Koleus - Pokrzywka brazylijska (Coleus) to bylina należąca do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Pochodzi z tropikalnych obszarów Afryki i Oceanii, w naturze rośnie także w Azji i Australii, a z Brazylią nie ma nic wspólnego.
Na świecie rośnie około 120 gatunków koleusów. Te o pięknych, wielobarwnych liściach określane są łacińską nazwą Coleus blumei lub Coleus verschaffeltii. W Polsce ich odmiany – nazywane Coleus hybridus – są uprawiane jako rośliny ozdobne.
Kwadratowa łodyga jest krucha, gromadzi wodę, a jej kolor zależy od odmiany. Dorasta do 50-80 cm. Przy potarciu wydziela charakterystyczny zapach. Wyrastają na niej jajowate, ostro zakończone, aksamitne liście o ząbkowanych brzegach. Układają się parami na krzyż. Mogą mieć do 20 cm długości. Liście - w różnych odcieniach czerwieni - często posiadają rysunek w innym kolorze. Kwiaty są niepozorne, purpurowo-białe, zielonkawe bądź niebiesko-białe. Wyrastają na szczytach łodyg oraz w kątach liści. Roślina kwitnie rzadko, od października do czerwca. Kwitnienie osłabia roślinę, dlatego w momencie pojawienia się pąków najlepiej je usunąć. Po kwitnieniu pojawiają się owoce - brązowe orzeszki o długości do 1 mm.
Pokrzywka może być uprawiana w doniczkach w mieszkaniu, w pojemnikach na balkonie lub sadzona na ogrodowej rabacie. Nie ma wielkich wymagań uprawowych. W mieszkaniu bardzo dobrze rośnie przez cały rok, jeżeli stoi w jasnym miejscu, o świetle rozproszonym. Latem optymalna temperatura to 20–25°C, zimą - 18–20°C. Na balkon lub do ogrodu wystawiamy roślinę po przymrozkach i zabieramy do domu jesienią, gdyż jest zupełnie nieodporna na przemarzanie.
Podłoże musi być stale wilgotne, ale nie zalane. Najlepsza do podlewania jest czysta deszczówka. Potrzebuje wilgoci w powietrzu, dlatego - zwłaszcza zimą, gdy grzeją kaloryfery - umieszczamy doniczkę na podstawce z kamykami i wodą lub w osłonce wypełnionej wilgotnym torfem. Pokrzywkę nawozimy od lutego do października, co 2 tygodnie, nawozem wieloskładnikowym o zmniejszonej zawartości azotu. Zimą, gdy słabiej rośnie, ograniczamy lub zaprzestajemy dokarmiania.
Przeważnie uprawiana jest jak roślina jednoroczna. Można też co jakiś czas (bez względu na porę roku) przesadzać ją do większej doniczki z żyznym, próchnicznym podłożem.
Koleus bardzo łatwo rozmnaża się z sadzonek pędowych o każdej porze roku. Sadzonki łatwo ukorzeniają się w wodzie. Otrzymane rośliny zachowują cechy rośliny matecznej. Można też rozmnożyć pokrzywkę z nasion. Nasiona wysiewa się na powierzchni gleby w mnożarce i przykrywa ją folią. Siewki mogą różnić się od rośliny matecznej.
Gatunki i odmiany:
- Coleus thyrsoideus –pochodzi z centralnej Afryki, liście zielone, kwiaty błękitne zebrane w kwiatostany przypominające kłosy, kwitnie zimą.
- Coleus frederici – kwiaty ciemnoniebieskie, kwitnie zimą.
- Coleus rehneltianus (Coleus pumilus) - pochodzi z Cejlonu, pnącze o kolorowych liściach i drobnych, lawendowych kwiatach.
Oznaki choroby:
1)Roślina więdnie, liście żółkną i opadają – zbyt sucho – roślinę podlewamy i przenosimy w ocienione miejsce.
2)Dolne liście żółkną i opadają, pozostałe tracą kolor – zbyt ciemno – przenosimy w jaśniejsze miejsce.
3)Liście żółkną, opadają, łodygi czernieją i zamierają – za mokro, rozwijają się grzyby – roślinę wyrzucamy.
4)Roślina nie rośnie, liście żółkną, zwijają się, na spodzie widoczna pajęczynka – przędziorek - odcinamy zaatakowane pędy, zwiększamy wilgotność powietrza, spryskujemy roślinę wodą. Silnie zaatakowaną wyrzucamy.
5)Końce pędów oblepione są małymi zielonymi lub czarnymi owadami – mszyce – myjemy roślinę silnym strumieniem wody, a gdy szkodników jest dużo, opryskujemy środkiem przeciw mszycom.
6)W kątach liści oraz na spodzie widoczne są białe kłaczki – wełnowiec - zaatakowane rośliny wyrzucamy.
7)Roślina przestaje rosnąć, wokół fruwają małe, białe owady – mącznik szklarniowy - myjemy roślinę silnym strumieniem wody, silnie zaatakowane liście usuwamy
