Metody wychowania Muszyńskiego – jak efektywnie wpłynąć na zachowanie dziecka

Heliodor Muszyński to profesor pedagogiki z wieloletnim stażem, a jego prace naukowe stanowią kanon lektur na polskich uczelniach wyższych. Wypracowana przez niego metoda wychowawcza polega na wywieraniu pozytywnego wpływu na dziecko i może pomóc wielu rodzicom w zwalczaniu problemów wychowawczych.

Metody wychowania Muszyńskiego opierają się na wywieraniu wpływu na wychowanka w celu poprawy jego postawy lub wywołania pożądanych zachowań. Ponadto silnie oddziaływają na rozwój moralny dziecka.

Aby uniknąć trudności oraz problemów wychowawczych, takich jak nieposłuszeństwo, lęk, lenistwo czy agresja, rodzic lub wychowawca może oddziaływać na kilku płaszczyznach kształcenia swojej pociechy. W metodzie wychowania Muszyńskiego wyróżniamy cztery takie płaszczyzny:

• Osoba wychowawcy – rodzic swoją postawą i zachowaniem wobec dziecka oraz innych daje pozytywny przykład i podświadomie wywiera wpływ na wychowanka. Kluczowym elementem będzie tutaj konieczność wypracowania autorytetu, który w naturalny sposób przekłada się na szacunek dziecka względem rodzica.
• Obecny stan rzeczy – kształcenie postaw moralnych i charakteru młodego człowieka w dużym stopniu zależy od sytuacji, w której się znajduje. Rodzic musi być elastyczny i na bieżąco dostosowywać się do zaistniałych okoliczności.
• Grupa, w której przebywa wychowanek – środowisko, które otacza nasze dziecko również jest bezpośrednią przyczyną jego zachowań.
• Osoba wychowanka – czyli wykształcone w psychice dziecka normy postępowania.

Ta metoda wychowania Muszyńskiego będzie efektywna tylko wtedy, kiedy rodzic wyrobi sobie odpowiednią relację ze swoim podopiecznym. Z racji tego, że ten sposób moralnego kształcenia opiera się przede wszystkim na osobie wychowawcy koniecznym czynnikiem będzie tutaj autorytet rodzica. Wśród skutecznych mechanizmów wpływu osobistego wyróżniamy:

• Sugestię – zachęcanie wychowanka do przejawiania pewnych zachowań na zasadzie sugestii. Ważnym jest, aby nie mówić wprost, czego się od podopiecznego oczekuje. Dzięki temu wypracowywana jest samodzielność i gotowość do działania.
• Perswazję – podsuwanie podopiecznemu gotowych rozwiązań jego dylematów. Aby dziecko przyjęło naszą podpowiedź musi być ona poparta szeregiem silnych argumentów.
• Przykład osobisty – podstawowy wzorzec postępowania dla dziecka to rodzic oraz jego zachowanie. Przy tej metodzie należy być wyjątkowo ostrożnym, gdyż dziecko (w szczególności to we wczesnych etapach rozwoju) jest niezwykle podatne na naśladowanie wszystkich zachowań, czyli nie tylko tych pozytywnych.
• Aprobatę lub dezaprobatę – aktywizowanie dziecka poprzez pozytywną lub negatywną ocenę jego działań. Ten mechanizm nie wiążę się z systemem kar i nagród.

Na zachowanie dziecka wpływa środowisko, w którym przebywa. Problemy wychowawcze często pojawiają się wtedy, kiedy wychowanek zmienia swoje zachowanie pod wpływem presji rówieśników. Muszyński zapewnia nas, że jako rodzice możemy temu zapobiec poprzez:

• Przekształcenie struktury wewnętrznej grupy – rodzic może chwalić to dziecko, które wykazuje pozytywy wpływ na innych członków grupy. W ten sposób reszta rówieśników pójdzie za jego przykładem.
• Modyfikację celów zespołu – czyli zmianę zainteresowań i aktywności grupy rówieśniczej. Dla przykładu: jeżeli nasze dziecko razem ze swoimi znajomymi za dużo czasu spędza przed ekranem komputera, można całej grupie zaproponować podwiezienie w miejsce jakiejś ciekawej, niecodziennej aktywności, np. ścianka wspinaczkowa czy laser tag.

Można modyfikować zachowanie wychowanka poprzez lekkie zmiany w relacji na linii rodzic-dziecko. Nie są to stałe przekształcenia, tylko lekkie przesunięcia w układzie naszych stosunków z pociechą. Metoda wpływu sytuacyjnego Muszyńskiego dzieli się na:

• Karanie wychowawcze – na wstępie należy wykluczyć kary cielesne, które bardzo negatywnie odbijają się na dziecięcej psychice. W celu zwalczenia problemów wychowawczych i wyeliminowania niepożądanych zachowań można stosować nagany słowne.
• Nagradzanie wychowawcze – aby ta metoda wychowania Muszyńskiego była skuteczna, ważna jest sporadyczność oraz losowość w nagradzaniu podopiecznego.
• Instruowanie – polega na pokazywaniu dziecku konsekwencji jego postępowania, przy jednoczesnym korygowaniu przejawów złego zachowania.
• Przydzielanie funkcji i ról społecznych – podstawowa metoda, która przygotowuje dziecko do życia w społeczeństwie. Ważne jest, aby powierzone funkcje były przez wychowanka akceptowane, zgodne z jego charakterem i zainteresowaniami.

Z samowychowaniem mamy do czynienia na późniejszym etapie rozwoju, najczęściej w okresie nastoletnim. Aby ta metoda była skuteczna, konieczne jest wypracowanie stabilnego oraz silnego podłoża moralnego w psychice wychowanka. Tylko wtedy rodzic może pomóc podopiecznemu wybrać cel wychowania, do którego on sam chce dążyć. Zazwyczaj jest to doskonalenie emocjonalne, połączone z próbą poznania świata i jego wartości. W taki sposób możemy uniknąć wielu problemów u trudnej młodzieży.

Rodzic codziennie musi podejmować decyzje, które wywołują określone konsekwencje w życiu podopiecznego. Korzystanie z metody wychowania według Muszyńskiego na wczesnym etapie rozwoju dziecka pozytywnie wpłynie na wykształcenie takich cech jak: samodzielność, asertywność i obowiązkowość.