W morzu śmierci. Wspomnienie syna

Na okładce znana fala czarnych włosów z pasemkami siwizny. W niebo zapatrzona jest Susan Sontag – najciekawsza ikona nowojorskich intelektualistów, role model dla intelektualistek na całym świecie. Jest bardzo świadoma tego, że właśnie jest fotografowana. Na kartkach, które kryje okładka, jej syn, David, rozprawia się z legendą matki i lekko zaburza wizerunek, na który Sontag pracowała całym swoim życiem.

„Aby opisać to tak odważnie, a jednocześnie tak wymownie, Rieff musiał być nieodrodnym synem swojej matki" – napisał krytyk w „Washington Post”. Rzeczywiście, bezkompromisowość Davida Rieffa przypomina bezkompromisowość jego matki – pisarki („W Ameryce”, „Miłośnik wulkanów”), eseistki („Przeciw interpretacji”, „Notatki o Kampie”), aktywistki walki o prawa człowieka (wielokrotnie wyjeżdżającej choćby do Sarajewa, co uwieczniła na fotografiach jej partnerka życiowa Annie Leibovitz). Jednocześnie Rieff staje w opozycji do legendy, którą intelektualistka budowała – opisując po prostu jej słabości. Parę lat wcześniej fotograficzną prawdę o ciężkiej chorobie Sontag ujawniła na swoich zdjęciach Leibovitz. Uzupełnia ją Rieff opisując zmagania z rakiem i z widmem śmierci.

Sontag zmagała się z chorobą w paru nawrotach. Gdy już wydawało się, że zwalczyła raka piersi (jej wzruszające zdjęcia, zasłaniającej bliznę po operacji w wannie, opublikowała Leibovitz), pojawiła się następna choroba, a eksperymentalne leczenie, na które Sontag się zdecydowała wzmocniło białaczkę. Jednak jej codziennym zmaganiom towarzyszył szerszy kontekst - jak zwykle intelektualny.

Sontag opublikowała książkę „Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory” starając się „odczarować” nie tylko raka (istnieje wiele przekonań, że to choroba wywoływana choćby przez „złe” uczucia czy niespełnienie), ale i AIDS. Rieff do tego zaangażowanego i wygładzonego przez samą pisarkę wizerunku osoby walczącej za pomocą własnej choroby o prawa innych, dodaje jednak zwyczajny portret kobiety, która choroby nie znosi, a śmierci się boi.

„Prosta prawda sprowadza się do tego, że matka nigdy nie umiała nasycić się życiem. Po prostu upajała się byciem. Nie znam nikogo, kto kochałby życie w sposób tak jednoznaczny, bez żadnych zastrzeżeń, i jestem niemal pewien, że gdyby dożyła nie siedemdziesiątki, lecz setki, jak marzyła w ostatnich latach, nic poza osłabieniem sprawności umysłowej nie ułatwiałoby jej pogodzenia się z koniecznością nieuchronnego odejścia. Sekundowała wielkiemu peruwiańskiemu poecie Césarowi Vallejo, który napisał:
Chciałbym żyć zawsze, nawet rozpłaszczony na brzuchu, Bo jak mówiłem i jak mówię dzisiaj, Tak wiele życia i nigdy! I tyle, tyle lat, I zawsze, zawsze i zawsze, zawsze zawsze!”

To fragment książki Rieffa, który opisuje w niej jednocześnie osobę zmagającą się ciągle z depresjami, rozchwianą emocjonalnie, w obliczu śmierci przekształcającą się z poważnej nowojorskiej intelektualistki z zasadami w chorującego, słabego człowieka chwytającego się to środków racjonalnych (czytała ksiąśki medyczne i robiła z nich notatki, by zrozumieć chorobę) i nieracjonalnych (podobno zwracała się do Boga, którego „nie uznawała” przez całe życie). Krytycy stwierdzili, że najważniejsze w tej książce są szczerość syna i całkowicie inne spojrzenie na chorobę i umieranie niż to prezentowane w kulturze popularnej.

David Rieff(ur. 1952) - amerykański dziennikarz i komentator polityczny. Absolwent Uniwersytetu Princeton. Publikuje m.in. w "The New York Times", "The Los Angeles Times", "The Washington Post", "The Wall Street Journal", "World Affairs", "Harper’s", "El Pais" i "Le Monde". Autor wielu cenionych książek (m.in.„ At the Point of a Gun: Democratic Dreams and Armed Intervention”, “A Bed for the Night: Humanitarianism in Crisis” i “Slaughterhouse: Bosnia and the Failure of the West”), w których zajmuje się wielkimi problemami współczesnego świata – konfliktami międzynarodowymi, kryzysem humanitaryzmu i emigracją.