Formacje piłkarskie. Oto podstawowe taktyki na boisku
Jedną z najważniejszych cech stanowiących charakter każdej piłkarskiej drużyny jest preferowane ustawienie na boisku. Które formacje cieszą się największą popularnością i które znajdują się w elementarzu każdego trenera?
Jak rozwijała się taktyka w futbolu?
Chociaż piłka nożna w swoim zamyśle jest naprawdę prostym sportem, na zawodowym poziomie pod tą przykrywką kryje się bardzo duże skomplikowanie strategiczne. Nie zawsze jednak tak było, a ewolucja taktyczna zmieniła futbol na zawsze.
Początki myślenia taktycznego można spuentować w poetycki sposób zdaniem: "na początku był chaos". Prawie każdy piłkarz brał udział w akcjach ofensywnych i prawie każdy bronił dostępu do własnej bramki. Model gry nie miał ładu i składu, a jakiekolwiek koncepcje taktyczne rodziły się w bólach. Dopiero w XX wieku trenerzy zaczęli przykładać do tego coraz więcej uwagi, zauważając, że odpowiednie ustawienie może dać naprawdę dużą przewagę nad rywalem.
Zaczęły pojawiać się pierwsze koncepcje, takie jak włoskie catenaccio, brasiliana czy futbol totalny rodem z Holandii. Coraz większe znaczenie odgrywała defensywa i posiadanie piłki, a także zaczęły się wyodrębniać pozycje, które znamy obecnie. Futbol niezmiennie ewoluuje i w zależności od epoki jedne formacje dominują nad drugimi, lecz od kilku dekad myślenie o tym, jak rozmieścić swoich graczy na murawie, stało się jednym z kluczowych aspektów gry w piłkę nożną.
Najpopularniejsze formacje w piłce nożnej. Jakie ustawienia przeszły do historii?
Formację dobiera się nie tylko do preferowanego stylu gry. Wpływ na ustawienie na boisku mogą mieć naturalnie zawodnicy dostępni w kadrze, sytuacja meczowa czy indywidualne podejście do danego rywala. Jakie ustawienia cieszą się jednak największą popularnością w futbolu? Które cieszą się obecnie największym zainteresowaniem? Oto przegląd piłkarskiego świata taktyki!
4-4-2 – klasyczne ustawienie, które nadal się sprawdza
Trudno wskazać formację mocniej kojarzącą się z futbolem niż 4-4-2. To ustawienie, które przez dekady cieszyło się ogromną popularnością i nadal jest ono bardzo chętnie wybierane. Taktyka składająca się z czterech obrońców, czterech pomocników i dwóch napastników było przez długi czas synonimem balansu pomiędzy obroną i atakiem.
Formacja 4-4-2 zapewnia bardzo dobry balans pomiędzy zawodnikami defensywnymi i ofensywnymi. Można wyróżnić czterech obrońców i czterech piłkarzy nastawionych na zadania w ataku (dwie "dziewiątki" i dwóch skrzydłowych). Środkowi pomocnicy są natomiast uniwersalnymi graczami, którzy muszą odnajdywać się zarówno w defensywie, jak i ofensywie.
Największą zaletą tej taktyki jest możliwość rozprowadzania akcji na całej długości boiska, wyprowadzania szybkich kontr i konstruowania szczelnych zasieków obronnych. Piętą achillesową jest natomiast mała liczba zawodników w środku pola, a dominacja w tej strefie jest bardzo istotna we współczesnej piłce nożnej. Przy odpowiednim profilu zawodników drużyna jest jednak w stanie zamaskować ten poważny minus i wykorzystać atuty tej formacji.
4-3-3 – hołd dla gry ofensywnej i futbolu totalnego
Kolejną bardzo dobrze kojarzoną taktyką, która od dawna jest niezwykle chętnie wykorzystywana przez trenerów, jest 4-3-3. Czterech obrońców, trzech środkowych pomocników oraz trzech napastników (w tym zazwyczaj dwóch skrzydłowych) – takie ustawienie pozwala drużynie na maksymalne uwidocznienie potencjału ofensywnego.
Trójka pomocników, którzy różnią się pomiędzy sobą zadaniami, zapewniają nie tylko dobrą kontrolę nad środkiem pola – to również kręgosłup całej drużyny oraz główny sposób na rozwijanie akcji ofensywnych. Trójka ofensywnych zawodników pozwala za to na zaskakiwanie rywali na wiele różnych sposobów.
4-3-3 to przede wszystkim świetne taktyka do dominowania rywala. Popularne filozofie wykorzystujące to ustawienie to na przykład tiki-taka (maksymalne posiadanie piłki i rozmontowywanie obrony rywala szybkimi podaniami), gegenpressing (bardzo wysoki i intensywny pressing po stracie piłki) czy futbol totalny (wymienność pozycji i maksymalne zaangażowanie wszystkich zawodników w grę w ataku i w obronie). Największa wada 4-3-3? Sporo miejsca dla rywali po bokach, gdy skrzydłowi przechodzą do ataku i możliwość odcięcia samotnego napastnika, jeśli nie dostanie on właściwego wsparcia.
4-2-3-1 – najpopularniejsza formacja piłkarska we współczesnym futbolu
Wielu szkoleniowców jest zdania, że obecnie kluczem do sukcesu jest umiejętne wykorzystywanie formacji 4-2-3-1. Przeglądając portale statystyczne czy kursy bukmacherskie widać jak na dłoni, że wiele topowych ekip korzysta właśnie z tego ustawienia. Formalnie w tej taktyce wykorzystywani są czterej obrońcy, dwóch defensywnych pomocników, trzech ofensywnych pomocników oraz jeden napastnik. Po bokach jednak bardzo często grają szybcy skrzydłowi, którzy wspomagają osamotnioną "dziewiątkę".
Najważniejszymi zaletami tej formacji jest balans i elastyczność. Można wykorzystywać bocznych obrońców, gdy boczni pomocnicy schodzą do środka lub grać całą szerokością boiska. Dwóch pomocników defensywnych to pewność w obronie i sprytne rozprowadzanie akcji w ataku. Ofensywny pomocnik natomiast wspiera napastnika. Kreatywni rozgrywający i dryblerzy pozwalają na całkowite rozmontowywanie ofensywy, a gwiazdy mają spore pole do popisu. Formacja ta może w trakcie meczu przechodzić np. w 4-3-3 czy 4-5-1. Brak odpowiedniej organizacji gry może jednak sprawić, że atuty ofensywne nie zostaną w pełni wykorzystane.
Inne popularne formacje, o których warto pamiętać
Trzy wspomniane wyżej ustawienia cieszą największą popularnością i balansem. Nie oznacza to jednak, że to jedyne taktyki godne uwagi. Oto inne warianty, o których zdecydowanie warto pamiętać.
● 3-5-2 – ultraofensywna, lecz niezapominająca o obronie. Wahadłowi muszą mieć oczywiście pojęcie o defensywie, lecz przede wszystkim mają wspierać atak. Dwóch napastników i trzech środkowych pomocników oferują maksymalną kontrolę nad akcjami ofensywnymi, lecz tak ustawione drużyny mogą być narażone na kontry rywali.
● 5-4-1 – skuteczne parkowanie autobusu. Jeśli trzeba bronić wyniku i zaangażować całą ekipę do obrony, takie ustawienie jest świetne do "murowania bramki". Nawet siedmiu zawodników (ośmiu łącznie z bramkarzem) skupiają się na obronie, a kąśliwe kontry są w stanie skarcić rywali, którzy zbyt mocno odsłaniają się w ataku.
● 4-2-4 – gdy trzeba rzucić wszystkie siły do ataku. Słynna brasiliana z dwoma napastnikami i dwoma skrzydłowymi sprawia, że obrońcy mają naprawdę ogrom roboty. Czwórka defensorów pozwala jednak na rozsądną obronę.
BETFAN sp. z o.o. to legalny polski bukmacher, posiadający zezwolenie Ministra Finansów. Hazard wiąże się z ryzykiem. Gra u nielicencjonowanych podmiotów jest nielegalna i podlega karze.
