Rozdzielność majątkowa – czym jest, jakie ma rodzaje i jak ją przeprowadzić?

Bywa, że w małżeństwie tylko jedna osoba pracuje i dokłada się do budżetu, a druga trwoni go na niepotrzebne rzeczy bądź wydaje jedynie na swoje potrzeby. Bywa również, że małżonek po prostu nie wywiązuje się z różnych małżeńskich obowiązków, np. nie zajmuje się domem lub nie przykłada się do wychowania dzieci. Wtedy istnieje podstawa prawna do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Należy wiedzieć, że rozdzielność majątkowa nie musi być koniecznie ustanawiana w konsekwencji różnych patologii, często jest po prostu wynikiem braku porozumienia, niechęci i wygodnictwa.

Rozdzielność majątkowa to ustrój majątkowy małżeński, a prościej mówiąc – prawnie usankcjonowana umowa, na mocy której małżeństwo posiada nie jeden wspólny majątek, a dwa osobne majątki osobiste, którymi zarządzają na własnych zasadach. Do rozdzielności majątkowej nie wlicza się dóbr i praw nabytych wspólnie, np. własności mieszkania, a każdy małżonek określa wówczas w ułamku swój udział w tejże współwłasności. Rozdzielność majątkową można przeprowadzić przed ślubem, wtedy jest to jedna z najpopularniejszych form intercyzy, i po ślubie.

Rozdzielność majątkowa może mieć dwa rodzaje:* rozdzielność majątkowa dobrowolna* – w której skład wchodzi rozdzielność majątkowa zwykła i rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobku – oraz rozdzielność majątkowa przymusowa.

Zwykła rozdzielność majątkowa na drodze umowy dobrowolnej nadaje odrębność majątkową małżonkom, w której skład wchodzi zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i po jej zawarciu. Jest to dobre rozwiązanie dla małżonków, którzy pracują zawodowo a ich zarobki są porównywalne. Wówczas małżonkowie nie mają obowiązku informowania się o zaciągniętych zobowiązaniach, nie wpływają wzajemnie na to, na co wydają swoje pieniądze.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobku nie różni się zbytnio od zwykłej rozdzielności, ale małżonek może żądać wyrównania dorobku, tzn. jeżeli zajmował się domem, a drugi małżonek pracował, to wówczas może żądać przejęcia części jego majątku na własność. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nie dzieli się na dwa odrębne dorobki np. odszkodowań czy praw autorskich.

Rozdzielność majątkowa przymusowa jest natomiast ustanawiana na mocy orzeczenia sądu i prawa w sytuacjach, w których występuje poważne naruszenie stanu majątku przez jednego z małżonków a także poważne naruszenie dobra rodziny albo wtedy, kiedy istnieją prawne przesłanki, np. ubezwłasnowolnienie małżonka lub separacja.

Dobrowolną rozdzielność majątkową przeprowadza się u notariusza (koszt takiej usługi może wynieść około 400 zł), a do tego potrzebne są:

• akt małżeństwa;
• pełna zdolność do czynności prawnych;
• zgodność małżonków co do warunków ustanowienia rozdzielności. Podobnie przeprowadza się rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobku, wtedy potrzebny jest również odpowiedni dokument zawierany u notariusza. Oczywiście to wszystko odbywa się za porozumieniem stron. Jeżeli jednak chcemy niejako wymusić od małżonka rozdzielność majątkową albo ustanowić warunki tej rozdzielności inne niż małżonek chce, wtedy rozdzielność ustanawia się na drodze sądowej. Wówczas składa się odpowiedni pozew z uzasadnieniem do sądu rejonowego, właściwego ze względu miejsca zamieszkania pozwanego, do którego należy dołączyć opłatę do tymczasowego wpisu sądowego, który może wynosić od 30 do 600 zł.

Jeżeli wpis ostateczny, po zakończeniu postępowania, będzie wyższy niż wpis tymczasowy, wtedy należy dopłacić, a jeżeli będzie niższy – wówczas sąd oddaje różnicę. Wniosek o rozdzielność majątkową do sądu może trafić również dzięki prokuratorowi albo wierzycielowi jednego z małżonków.