Coraz więcej Polaków zgłasza się po pomoc. "Nieleczona trauma może prowadzić do depresji"

Ewa Podsiadły-Natorska, WP Kobieta: Co kryje się pod określeniem "trauma"?

Mgr Anna Grabowska: To bardzo trudne pytanie, ponieważ – z teoretycznego punktu widzenia – znaczenie traumy jest bardzo szerokie. W ogólnodostępnych kryteriach diagnostycznych zaburzeń psychicznych DSM-5 trauma ujęta jest jako stresor i rozpatruje się ją według konkretnych kryteriów. Traumy może doświadczyć osoba narażona na konfrontację ze śmiercią, groźbę śmierci, poważne obrażenia ciała lub zagrożenie wystąpienia takiego obrażenia, nadużycie seksualne lub zagrożenie nadużycia. Taka osoba mogła doświadczyć tych zdarzeń osobiście, być ich świadkiem i/lub traumatyczne zdarzenia mogły dotknąć jej bliskiego krewnego czy przyjaciela.

O jakiego rodzaju zdarzeniach mówimy?

Do traumatycznych przeżyć zaliczamy katastrofy naturalne, wypadki komunikacyjne, ataki terrorystyczne, wojny, tortury, wypadki przemysłowe, zamachy, uprowadzenia, czyny kryminalne w rodzinie i poza rodziną – nadużycia seksualne, gwałty, silne pobicia, napaści. Ktoś może być narażony na trudne doznania z uwagi na wykonywaną pracę, w której obserwuje śmierć albo przemoc czy jej doświadcza. Trauma może być prosta – jest wtedy konsekwencją pojedynczego, ekstremalnie trudnego zdarzenia, a także złożona, która wynika z ciągu bolesnych doświadczeń. W tym drugim przypadku chodzi np. o bycie zaniedbywanym w dzieciństwie. Liczne traumy złożone, które wystąpiły w tym okresie, mogą być jedną z przyczyn wystąpienia zaburzeń typu borderline.

Czytaj także: 12-letnia Kinga odebrała sobie życie. Opowiedziała o molestowaniu, ale nikt jej nie pomógł

Co dzieje się z człowiekiem, który doświadcza traumy?

Najprościej rzecz ujmując: trauma jest wydarzeniem charakteryzującym się ekstremalnym przeżywaniem stresu, które wynika z poczucia zagrożenia i wykracza poza znane sposoby radzenia sobie z nim. U osoby doświadczającej traumy pojawiają się: intensywny strach, niepokój, lęk, poczucie bycia w sytuacji bez wyjścia.

Jedni w obliczu trudnych doświadczeń np. nie mogą jeść. Inni "zajadą" stres. Obie reakcje na traumę są możliwe?

Tak. Kiedy napotykamy na swojej drodze stresor, następuje automatyczna ocena sytuacji, a następnie reakcja, która zachodzi na trzech poziomach: psychiki, ciała i zachowania. Objawy mogą występować pojedynczo, grupowo, mogą też być zmienne oraz o różnym natężeniu. Każdy z nas jest inny, więc reaguje inaczej, a na to, w jaki sposób radzimy sobie z trudnymi doświadczeniami oraz emocjami, wpływ mają posiadane przez nas zasoby, czyli to, w jaki sposób zostaliśmy wychowani, jakie mamy cechy osobowości, doświadczenia życiowe i sposoby – wrodzone oraz nabyte – radzenia sobie z nimi.

Polacy szukają pomocy po trudnych doświadczeniach?

Mam wrażenie, że na przestrzeni ostatnich lat Polacy stali się bardziej świadomi i dbają nie tylko o swoje ciało, ale również o duszę. Często zgłaszają się do mnie osoby po trudnych doświadczeniach, które w końcu poczuły się gotowe, aby coś z tym zrobić. Terapia psychoterapeutyczna przestała być tematem tabu.

Gdy pracowałam w ośrodku interwencji kryzysowej, przychodziły do mnie osoby, które szukały pomocy psychologicznej w wyniku różnych zdarzeń losowych. Osoby, które zgłaszają się do mnie po wsparcie, są często po lub w trakcie trudnych, "toksycznych" relacji, po ciężkich przeżyciach w dzieciństwie, doświadczyły mobbingu w pracy albo straciły bliską osobę w nagły i niespodziewany sposób. Te powody można wymieniać bez końca.

Jeden z pacjentów, z którym miałam okazję pracować, trafił do szpitala wskutek wypadku przy pracy – został przytrzaśnięty przez maszynę i mógł stracić życie. W szpitalu miał wykonane liczne zabiegi operacyjne, jednak w odczuciu tego mężczyzny największą stratą, jaką poniósł, była całkowita utrata wzroku w jednym oku. Pracowałam z nim nad atakami paniki, lękami, problemami ze snem, doznaniami ze strony ciała. Praca w tym przypadku polegała na wyciszeniu stałego stanu napięcia i poczucia bycia w ciągłym zagrożeniu, co dodatkowo nasilały trudności powstałe w wyniku częściowej utraty wzroku. Celem terapii było wypracowanie nowych, efektywnych metod radzenia sobie w zaistniałej sytuacji.

Często słyszy się, że ktoś uważa, że "poradzi sobie sam". A jeśli sobie nie poradzi?

Nasilony stres i nieleczona trauma mogą prowadzić do depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń depresyjno-lękowych, zaburzeń osobowości, a także do zaburzeń somatycznych – dolegliwości bólowych, problemów z ciśnieniem, poziomem glukozy itp. Dolegliwości bólowe będące skutkiem przebytej traumy to tzw. pamięć ciała.

Pamiętajmy, że podstawą skutecznej terapii jest trafne postawienie diagnozy – a tego nie zrobimy sami. U mężczyzny, który stracił wzrok po tym, jak został przytrzaśnięty maszyną, rozpoznałam PTSD, czyli zespół stresu pourazowego. Diagnozę postawiłam na podstawie powracających u niego natrętnych myśli o tym wydarzeniu, okresowo występujących atakach paniki, koszmarów sennych, trudności ze snem, lęku przed przyszłością. Reakcją na silny stres może być również epizod psychotyczny, który charakteryzuje się nagłym początkiem i szybkim przebiegiem.

Czy te wszystkie zmiany, które zachodzą w mózgu pod wpływem traumy, są stałe?

W życiu chyba nie ma nic na stałe (śmiech). A mówiąc poważnie, im szybciej rozpoczniemy terapię, tym lepiej, bo wtedy nie dajemy traumie dużo czasu na rozwój, a tym samym nie pozwalamy na nasilenie się objawów i "zagnieżdżenie" ich głębiej w naszej osobowości.

Czytaj także: Bo tatuś tak powiedział. Dorosłe kobiety, które nie potrafią przeciwstawić się ojcom

Dzieci inaczej przeżywają traumę niż dorośli?

Oczywiście. Im młodsza osoba, tym ma mniejsze możliwości radzenia sobie ze stresem i traumą, bo jej osobowość jest jeszcze nieukształtowana i trudne doświadczenia bardzo mocno wpływają na jej rozwój psychiczny, co z kolei wpływa na dalsze życie – na sposób patrzenia na świat, zawierania relacji, na poczucie własnej wartości itd. Dorośli często nie potrafią mówić o emocjach, a dzieci często nie potrafią ich nazwać, choć w zależności od wieku i stopnia rozwoju zwykle rozumieją, czym jest śmierć, strata, żałoba. Osobiście bardzo podziwiam terapeutów pracujących z dziećmi – to ciężka, ale bardzo satysfakcjonująca praca.

A pani jak leczy z traumy osoby dorosłe?

W terapii traum nie ma jednej złotej metody. Na problem trzeba spojrzeć w sposób indywidualny i dostosować metodę do osoby. Moim zdaniem umiejętności terapeuty to jedno, ale podstawą jest zaufanie do niego, poczucie zrozumienia i bezpieczeństwa w tej relacji, a ze strony pacjenta wewnętrzna motywacja do zmiany. To jest klucz do sukcesu w terapii traumy prostej, złożonej czy innych problemów natury psychologicznej. Dodatkowo w domu można starać się relaksować, skupiać uwagę na rzeczach przyjemnych czy ćwiczyć spokojny oddech przeponą.

Mgr Anna Grabowska - absolwentka psychologii na Uniwersytecie Wrocławskim oraz studiów podyplomowych z obszaru psychotraumatologii Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Interwent kryzysowy. Członek Polskiego Towarzystwa Badania Bólu. Uczestnik licznych szkoleń oraz warsztatów z zakresu psychoonkologii oraz leczenia bólu chronicznego. Wiedzę i doświadczenie zawodowe zdobyła, pracując w placówkach medycznych, jak i pozamedycznych. Obecnie pracuje m.in. w Centrum Medycznym Damiana. W wolnych chwilach podróżuje, jeździ na rowerze i spaceruje z psem.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY? Jeśli znajdujesz się w trudnej sytuacji i chcesz porozmawiać z psychologiem, dzwoń pod bezpłatny numer 116 123 lub 22 484 88 01. Listę miejsc, w których możesz szukać pomocy, znajdziesz też TUTAJ.

Zapraszamy na grupę FB - #Samodbałość. To tu będziemy informować na bieżąco o wywiadach, nowych historiach. Dołączcie do nas i zaproście wszystkie znajome. Czekamy na was!

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl.