Jak Regina z polskiej wsi do tureckiego haremu trafiła

Młodej Reginie nikt nie wróżył sukcesów. W czasach, w których się urodziła, nie było zbyt wiele opcji dla kobiet. Najważniejsze, by dobrze wyszły za mąż. Urodziła się w 1718 roku koło Nowogródka. Posiadała jakieś elementarne wykształcenie, ale jedyne, czym mogła się pochwalić, to umiejętnością czytania i pisania. Ojcem dziewczyny był Joachim Rusiecki, drobnoszlachcianin, który za punkt honoru postawił sobie znalezienie męża dla niesfornej córki. Bo z opowieści, jakie przetrwały do dziś, wynika, że dziewczynę od zawsze ciągnęło w świat. - Za młodu rada byłam strzelać i zawsze miewałam pistolety – pisze w swoich pamiętnikach.

W czternaste urodziny Joachim oświadczył córce, że ma dla niej męża. Kandydatem został doktor Jakub Halpir. Był luteraninem, znanym lekarzem i okulistą. W żonie widział prędzej pomoc domową niż partnerkę w interesach. Regina z kolei nie mogła nawet myśleć o tym, że do końca życia będzie przewijać dzieci i sprzątać w domu.

Ślub i tak się odbył. Wkrótce potem wyjechali razem do Stambułu.

W nowym miejscu Regina mogła liczyć tylko na męża. Nie miała co robić, więc pomagała mu w gabinecie. Halpir przyzwyczaił się, że żona interesuje się jego pracą, więc zaczął ją szkolić w fachu.

- Nieco później wiedzę jej uzupełniło dwóch kolejnych mentorów: Turek i Włoch z Malty, który trafił do tureckiej niewoli. Ten ostatni wtajemniczył ją w zasady pisania recept po łacinie, zaznajomił z łacińskimi nazwami ziół, dał recepty na „różne defekta” i przekazał kilka medycznych ksiąg, w tym „Concordancia et Muleriszta”, „Minsycht” i herbarz. Po takim „prywatnym” kursie medycyny pani Halpirowa, obdarzona wrodzoną intuicją i łatwo nawiązująca kontakty z ludźmi, z powodzeniem uprawiała męski zawód medyka – pisze Joanna Puchalska w książce „Polki, które zadziwiły świat”.

„Z powodzeniem” to jednak spore nadużycie, bo Regina bazowała raczej na szczęściu niż rzetelnej wiedzy. Podobno potrafiła wczuwać się w stany chorobowe pacjentów, oddziaływała na nich sugestią, a nawet, jak twierdzą historycy, posiadała zdolności hipnotyczne, umiejętnie wykorzystywała także psychoterapię.

Któregoś dnia, pod nieobecność męża, została poproszona o udzielenie pomocy ważnemu urzędnikowi, „który pięć dni, jak z uryną salve honore nie chodził”. Regina nie miała pojęcia, co robić, więc zdała się na los. Nieszczęśnikowi przepisała syrop fiołkowy, który akurat miała pod ręką, wypisała dokładną instrukcję dawkowania i modliła się, by do rana przeżył. Do tego czasu wymyśli coś innego.

Pech chciał, że Regina miała zakaz leczenia mężczyzn, a urzędnik był pod opieką głównego lekarza, Hekima paszy. Gdy Jakub dowiedział się o wszystkim, był przerażony. Jeśli pacjent by zmarł, to byłby koniec ich kariery w państwie. Regina mogła już tylko się modlić o zdrowie mężczyzny. Chciała nawet uciec i przeczekać najgorsze. Wkrótce posłano po nią z pałacu chorego. Okazało się, że mikstura, którą przepisała, nie tylko nie zaszkodziła, ale i pomogła na problemy z wydalaniem. Po konsultacji z mężem miała dalej zajmować się pacjentem.

Praktyka kwitła: innym razem wyleczyła niewidomą od 40 lat praczkę, jeszcze innym imama, który cierpiał przez krosty na twarzy.

Miała 17 lat i odnosiła niemałe sukcesy. Z czasem została zaakceptowana przez medyków w Stambule, a majętni mieszkańcy wpuszczali ją do swoich pałaców. Regina została lekarką kobiet w haremach. Nie trudno sobie jednak wyobrazić, że życie białej Polki w Stambule było zjawiskiem wyjątkowym.

Dziewczyna urodziła Jakubowi córkę Konstancję, ale ich małżeństwo nie należało do szczęśliwych. Podobno Halpirowi nie podobało się to, że żona rywalizuje z nim na polu zawodowym. Ona z kolei twierdziła, że mąż uprawia „żydowskie czary”. Rozstali się, a Regina ruszyła w świat. Dojechała do Adrianopola, gdzie leczyła zwykłych mieszkańców. Wyjechała następnie do Bułgarii, gdzie wyleczyła żonę i syna miejscowego chana, od którego w ramach podziękowania dostała stroje, karetkę i kilka koni. W takim zaprzęgu objechała kilka innych miast.

Któregoś dnia niespodziewanie zjawił się mąż. Był już chory i wymagał opieki. Wyjechali razem na chwilę do Bośni, potem wrócili do Stambułu. Jakub zmarł niedługo później.

Wdowa radziła sobie całkiem nieźle, ale postanowiła wracać do Polski. Matka z małym dzieckiem nie była jednak mile widziana. W rodzinnym dworku Reginy się nie przelewało. Próbowała szukać szczęścia na własną rękę. W Wiedniu zakochał się w niej Józef Rakoczy. Chciał ją poślubić, ale jej nie w głowie było kolejne małżeństwo. Obrażony publicznie ogłosił, że Polka jest szpiegiem. By ocalić życie, uciekła na wschód.

Wyjechała do Turcji, gdzie dalej pracowała jako lekarka, a dorabiała z kolei w dość nietypowy dla kobiety sposób. Zaprzyjaźniony Turek namówił ją, by wspólnie wykupowali jeńców i odsprzedawali ich rodzinom. Regina zrobiła 5 takich interesów. Tylko za jednego jeńca nie przyszły pieniądze – chorążego Józefa Fortunatusa Pilsztyn. Został u boku Reginy na dłużej.

Nie minęło wiele czasu, by okazało się, że Józef nie jest tak szlachetny, jak się reklamował przed ślubem. Z żony zrobił swoją niewolnicę i gdy tylko mógł, powtarzał jej, że jest tylko i wyłącznie doktorką, a on przecież oficerem. Zapominał jednak o tym, że to ta doktorka go utrzymywała.

Józef miał dwie kochanki (praczkę i gospodynię) i wreszcie żona zaczęła mu poważnie ciążyć. W mało finezyjny sposób postanowił się jej pozbyć. Dodał jej któregoś dnia do posiłku trucizny. Jak wspomina to Regina: zęby mnie powypadali, włosy obleźli, paznokcie schropowacieli, nawet wszystka skóra się ze mnie złupiła.

Objawy szybko ustąpiły, ale złamanego serca nie dało się już łatwo wyleczyć. Rozstali się, a Regina zostawiła mu wspólny majątek.

Do końca życia podróżowała. Była pewnie jedną z pierwszych Polek, które odbyły tak wiele zamorskich podróży. - Jeśli ktoś się morza boi, to jest dziecinna bojaźli i śmiechu godna. Ja, będąc białogłową, jakem kilka razy na morzu była, lecz mi nic z łaski Boga Najwyższego się nie stało – wspomina w pamiętniku.

Wszystkie wpisy umieściła w „Procederze podróży i życia mego awantur”. Pisze: na cześć i chwałę Panu Bogu w Świętej Trójcy Jedynemu ofiaruję wszystko złe i dobre, co miałam i wycierpiałam, i mam mieć, i będę, wszystko to dla zasługi nieba ofiaruję, jak też tę błahą książeczkę umyśliłam moją własną ręką wypisać i moim własnym kosztem podać do druku…