Dlaczego ważna jest higiena?

Przez ręce są przenoszone różne mikroorganizmy: bakterie, grzyby, wirusy, pierwotniaki. Praktyka częstego mycia rąk jest u nas ciągle jeszcze niedoceniana, chociaż powszechnie wiadomo, że większość zakażeń przenoszonych jest tą drogą. Mycie rąk jest najskuteczniejszym sposobem przeciwdziałania szerzeniu się chorób zakaźnych.

Istnienie związku przyczynowego, pomiędzy higieną rąk, a występowaniem zakażeń, jako pierwszy udowodnił i opisał w XIX wieku węgierski lekarz, Ignaz Semmelweis. Po tym, jak zaczął on wymagać od lekarzy, aby przed podejściem do pacjenta myli ręce w roztworze chloru śmiertelność wśród rodzących kobiet, związana z tzw. gorączką połogową (zakażenie paciorkowcem ropnym, Streptococcus pyogenes) obniżyła się z 16% do 3%. W środowisku szpitalnym można zetknąć się z drobnoustrojami, które nie tylko wywołują groźne zakażenia, ale też są oporne na antybiotyki. Dlatego przestrzeganie zasad higieny w warunkach szpitalnych ma szczególne znaczenie w zapobieganiu powikłaniom infekcyjnym u pacjentów.

W ten sam sposób są przenoszone zarazki również w środowisku pozaszpitalnym, a oporne na antybiotyki drobnoustroje coraz częściej są wykrywane u osób, które nigdy nie miały kontaktu ze szpitalem. Przyczyną takiej sytuacji może być zarówno niewłaściwe stosowanie antybiotyków jak też „przedostawanie się” patogennych drobnoustrojów poza obszar szpitala. Są one przenoszone na rękach pracowników służby zdrowia, osób, które przychodzą w odwiedziny do swoich bliskich, a także pacjentów, którzy po leczeniu opuszczają szpital. Bakterie, które są obecne na naszych rękach w przeważającej większości należą do tzw. flory fizjologicznej. Są to gronkowce skórne, niechorobotwórcze maczugowce, paciorkowce i inne ziarenkowce, które wchodzą w skład tzw. stałej, rezydującej flory skóry, zasiedlając mieszki włosowe, pory, gruczoły potowe i łojowe. Skład tej flory, zasadniczo nie ulega zmianom pod wpływem mycia, czy krótkotrwałej dezynfekcji. Te same bakterie oraz szereg innych, na powierzchni rąk tworzą tzw. florę przejściową,
która może zostać znacząco zredukowana w procesie mycia i dezynfekcji. W składzie flory przejściowej mogą znaleźć się drobnoustroje chorobotwórcze, które przedostają się na ręce po kontakcie ze skażoną powierzchnią. Należą do nich: gronkowce złociste, pałeczki Salmonella, bakterie flory kałowej, takie, jak Escherichia coli, Enterococcus, Klebsiella, pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Mogą one zagrozić nam oraz osobom, którym poprzez dotyk możemy je przekazać – o ile wcześniej nie usuniemy ich z powierzchni naszych rąk.

W zapobieganiu zakażeniom ważna jest wiedza o tym, jakie mikroorganizmy mogą być przenoszone przez ręce i w jakich sytuacjach mogą one zagrozić nam i naszym bliskim. Nie w każdej sytuacji i nie u każdej osoby drobnoustroje potencjalnie patogenne wywołają zakażenie. Wystąpienie zakażenia będzie możliwe jeżeli zarazki zostaną przeniesione na osobę z obniżoną odpornością. Powodem osłabienia naszej odporności może być stres, niewłaściwe odżywianie, przemęczenie, przyjmowanie antybiotyków lub defekt genetyczny. Małe dzieci (do 2 roku życia) i osoby starsze (po 65 roku życia) mają w sposób naturalny obniżoną odporność na zakażenia. O dezynfekcji rąk powinniśmy zawsze pamiętać:

• po skorzystaniu z toalety

• przed przygotowaniem posiłku

• przed przystąpieniem do posiłku

• po powrocie do domu (np. z pracy)

• po kontakcie ze zwierzętami

• po kontakcie z osobą chorą (np. w szpitalu)

Zakażenia i zatrucia pokarmowe nazywane są często chorobami brudnych rąk. Drugą grupą chorób, w przenoszeniu których uczestniczą ręce są zakażenia układu oddechowego, aczkolwiek tu, transmisja zarazków przez ręce ma mniejsze znaczenie, niż w pierwszym przypadku. Zakażenia dróg oddechowych częściej są powodowane przez drobnoustroje, przenoszone przez powietrze. Dotykamy codziennie wielu różnych powierzchni, nie zastanawiając się, czy mogą na nich znajdować się zarazki. W galeriach handlowych dotykamy wózków na zakupy, taśmy przy kasie, ławek; w biurach – klawiatury komputera, blatu stołu w pomieszczeniu socjalnym, słuchawki telefonu; w metrze lub autobusie - poręczy. W różnych miejscach korzystamy z bankomatów. Na placach zabaw w parkach, czy kącikach zabaw w galeriach handlowych dzieci dotykają różnych urządzeń rekreacyjnych i zabawek. W miejscach tych również niejednokrotnie jemy owoce lub słodycze i nie zastanawiamy się, czy mamy „bezpiecznie” czyste ręce, bo nasze ręce wyglądają na czyste. Drobnoustrojów
nie możemy zobaczyć „gołym okiem”, więc wiele osób bagatelizuje związane z nimi zagrożenia. Czy w sytuacji, kiedy ktoś z domowników cierpiał z powodu zatrucia pokarmowego zastanawialiśmy się, czy mogliśmy się do tego przyczynić? Statystyki wykazują wyraźnie, że do większości zakażeń pokarmowych dochodzi nie w zakładach zbiorowego żywienia lecz w gospodarstwach domowych. Możemy im zapobiegać myjąc ręce przed przystąpieniem do przygotowywania posiłków oraz dbając o higienę przedmiotów i miejsc, z którymi styka się żywność. Świadomość zagrożeń i dobre nawyki higieniczne znacząco zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób, przenoszonych drogą kontaktową. Dezynfekcja rąk jest najtańszym i najbardziej efektywnym sposobem zapobiegania zakażeniom.