Czerniak – wróg człowieka i przyjaciel oparzeń. Nie opalajmy się na „ropę”!

Pytania o wysokość filtrów, jakie należy wziąć dla siebie i dziecka na letni wyjazd do Egiptu, pojawiają się co roku. Każdej wiosny rozpoczyna się również szeroko zakrojona kampania na rzecz konieczności stosowania kremów z filtrami UV w ogóle. Mimo to gros turystów wciąż poraża niewiedzą lub ignorancją.

Dwa dni z kremem SPF 20, kolejne dni ze skromną 10-tką, a po tygodniu – nic. Przekonanie o słuszności takiej metody opalania pokutuje nie tylko wśród osób wypoczywających nad Bałtykiem, ale i w Egipcie czy w Grecji, Włoszech i Hiszpanii. Niechęć do kosmetyków z SPF 30 i 50 tłumaczy się krótkim „tak nie da się opalić”. Zupełnie jak gdyby opalenizna była sprawą nadrzędną, ważniejszą od zdrowej skóry. Cóż, wszystkich niedowiarków musimy zmartwić – rezygnacja z filtrów i stosowanie kremów z niskim SPF już zbiera swoje żniwo.

Larum podnieśli niedawno brytyjscy lekarze, którzy dostrzegli, że wśród emerytów rak skóry diagnozowany jest dziś kilkukrotnie częściej niż kiedyś. Powód? W latach 60. ubiegłego wieku, kiedy popularne stały się zagraniczne wycieczki nastawione na opalanie, profilaktyka przeciwsłoneczna nie była rozpowszechniona. Po kilkudziesięciu latach zachorowalność na raka skóry w Wielkiej Brytanii rośnie lawinowo. Czerniaka, czyli najbardziej złośliwy nowotwór skóry, wykrywa się u 13300 osób rocznie.

Ostrzeżenia przed rakiem skóry i popularyzacja kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi trwają od dobrych kilku lat. Nie przeszkadza to turystom wręcz chwalić się oparzeniami. Skóra schodząca całymi płatami nie jest jednak powodem do dumy, a do zmartwień. Skuteczność kremów z filtrami SPF 6 i 15 można włożyć między bajki. Podobnie jak i przekonanie, że wyższe filtry, tj. 30 i 50, wykluczają złapanie opalenizny.

Jak wysokich filtrów zatem używać latem? Czym może skończyć się nawet jedno oparzenie słoneczne i ile jest prawdy w stwierdzeniu, że na filtrach 30/50 nie można się opalić? Na pytania redakcji odpowiedziała dr Ewa Żabińska, dermatolog z kliniki medycyny estetycznej Czas Kobiety w Krakowie.

Nadmierna ekspozycja na słońce nie jest korzystna dla skóry. Niedobre jest zarówno opalanie długotrwałe małymi dawkami, jak i intensywne, krótkotrwałe. Ten drugi model jest jednak znacznie bardziej niebezpieczny. Pierwszy sposób o typie tzw. działkowicz, wielbiciel wycieczek górskich, czyli osoba, która przez cały sezon wiosenno-letni umiarkowanie eksponuje się na słońce, skutkuje przedwczesnym starzeniem skóry i nowotworami skóry o względnej łagodności. Natomiast gwałtowne, krótkotrwałe narażenie na ultrafiolet, powodujące zaczerwienienie skóry, związane jest z jednym z najzłośliwszych nowotworów człowieka, czerniakiem.

Zaczerwienienie skóry to tak naprawdę pierwszy stopień oparzenia, którego skutkiem jest uszkodzenie komórek. Nasz organizm wyposażony jest na szczęście w systemy naprawcze, które wycinają uszkodzone ultrafioletem fragmenty DNA, zapobiegając ich dalszemu powielaniu. Może się jednak zdarzyć, że „przeoczą” one jakieś uszkodzenie i na stałe zostaje ono w naszej skórze. Gdy takich błędów nazbiera się więcej, mogą one zainicjować proces nowotworowy. Podsumowując, należy podkreślić, że najbardziej niebezpieczne jest oparzenie skóry, a także fakt, że ich wpływ się kumuluje, więc istotna jest ilość oparzeń słonecznych w naszym życiu. Szczególnie dotyczy to dzieci, gdyż ich systemy naprawcze działają mniej sprawnie i oparzenie w dzieciństwie jest bardziej niebezpieczne niż w dorosłym życiu. Dziecko czerwone na plaży to duże przewinienie rodzica.

Pamiętajmy, że ewolucja przygotowała nas do życia w umiarkowanej strefie klimatycznej, więc słońce Afryki czy nawet europejskiej części basenu Morza Śródziemnego jest zaskoczeniem dla naszej skóry. Wakacje w tym rejonie wymagają filtrów 50 i ewentualnie po kilku dniach osoby o ciemnej karnacji mogą pomyśleć o filtrze 30. Blondyni niech pozostaną przy pięćdziesiątce. Przy takiej ekspozycji skóra i tak na pewno się opali, ale bezpiecznie i nie nadmiernie.

Jeśli nie mamy możliwości stopniowego, lekkiego opalenia się w warunkach naturalnych, możemy skorzystać z solarium. Opalenizna nie jest bowiem niczym innym, jak usilną próbą skóry ochronienia naszych komórek przed szkodliwością ultrafioletu. Melanina, czyli barwnik który powstaje w odpowiedzi na ekspozycję na słońce, układany jest w postaci czapeczek nad jądrem komórkowym, w którym znajduje się najcenniejszy element komórki: DNA, materiał genetyczny. Gdy jej tam nie ma, ultrafiolet trafia prosto w DNA siejąc tam spustoszenie. Oczywiście dużo słońca w życiu to również wcześniejsze i zdecydowanie bardziej nasilone zmarszczki, ale to problem, który potrafimy dziś dosyć skutecznie rozwiązywać. Jednak czerniak wciąż pozostaje naszym bardzo niebezpiecznym wrogiem.

Dr n. med. Ewa Żabińska – specjalista dermatolog, członkini Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Stowarzyszenia Lekarzy Dermatologów Estetycznych, Europejskiego Stowarzyszenia Kosmetologii i Dermatologii Estetycznej (European Society for Cosmetic & Aesthetic Dermatology - ESCAD).