Prawa matki w pracy. Powrót po urlopie macierzyńskim

Po urlopie macierzyńskim możemy obniżyć swój wymiar etatu wraz z wynagrodzeniem i korzystać ze zwolnień na dzieci oraz z przerw na karmienie piersią. Matka dziecka do lat 4 nie może pracować nocami ani wyrabiać nadgodzin, chyba, że się na to zgodzi. Jakie jeszcze prawa przysługują pracującej matce?

Kodeks pracy szczegółowo określa wymiar urlopu macierzyńskiego. Po urodzeniu jednego dziecka wynosi on 20 tygodni, a obowiązkowe jest wykorzystanie pierwszych 14 tygodni po porodzie. W przypadku ciąży mnogiej z co najmniej pięcioraczkami matce przysługuje 37 tygodni urlopu macierzyńskiego, co jest maksymalnym wymiarem wolnego od pracy.

Kolejno należy natomiast wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy, naliczany również podczas urlopu macierzyńskiego. To także okres składkowy z prawami pracowniczymi. Pracodawca musi zaakceptować wniosek młodej matki o urlop wypoczynkowy.

Matka powracająca do pracy po urlopie macierzyńskim nie może zostać przesunięta przez pracodawcę na inne stanowisko, na którym zarabiałaby mniej niż przed zajściem w ciążę. Zmianie mogą ulec godziny pracy, ale bez zgody pracownicy i jednocześnie matki dziecka do lat 4 nie można ani zatrudniać jej nocą, ani zlecać nadgodzin. Wymiar etatu wynoszący 8 godzin w ciągu doby pozostać musi bez zmian.

Młoda mama ma również prawo do wykorzystywania zwolnień na dziecko. Na chore dziecko do lat 14 przysługuje płatny w 80 proc. zasiłek opiekuńczy przez maksymalnie 60 dni w roku (niezależnie od liczby dzieci). Po 14. roku życia wymiar zwolnienia na chore dziecko maleje do 14 dni. Zasiłek wypłaca ZUS, do którego w ciągu 7 dni od daty wystawienia należy dostarczyć druk Z15 wraz ze zwolnieniem od lekarza.

Istnieje również zwolnienie na dziecko zdrowe do lat 8. Tego rodzaju zasiłek opiekuńczy zawiera się już w powyższych 60 dniach na rok zwolnienia na dziecko chore i także jest płatny przez ZUS w 80 proc. Obejmuje wyjątkowe sytuacje, takie jak awaria w żłobku, zamknięcie przedszkola, konieczność izolacji dziecka w domu z powodu podejrzenia choroby zakaźnej, choroba opiekuna lub zajmującego się na co dzień dzieckiem drugiego rodzica.

Jak wyglądają uprawnienia pracownika wychowującego dziecko do lat 4? Tu również młodym matkom z pomocą przychodzi kodeks pracy. Opieka nad dzieckiem do lat 4 jest regulowana w następujący sposób:

• Urlop wychowawczy przysługuje na pisemny wniosek złożony na 21 dni przed datą jego rozpoczęcia. Jest on bezpłatny, jednak można wystąpić o dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem. Bierzemy go na maksymalnie 3 lata (36 miesięcy) do ukończenia przez dziecko lub dzieci 6. roku życia (liczy się rok kalendarzowy). Może zostać podzielony na 5 części i rozdzielony pomiędzy oboje rodziców (przez 3 miesiące mogą korzystać z urlopu wychowawczego jednocześnie). Nie tracimy wówczas żadnych uprawnień pracowniczych, wlicza się on do okresu zatrudnienia.
• Alternatywą dla urlopu wychowawczego jest obniżenie wymiaru etatu do maksymalnie połowy etatu na wniosek pracownika w porozumieniu z pracodawcą. Możliwy jest przykładowo powrót do pracy po macierzyńskim na 7/8 etatu przy proporcjonalnym obniżeniu wynagrodzenia, jeżeli jest to zgodne z organizacją pracy w firmie. Z tego prawa młoda matka może korzystać przez 3 lata do 4. urodzin dziecka lub dzieci. Nie może wówczas także zostać zwolniona.
• Matka dziecka do lat 4 nie może bez własnej zgody pracować w godzinach 21.00-7.00, w godzinach nadliczbowych ani jeździć w delegacje. Dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin.

Dodatkowo prawa matki po urlopie macierzyńskim obejmują 2 dni płatnego urlopu na dziecko w ciągu roku, niezależnie od liczby dzieci. Z tego przywileju może również skorzystać ojciec, ale zawsze należy wybrać, kto będzie to robił w danym roku. Wniosek może u pracodawcy złożyć rodzic dziecka do lat 14 bez podania przyczyny, a niewykorzystane dni nie przechodzą na kolejny rok.

Prawa matki w pracy to także przerwa na karmienie piersią. Młoda matka potrzebuje zaświadczenia od lekarza i może złożyć u pracodawcy wniosek, który nie zostanie odrzucony. Jeśli pracownica zatrudniona jest pomiędzy 4 a 6 godzinami dziennie, przysługuje jej jedna przerwa o długości 30 minut na dziecko. Przy większej liczbie dzieci przerwa na karmienie wydłuża się do 45 minut.

Wymiar etatu powyżej 6 godzin dziennie oznacza już możliwość wykorzystania podczas jednej dniówki dwóch przerw tej samej długości na naturalne karmienie dziecka bądź dzieci. Poszczególne przerwy sumują się w ciągu danego dnia, dzięki czemu młoda matka może po ustaleniu z pracodawcą albo przychodzić do pracy na późniejszą godzinę, albo wychodzić do domu wcześniej.

Natomiast w karcie nauczyciela znajdziemy zapis o jednej godzinnej przerwie na karmienie niezależnej od liczby dzieci, która należy się już po 4 godzinach pracy dziennie.