Samotna matka a opieka nad dzieckiem. Co mówi prawo pracy?

Opieka nad dzieckiem w przypadku samotnej matki jest znacznie łatwiejsza dzięki alimentom na dziecko od ojca bądź z funduszu. Prawa matki pracującej to m.in. możliwość skorzystania z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy wychowawczego. Jakie jeszcze prawa i przywileje przysługują matce samotnie wychowującej dziecko?

Samotne matki często muszą godzić obowiązki zawodowe z domowymi oraz z wychowywaniem dziecka lub dzieci. Macierzyństwo w pojedynkę nie musi być jednoznaczne z wykluczeniem społecznym i może być nieco łatwiejsze chociażby pod względem ekonomicznym, jeżeli uda nam się uzyskać alimenty na dziecko.

Zasady przyznawania alimentów na dziecko szczegółowo reguluje Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (DzU nr 1228/2012). Przyznawanie alimentów od ojca dziecka zasądza sąd. Ściganie dłużników alimentacyjnych odbywa się na drodze urzędowej. Jeśli ojciec dziecka uchyla się od obowiązku płacenia alimentów, można uzyskać alimenty z funduszu (bezpośrednio od państwa – do 500 zł na dziecko).

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznawane są, gdy:

• Dochód rodziny w przeliczeniu na jednego jej członka nie przekracza 725 zł netto na miesiąc.
• Dziecko nie skończyło 18 lat bądź 25 i nie przerwało nauki.
• Dziecko ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności – wówczas otrzymuje je bezterminowo.

O wszelkie niezbędne druki można poprosić w urzędzie gminy, ośrodku pomocy społecznej albo centrum pomocy rodzinie właściwym dla danego miejsca zamieszkania albo poszukać ich na stronach wyżej wymienionych instytucji.

Rodzicielstwo w pojedynkę stanowi ogromne wyzwanie, dlatego warto korzystać z dostępnych opcji pomocy finansowej dla zabezpieczenia potrzeb swojej pociechy.

Samotny rodzic może chociażby – zgodnie ze statutem przedszkoli publicznych – zapisać dziecko do przedszkola bez konieczności czekania w kolejce. Ma bowiem pierwszeństwo przed dziećmi z rodzin pełnych. Według uchwał gmin samotna matka ma prawo skorzystać z dofinansowań do obiadów w szkole oraz refundacji kosztów poniesionych na wycieczki czy też zajęcia dodatkowe na terenie szkoły.

Pomoc finansowa dla samotnej matki obejmuje również refundację kosztów opieki nad dzieckiem. Jeśli miesięczny dochód na członka rodziny nie przekracza 351 zł netto, a matka dziecka do lat 7 jest zarejestrowana we właściwym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna i podjęła pracę ze skierowania, otrzyma pomoc w wysokości maksymalnie 397,10 zł.

Według Konstytucji RP nowa rola społeczna kobiety jako matki daje jej prawo do szczególnej pomocy władz publicznych po urodzeniu dziecka. Przede wszystkim młoda matka ma prawo do skorzystania z urlopów, wśród których rozróżniamy:

• Urlop macierzyński – płatny w 100 proc., w wymiarze przynajmniej 20 tygodni po urodzeniu jednego dziecka, licząc od dnia porodu.
• Urlop rodzicielski – po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, w wymiarze 32 lub 24 tygodni zależnie od liczby urodzonych jednocześnie dzieci, dla obojga rodziców. Stosowny wniosek należy złożyć u pracodawcy do 21 dni po porodzie, a termin jego złożenia warunkuje wysokość wypłacanego świadczenia. Można go podzielić na 4 części, z czego pierwszą część trzeba wykorzystać od razu po porodzie, a ostatnią w roku kalendarzowym z 6. urodzinami dziecka.
• Urlop wychowawczy – bezpłatny, coraz rzadszy po wprowadzeniu urlopu rodzicielskiego. Jego wymiar wynosi do 3 lat, może być dzielony na 4 części, a przyznawany jest do roku kalendarzowego z 4. urodzinami dziecka na wniosek złożony co najmniej 2 tygodnie wcześniej. Jeśli osobista opieka nad dzieckiem jest sprawowana nieprzerwanie, samotna matka może wówczas pracować dodatkowo u tego samego bądź innego pracodawcy albo uczyć się, studiować lub szkolić. Nie traci również praw do świadczeń zdrowotnych ani uprawnień pracowniczych.

Każda (nie tylko samotna) matka ma prawo do dodatkowych dni wolnych. To przede wszystkim:

• Opieka nad chorym dzieckiem do lat 14 w formie płatnego przez ZUS w 80 proc. zwolnienia na dziecko. W skali roku otrzymujemy 60 takich dni łącznie na wszystkie dzieci. Po 14. roku życia wymiar zasiłku opiekuńczego zmniejsza się do 14 dni rocznie.
• Opieka nad zdrowym dzieckiem do 8. roku życia zawarta w 60 dniach zwolnienia na chore dziecko. Do wykorzystania w awaryjnych przypadkach, gdy np. dzienna instytucja opieki nad dzieckiem zostaje nagle zamknięta lub rozchoruje się opiekunka dziecka.
• 2 dni urlopu na dziecko na dany rok kalendarzowy niezależnie od liczby dzieci, do wykorzystania na wniosek bez podania przyczyny; niewykorzystane dni nie przechodzą na kolejny rok.

Warto również sprawdzić, czy pracodawca ma podpisane porozumienie ze związkami zawodowymi uwzględniające szczegółowe przepisy na temat zwolnień grupowych. Jako jedyne żywicielki rodziny samotne matki są bowiem w tej sytuacji wyjątkowo chronione przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Nie bój się walczyć o swoje prawa jako samotna matka pracująca.