

Kolejnym sposobem są skarpety wykonane z materiałów skutecznie chłonących pot. Oprócz zapewnienia skórze stóp odpowiednich warunków wilgotności chronią ją również przed ocieraniem obuwia. Ważne, aby skarpety były odpowiednio dopasowane, nie tworzyły zagnieceń, zmarszczek. W badaniu z udziałem żołnierzy wykazano, że dobrze może się sprawdzić zastosowanie dwóch par skarpet, np. cienkich poliestrowych pod spodem, a grubych wełnianych na zewnątrz. Wełna bardzo dobrze chłonie wilgoć, jednocześnie zachowując swoją objętość, co ogranicza powstawanie pęcherzy na stopach.

[1] Van der Leun, J. C., L. B. Lowe Jr, and E. G. J. Beerens. "The influence of skin temperature on dermal-epidermal adherence: evidence compatible with a highly viscous bond." Journal of Investigative Dermatology 62.1 (1974): 42-46.

[2] Chicharro-Luna, Esther, et al. "Prevalence and risk factors associated with the formation of dermal lesions on the foot during hiking." Journal of Tissue Viability (2020).

W trakcie długotrwającej aktywności, np. podczas pieszej wędrówki, warto mieć ze sobą dodatkowe pary skarpet na zmianę.

Okazuje się natomiast, że najskuteczniejszym sposobem ograniczenia powstawania pęcherzy jest zabezpieczenie opatrunkiem miejsc najbardziej podatnych na ich powstawanie. Badania pokazały, że w porównaniu do innych metod, to właśnie ten sposób przynosi najlepsze efekty.[1] Zastosowane ich w miejscach szczególnie narażonych na powstawanie pęcherzy, takich jak pięty czy palce stóp, zmniejsza nacisk i tarcie, wywierane na skórę. Dzięki temu redukują ryzyko powstawania pęcherzy. Plastry Salvequick Blister Prevention wykonane są z hydrokoloidowego materiału, który doskonale sprawdzi się jako ochrona stopy przed postaniem pęcherza. Jeżeli już się one pojawiły – warto sięgnąć po plastry Blister Rescue, który może być z powodzeniem zastosowany na już powstały pęcherz na stopie. Zapewniając optymalne warunki, przyspieszy jego gojenie i ochroni przed czynnikami zewnętrznymi.

[1] Worthing, Robert M., Raechel L. Percy, and Jeremy D. Joslin. "Prevention of friction blisters in outdoor pursuits: a systematic review." Wilderness & Environmental Medicine 28.2 (2017): 139-149.

Bibliografia

1.     Nockowski, Piotr. "Charakterystyka najczęstszych dermatoz skóry stóp." (2016).

2.     Rubas, Klaudia, and Piotr Nockowski. "Dermatozy wywołane przewlekłym działaniem czynników mechanicznych."

3.     Martini, M. C., Placek, W., Bobrowska, M., & Romańska-Gocka, K. (2008). Kosmetologia i farmakologia skóry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

4.     Van der Leun, J. C., L. B. Lowe Jr, and E. G. J. Beerens. "The influence of skin temperature on dermal-epidermal adherence: evidence compatible with a highly viscous bond." Journal of Investigative Dermatology 62.1 (1974): 42-46.

5.     Worthing, Robert M., Raechel L. Percy, and Jeremy D. Joslin. "Prevention of friction blisters in outdoor pursuits: a systematic review." Wilderness & Environmental Medicine 28.2 (2017): 139-149.

6.     Kirkham, Suzanne, et al. "The effect of hydration on the risk of friction blister formation on the heel of the foot." Skin Research and Technology 20.2 (2014): 246-253.

Chicharro-Luna, Esther, et al. "Prevalence and risk factors associated with the formation of dermal lesions on the foot during hiking." Journal of Tissue Viability (2020).