PESEL po 2000 roku. Na jakiej zasadzie jest ustalany?
Numer PESEL jest obowiązkowy we współczesnym świecie – bez niego żaden obywatel Polski nie będzie w stanie załatwić urzędowych spraw. PESEL jest ważniejszy niż dowód osobisty czy jakikolwiek inny dokument. A na jakiej zasadzie jest ustalany numer PESEL po 2000 roku? To nie jest takie oczywiste.
Numer PESEL – czym jest?
PESEL, czyli Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, jest jedenastocyfrowym numerem nadawanym każdemu Polakowi, wyróżniającym go na tle reszty obywateli.
Pomysł nadawania ludności numeru PESEL wcale nie jest tak nowy, jak mogłoby się wydawać – powstał już w latach 70. ubiegłego wieku. Wzorowany był na spisie osób z wyższym wykształceniem, który zainspirował władzę po marcowych wydarzeniach roku 1968. Gromadzenie danych, czyli system o nazwie "Magister", odbywało się na podstawie raportów z uczelni wyższych i zakładów pracy. Na celu miało kontrolę tych obywateli, którzy potencjalnie mogli stać się inicjatorami zamieszek i strajków.
Sukces tego projektu zainspirował władze do zewidencjonowania reszty społeczeństwa – wpisany został w plan pięcioletni, a realizację, początkowo pełną niedoskonałości i błędów, rozpoczęto po roku 1970.
Obecnie numer PESEL nadaje się obowiązkowo zaraz po narodzinach dziecka przez odpowiedni Urząd Stanu Cywilnego – kierownik USC dokonuje rejestracji nowego obywatela i przekazuje rodzicowi nadany dziecku numer PESEL.
Ten numer, w postaci niezmienionej, będzie towarzyszył obywatelowi przez całe jego życie. Istnieje zaledwie kilka wyjątkowych okoliczności, które pozwalają na zmianę numeru PESEL, w tym zmiana płci.
Do 2000 roku zasady ustalania numeru PESEL były jasne i przejrzyste. W jaki sposób wyznaczano PESEL dla osób urodzonych przed 2000 rokiem?
Numer PESEL przed 2000 rokiem – jak był ustalany
Przy pomocy numeru PESEL łatwo można poznać kilka szczegółów dotyczących jego posiadacza.
- cyfry 1-6 to data urodzenia – rok, miesiąc i dzień
- cyfry 7-10 to liczba porządkowa, w której ostatnia cyfra określa płeć – gdy jest nieparzysta, jest to PESEL kobiety, parzysta cyfra wskazują na mężczyznę
- 11. cyfra to cyfra tzw. kontrolna, sprawdzająca poprawność numeru PESEL
Numer PESEL po 2000 roku – jak jest ustalany
Gdyby te zasady nie zmieniły się dla dzieci urodzonych od 2000 roku, to w praktyce mogłoby się zdarzyć, że dwie osoby – np. ta urodzona w 1905 roku i druga z 2005 roku – miałyby ten sam PESEL. Przeczyłoby to idei niezbywalnego, unikatowego numeru pozwalającego na identyfikację konkretnego obywatela.
Dlatego potrzebna była modyfikacja, a odczytanie numeru PESEL po 2000 roku wymaga nowego klucza: do liczby oznaczającej miesiąc urodzenia dodawana jest liczba 20. Dla osoby urodzonej 15 maja 2001 roku początek numeru PESEL będzie wyglądał następująco: 012515 – 01 to oczywiście rok, 25 to 5 (cyfra oznaczająca maj) plus 20 i dzień urodzenia.
Aby odróżnić od siebie osoby urodzone w kolejnych (czy też poprzednich) stuleciach, konieczne było wprowadzenie podobnego rozróżnienia:
- osoby urodzone w latach 1800-1899 – numer miesiąca plus liczba 80
- osoby urodzone w latach 2100-2199 – numer miesiąca plus liczba 40
- osoby urodzone w latach 2200-2299 – numeru miesiąca plus liczba 60
