Pasteryzowana Akkermansia muciniphila. Postbiotyk, który zrewolucjonizował probiotykoterapię
Dawno żadna bakteria nie budziła emocji tak dużych, jak Akkermansia muciniphila. Skąd to zainteresowanie Akkermansią? Odkryto, że bakteria pomaga redukować masę ciała, zmniejsza nietolerancję glukozy, insulinooporność oraz stłuszczenie wątroby. Do tego suplementacja bakterią zmniejsza nasilenie zmian miażdżycowych oraz redukuje ogólnoustrojowe stany zapalne, które często są wynikiem stosowania wysokoprzetworzonej żywności.[1]
Postbiotyk – między probiotykiem a lekiem
Dostępne na rynku preparaty zawierające Akkermansię muciniphilę to postbiotyki. Nazywamy tak produkty, które zawierają nieożywione bakterie lub ich składniki. Mimo że bakterie są poddane procesowi pasteryzacji, nadal wywierają korzystny wpływ na nasze zdrowie. Przykładami postbiotyków są np. kwasy organiczne, bakteriocyny, enzymy czy krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Powstają one naturalnie w wyniku metabolizmu mikroorganizmów żyjących w naszych jelitach i regulują procesy fizjologiczne gospodarza. Jeszcze do niedawna produkcja postbiotyków zawierających Akkermansia muciniphila nie była możliwa ze względu na beztlenowy charakter bakterii, co wiązało się z trudnościami w hodowli i na skalę przemysłową było nieopłacalne. W trakcie badań sprawdzano, jak czas i temperatura pasteryzacji wpływają na bakterię Akkermansia muciniphila. W badaniu na myszach, oceniającym wpływ pasteryzowanej formy A. muciniphila na zaburzenia metaboliczne indukowane dietą, pasteryzacja sprawiła, że efekty suplementacji wzmocniły działanie bakterii![2],[3] Zakres tego działania dotyczył insulinooporności, odnowy wyściółki jelita, zmniejszania łaknienia, wsparcia terapii metforminą (np. w cukrzycy), niwelowania skutków choroby sercowo-naczyniowej, stłuszczenia wątroby oraz zmniejszenia masy ciała w wyniku regulowania metabolizmu.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Definicja postbiotyku zakłada, że inaktywacja drobnoustrojów jest celowa i przeprowadzona w określony sposób. Żeby preparat mógł być dopuszczony do sprzedaży, jego skuteczność musi być dowiedziona badaniami u gospodarza docelowego. Oznacza to, że w badaniach musi zostać udowodnione pozytywne działanie posbiotyku na organizm człowieka. W badaniach trzeba też wykazać bezpieczeństwo produktu. Decyzję o bezpieczeństwie produktu wydaje Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (w skrócie EFSA). Na początku 2021 r. EFSA zdecydował, że Akkermansia muciniphila poddana obróbce termicznej jest bezpieczna i stanowi nowy rodzaj żywności dostępnej w Unii Europejskiej. Instytucja opisała A. muciniphilę jako "dobrze scharakteryzowany, niewytwarzający toksyn, mikroorganizm".[4]
Akkermansia muciniphila – bakteria w nowym wydaniu
Gatunek A. muciniphila po raz pierwszy opisano stosunkowo niedawno, bo dopiero w 2004 roku. Bakteria na tyle zajmuje uczonych, że od czasu jej wyizolowania powstało ponad 1120 publikacji, opublikowanych w PubMedzie. Akkermansia muciniphila licznie występuje w jelitach człowieka, gdzie stanowi 3-5% całej mikrobioty jelitowej. Jelita zaczyna zasiedlać już w pierwszym roku życia, a liczba bakterii zwiększa się aż do osiągnięcia przez człowieka dorosłości. Od innych bakterii probiotycznych różni się tym, że nie bierze udziału w trawieniu, tylko "pilnuje" bariery jelitowej.[5]
Badania wykazują, że liczba bakterii Akkermansia muciniphila jest zależna od wielu czynników. Więcej bakterii zamieszkuje jelita osób zdrowych i szczupłych, przed 50. rokiem życia, liczba bakterii jest mniejsza u pacjentów otyłych, z chorobami metabolicznymi. Co ciekawe liczba bakterii Akkermansia muciniphila uznawana jest za marker długowieczności, gdyż badania wykazują, że ich poziom wzrasta u osób, które ukończyły setny rok życia!
Zakres działa Akkermansii jest szeroki. Najbardziej charakterystyczną cechą A. muciniphili jest jej zdolność do rozkładania mucyny, co prowadzi do uszczelnienia jelit, ale bakteria potrafi o wiele więcej. Zwiększenie ilości Akkermansii muciniphili w jelitach prowadzi do większej efektywności makrofagów (komórek żernych odpowiadających m.in. za niszczenie drobnoustrojów), sprawia, że zmniejsza się stan zapalny (w krwi krąży mniej endotoksyny LPS).[6] Akkermansia obniża także poziom TMAO (z angielskiego trimethylamine-N-oxide) tlenek trimetyloaminy, nazywany także trimetyloaminą. TMAO jest substancją przyspieszającą proces miażdżycowy, co z kolei prowadzi do wystąpienia choroby miażdżycowej i związanych z tym konsekwencji, m.in. zawału serca i udarów mózgu. O TMAO wciąż mówi się niewiele, a badania wykazują, że substancja ta może być ważniejsza dla zdrowia niż dobrze znany nam cholesterol![7]
Co niezwykle ważne, skuteczne działanie Akkermansii wykazano nawet przy braku zmiany nawyków żywieniowych i bez wprowadzania aktywności fizycznej.
Ta niezwykła bakteria pomaga obniżyć poziom szkodliwych substancji odpowiadających za stany zapalne, uszczelnia jelita i pomaga obniżyć poziom glukozy, wspomaga działanie niektórych leków stosowanych w chorobach metabolicznych, np. w cukrzycy typu 2. Dzięki takim działaniom wspomaga leczenie chorób metabolicznych i obniża masę ciała, mimo braku aktywności fizycznej i bez stosowania diety (choć zawsze zaleca się zmianę stylu życia, a suplementację jedynie jako jej wsparcie). Pacjenci badani w ramach badań klinicznych, stosujący suplement diety z bakterią Akkermansia muciniphila, chudli średnio 2,27 kg w ciągu 3 miesięcy. Takiego efektu nie zauważono w grupie stosującej placebo.[8] O skuteczności tej niepozornej bakterii tak mówi prof. dr hab. n. med. Ewa Stachowska, specjalista z dziedziny żywienia człowieka, nutrigenomiki i nutrigenetyki, biochemik:
Akkermansia muciniphila jest bakterią, która bardzo długo ukrywała przed nami swoje metbaoliczne możliwości. Teraz, po bardzo wielu badaniach z wykorzystaniem zwierząt, ale także badaniach na grupach pacjentów, wiemy już, że Akkermansia muciniphila jest bakterią o bardzo wszechstronnym działaniu. Możemy powiedzieć, że jest Świętym Graalem mikrobioty, ponieważ jej nadrzędną rolą jest utrzymywanie dobrej sprawności bariery jelitowej, a szczelna bariera jelitowa to gwarancja opóźnienia rozwoju albo lepszej terapii wielu chorób o podłożu metabolicznym. Trzeba też podkreślić, że pasteryzowana Akkermansia muciniphila może być równie skuteczna, a czasami nawet skuteczniejsza niż bakteria żywa, co wywróciło świat nauki zajmującej się mikrobiotą do góry nogami. Do tej pory myśleliśmy o korzystnym działaniu bakterii jako dużej grupy żywych mikroorganizmów. Teraz wiemy już, że działanie prozdrowotne mogą mieć także fragmenty nieożywionych bakterii.
Produkt zawierający A. muciniphilę, który jest dostępny w Polsce, to postbiotyk. Postbiotyk od probiotyku różni się tym, iż nie zawiera żywych bakterii. A. muciniphila jest bakterią beztlenową, co nastręcza trudności w procesie produkcyjnym. Podawanie jej w formie żywej w probiotyku było właściwie niemożliwe. Na szczęście badania nad Akkermansią wykazały, że odpowiednio przeprowadzony proces pasteryzacji nie tylko nie ogranicza skuteczności działania Akkermansii, ale pasteryzacja nieoczekiwanie wzmocniła wręcz pozytywne efekty suplementacji A. muciniphilą.[9]
Jednym ze składników pasteryzowanej bakterii jest białko błony zewnętrznej Amuc_1100. To istotne, gdyż Amuc_1100 pozostaje aktywne nawet po pasteryzacji. Pasteryzowane białko odtworzyło część funkcji biologicznych żywych bakterii i właśnie dzięki temu pełni rolę immunomodulacyjną oraz zmniejsza przepuszczalność bariery jelitowej, obniżając poziom zapalenia ogólnoustrojowego. Sprawdzono też, że zmniejszenia łaknienie i obniża masę ciała.[10]
Działanie A. muciniphili obserwowano w badaniach, mimo braku modyfikacji stylu życia uczestników. Trzeba jednak podkreślić, że jednoczesne stosowanie pre- i probiotyków, które zwiększają wytwarzanie SCFA (krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego) w jelitach oraz korzystnie wpływają na mikrobiotę, wspierają działanie pasteryzowanej Akkermansii. Warto ją też stosować w połączeniu z dietą i aktywnością fizyczną, by przyniosła jeszcze lepsze efekty.
Nowa żywność, nowa era probiotykoterapii
Mianem nowej żywności Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authorization, EFSA) określa nowe źródła żywności lub żywność nowo opracowaną, innowacyjną, wyprodukowaną za pomocą nowych technologii i procesów produkcyjnych, która spełnia specjalne warunki bezpieczeństwa.[11] Produkty, które nazywane są "nową żywnością" są szeroko badane i poddawane najbardziej rygorystycznym normom jakościowym. W 2021 Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności na podstawie wszystkich przeprowadzonych badań, wydał pozytywną opinię dla pasteryzowanej bakterii Akkermansia muciniphila, potwierdzając tym samym, że produkty, które ją zawierają, są bezpieczne i mogą być stosowane w określonych dawkach (dawka dobowa: 30 miliardów TFU pasteryzowanej bakterii Akkermansia muciniphila MucT, co odpowiada dawce 1 x 2 tabletki dziennie)[12] w suplementach diety i w żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, przeznaczonych dla osób dorosłych, z wyjątkiem kobiet w ciąży i karmiących piersią.[13] Wyjątek ten stanowi normę w świecie medycyny. Kobiety ciężarne oraz dzieci to szczególnie chronione grupy, dlatego dopóki nie pojawią się pierwsze badania związane z bezpieczeństwem stosowania przez te grupy, nie będzie takich wskazań.[14] EFSA opisała A. muciniphilę jako "dobrze scharakteryzowany, niewytwarzający toksyn, mikroorganizm".[15]
***
[2] Akkermansia muciniphila – skuteczny postbiotyk cz.2
[5] Akkermansia muciniphila – probiotyk nowej generacji
[8] Akkermansia muciniphila – skuteczny postbiotyk cz.2
[9] Akkermansia muciniphila – skuteczny postbiotyk cz.2
[10] Akkermansia muciniphila: czy jest Świętym Graalem w walce z chorobami metabolicznymi?
[12] Akkermansia muciniphila – odpowiedzi na pierwsze pytania
[13] PASTERYZOWANA AKKERMANSIA MUCINIPHILA – POSTBIOTYK DLA OSÓB Z NADWAGĄ I ZABURZENIAMI METABOLICZNYMI
[14] Akkermansia muciniphila – odpowiedzi na pierwsze pytania
Suplement diety. Zawiera składniki, które wspomagają funkcje organizmu poprzez uzupełnienie normalnej diety. Nie ma właściwości leczniczych.
Materiał ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny, nie stanowi porady lekarskiej i nie może zastąpić kontaktu ze specjalistą. Wszelkie informacje dostępne w Materialne dla bezpieczeństwa przed ich zastosowaniem, należy skonsultować z lekarzem.
