Nudności i wymioty

Nudności są to nieprzyjemne, niespecyficzne subiektywne odczucia chorego. Mogą występować bez wymiotów, często jednak stanowią objaw zapowiadający ich wystąpienie. Terminem wymioty określa się wydalenie treści żołądka przez usta pod wpływem siły skurczowej mięśniówki przewodu pokarmowego.

Wymioty należy odróżnić od zwracania pokarmu, w którym odpływ niewielkich ilości treści pokarmowej następuje biernie, podczas lub pomiędzy posiłkami albo karmieniem. Ulewanie występujące po karmieniu małych dzieci jest przykładem zwracania pokarmu. W wypadku wystąpienia wymiotów zasadne jest ustalenie, czy dolegliwości te mają charakter ostry czy też przewlekły.

U dzieci
Pojawiające się po pierwszym karmieniu noworodka wymioty sugerują zarośnięcie przełyku lub inne zaburzenia rozwojowe przewodu pokarmowego (niedokonany zwrot jelita, choroba Hirschsprunga)
.Najczęstszymi przyczynami wymiotów w okresie niemowlęcym są problemy związane z dietą i karmieniem, zakażenia układu pokarmowego i moczowego.

Wymioty chlustające u dzieci przed 3 miesiącem życia (zwykle pomiędzy 2 a 3 tygodniem) powinny nasuwać podejrzenie zwężenia odźwiernika, szczególnie jeśli treść wymiotów nie jest podbarwiona barwnikami żółciowymi. Występujące również w okresie noworodkowym nawracające wymioty treścią zawierającą barwniki żółciowe (tzw. wymioty kałowe) są stosunkowo rzadkie, mogą jednak świadczyć o niedrożności jelit z powodu zarośnięcia lub skrętu jelita cienkiego.

Do najczęstszych przyczyn wymiotów u dzieci należą infekcje wirusowe i bakteryjne, wysoka gorączka o różnej etiologii oraz zapalenie ucha środkowego. Zapalenie ucha środkowego występuje najczęściej u małych dzieci i może występować z wymiotami i gorączką o niejasnej etiologii.

U dorosłych
Najczęstszymi przyczynami ostrych nudności i wymiotów u dorosłych są nieżyty żołądka (spowodowane nadmiernym spożyciem alkoholu, kawy i leków, w szczególności psychotropowych i narkotycznych, zatrucie nikotyną), wirusowy nieżyt żołądkowo - jelitowy, zaburzenia psychogenne, a sporadycznie również zaburzenia błędnikowe (na przykład choroba lokomocyjna).

Nudności i wymioty mogą występować u chorych z zapaleniem wątroby i chorobami trzustki. W tych przypadkach pojawiają się 1 do 2 godzin po posiłku i w przypadku chorób trzustki nie uśmierzają bólu. Zatrucia pokarmowe, a także zatrucia substancjami chemicznymi powinny być zawsze brane pod uwagę, zwłaszcza gdy w tym samym czasie z podobne dolegliwości zgłasza kilka osób. W przypadku zatruć pokarmowych objawy występują zwykle u kilku osób jednocześnie. Przykłady innych możliwych przyczyn
Przyczyną może być także wieloletnia cukrzyca, która poraża unerwienie jelit powodując zastój treści pokarmowej. Także krótkotrwałe epizody podwyższonego stężenia glukozy we krwi, wywołują wymioty. Stan ten jest charakterystyczny zwłaszcza w cukrzycy młodzieńczej insulinozależnej.

Możliwość występowania wymiotów ciężarnych musi być brana pod uwagę u każdej pacjentki w wieku rozrodczym. Niektóre kobiety w pierwszym trymestrze odczuwają poranne nudności, często przed rozpoznaniem u siebie ciąży. W przypadku gdy wymioty towarzyszą bólom zamostkowym lub innym objawom zawału mięśnia sercowego, są one spowodowane samym zawałem. Nudności i wymioty poprzedzają zwykle pojawienie się bólu dławicowego. Rzadziej ból w klatce piersiowej z towarzyszącymi wymiotami może być spowodowany zadzierzgniętą przepukliną przełykową.

Wymioty prowokowane należy podejrzewać u chorych neurotycznych.Wnikliwie prowadzona rozmowa z chorym może potwierdzić prowokowanie wymiotów poprzez wywoływanie odruchu gardłowego w celu zmniejszenia nudności. Częstą obserwacją w tej grupie chorych jest wymiotowanie tuż przed posiłkiem. Jeśli przedłużające się wymioty nie powodują utraty masy ciała również należy podejrzewać tło psychogenne.

Podłoże neurogenne i psychiczne
Czasem nudności i wymioty mogą być jedynymi objawami migreny (np. migrena brzuszna). W związku z tym bóle głowy (zwłaszcza jednostronne) związane z nudnościami i wymiotami powinny nasuwać podejrzenie tej choroby.

Wymioty spowodowane zwiększeniem ciśnienia śródczaszkowego np. w przebiegu guza mózgu bądź krwawienia wewnątrzczaszkowego często mają charakter gwałtowny i nie są poprzedzone nudnością.

Przy nowotworach
Nudności i wymioty są również częstym następstwem radioterapii. Pojawiające się przed radioterapią lub chemioterapią tak zwane wymioty wyczekiwania są szczególnie częste u chorych z zaburzeniami lękowymi. Uporczywe wymioty u osób w podeszłym wieku powinny nasuwać podejrzenie wtórnej niedrożności żołądka lub jelit spowodowanej procesem nowotworowym.

Wymioty zmniejszają nieprzyjemne uczucie wzdęcia i bóle wywołane niedrożnością odźwiernika. Powodują również ustąpienie nudności, jeżeli objaw ten spowodowany był obecnością w żołądku środków wywołujących nudności i wymioty. Wymioty nie zmniejszają zwykle objawów wywołanych nieżytem żołądkowo - jelitowym, nieżytem żołądka, mocznicą lub lekami, które wywołują nudności poprzez działanie na ośrodkowy układ nerwowy.