Jagiełło. Jak przybysz z pogańskiej Litwy stał się potężnym europejskim monarchą

Premiera trzeciego sezonu serialu historycznego "Korona Królów" zbliża się wielkimi krokami. Do galerii fascynujących postaci z dziejów Polski dołączy kolejna – wielki książę litewski i król Polski Władysław Jagiełło. Zagra go urodzony we Lwowie ukraiński aktor Vasyl Vasylyk. Jego młodzieńcza energia oraz tajemnicze spojrzenie doskonale obrazują tego niezwykłego władcę.

Rodem z pogańskiej Litwy

Nie wiemy nawet, kiedy się urodził. Przez lata sądzono, że Jagiełło, syn księcia litewskiego Olgierda i księżniczki twerskiej Julianny przyszedł na świat w 1352 r. Dziś coraz częściej przyjmuje się datę o 10 lat późniejszą. Urodził się w kraju pod wieloma względami niezwykłym. Wielkie Księstwo Litewskie osiągnęło w XIV w. powierzchnię prawie miliona kilometrów kwadratowych, było też ostatnim już wielkim państwem pogańskim w Europie. Niemal bez przerwy toczyło wojny z sąsiadami – księstwami ruskimi i Złotą Ordą na wschodzie, a także zakonem krzyżackim oraz Królestwem Polskim na zachodzie.

Również wewnątrz tego ogromnego państwa wybuchały od czasu do czasu zbrojne spory. Choćby po tym, jak Jagiełło otrzymał tytuł wielkiego księcia w 1377 r., przez następne 20 lat toczył walki o władzę ze swoim stryjem, Kiejstutem i jego synem, Witoldem. Już w trakcie tych zmagań przyszły polski król pokazał się jako zręczny i myślący dalekosiężnie polityk. Zapewne też wtedy zrozumiał, że zaciskającą się dookoła Litwy obręcz wrogów trzeba rozerwać. Odpowiedzią na ten problem miał być trwały sojusz z jednym z sąsiadów, a także chrystianizacja Litwy.

Małżeństwo z polską królową

Jagiełło myślał praktycznie. Zakon krzyżacki mógł być zaledwie chwilowym partnerem – przecież nawracanie Litwy orężem było jednym z głównych celów jego istnienia. Przymierze z Księstwem Moskiewskim oznaczałoby stopniową utratę wpływów na wschodzie. Pozostawała Polska, z którą Litwę łączyła wrogość wobec "krzyżaków". Na dodatek od 1385 r. rządziła tam młoda, piękna dziewczyna, Jadwiga Andegaweńska, o której rękę mógł się Jagiełło przecież starać.
Wielu możnowładców w Krakowie przychylnie spoglądało na perspektywę takiego małżeństwa. Na dodatek główny kandydat do ręki Jadwigi, Wilhelm Habsburg, wcale Polakom odpowiadał. Królowa początkowo obawiała się związku z "dzikim" Jagiełłą, przeważyły jednak argumenty polityczne. 14 lutego 1386 r., odbył się w Krakowie uroczysty chrzest wielkiego księcia (przyjął wtedy imię Władysław) oraz jego najbliższej rodziny. 3 dni później Władysław II Jagiełło był już królem Polski a niebawem i mężem Jadwigi Andegaweńskiej. Ogromny awans niedawnego poganina stał się faktem.

Długie i owocne panowanie

Choć na przydomek "Wielki" wciąż najbardziej zasługuje poprzednik naszego bohatera, Kazimierz, bilans 48 lat panowania Władysława II Jagiełły okazuje się bardzo korzystny. Zacznijmy od tego, że w lipcu 1410 r., wykorzystując swoją wiedzę z zakresu wschodniej sztuki wojennej, Jagiełło pobił pod Grunwaldem na czele wojsk polsko-litewskich armię Zakonu Krzyżackiego. Potęga tego ostatniego została w ten sposób poważnie zachwiana i nigdy już nie wróciła do dawnej świetności.

W państwie polskim po wielu latach wojen nastał pokój. Od wschodu sojusznicza Litwa stanowiła zaporę przed najazdami Moskwy. Na południu z kolei cesarz Zygmunt Luksemburski był zajęty toczącymi się na ziemiach czeskich wojnami husyckimi. W te ostatnie, pomimo kuszenia go koroną czeską, Jagiełło nie dał się wciągnąć. Poszerzył za to swe wpływy, uzyskując od cesarza leżące na Słowacji ziemie – Spisz i Orawę, a także przyjmując hołd hospodara Mołdawii.
Jagiełło dbał o rozwój gospodarczy kraju oraz dobre kontakty ze swoimi poddanymi. Dzięki serii przywilejów nadanych szlachcie (m.in. Warka, Czerwińsk, Jedlnia i Kraków) położył fundamenty pod polski parlamentaryzm, który zakwitnie dopiero za panowania jego syna, Kazimierza Jagiellończyka. Wreszcie panowanie Jagiełły wiąże się z odrodzeniem zaniedbywanej przez lata Akademii Krakowskiej, które zawdzięcza wiele jego pierwszej żonie, wspomnianej już Jadwidze.

Śpiew słowika

Wiosną 1434 r. polski władca był już, według miary swoich czasów, człowiekiem sędziwym. Ze związku ze swoją czwartą żoną, Zofią Holszańską, miał dwóch młodych synów, którzy mogli odziedziczyć po nim rozległe włości. Może przeczuwając swój koniec, król coraz częściej oddawał się małym przyjemnościom, które pamiętał z czasów, kiedy był poganinem. Jak napisał kronikarz Jan Długosz:

- W pogodnym i łagodnym okresie wiosny, wbrew naturze zaczął gnębić ziemię ostry mróz, jakby druga zima (…). A król Władysław, nie bojąc się bynajmniej ostrego mrozu ani się przed nim nie chroniąc, w sobotę, po uroczystości świętego Wojciecha, wskutek jakiegoś przyzwyczajenia (…) udał się do lasów, by nasycić uszy słodkim, pełnym czaru dźwiękiem, by słuchać śpiewu słowika. Spędziwszy większą część nocy na tym słuchaniu, zaziębił się i doznał choroby…

Władysław Jagiełło, "dziki" Litwin, który okazał się świetnym królem, zmarł 1 czerwca 1434 r.

Partnerem artykułu jest Telewizja Polska