Wszystko, co musisz wiedzieć o cytologii

Każdego roku blisko 5 tys. Polek słyszy szokującą diagnozę - rak szyjki macicy. Z szacunków wynika, że na nowotwór zwany „cichym zabójcą” umiera więcej niż 270 tys. kobiet na świecie, czyli jedna co dwie minuty. Jeśli chodzi o zachorowalność oraz liczbę zgonów Polska znalazła się w niechlubnej czołówce Europy. A wystarczy regularnie wykonywać cytologię, aby w porę wykryć tę podstępną chorobę. I ją wyleczyć.

Badanie cytologiczne jest podstawą profilaktyki raka szyjki macicy. Polki wciąż je jednak zaniedbują. Tylko co trzecia pamięta o regularnym wykonywaniu cytologii. Natomiast aż 1/3 kobiet nie badała się nigdy. A to właśnie systematyczne badania cytologiczne pozwoliły znacznie ograniczyć występowanie tego nowotworu w wielu krajach. Dla porównania, w Szwecji na raka szyjki macicy rocznie umiera 50 kobiet (w Polsce ok. 2 tys.). Specjaliści podejrzewają, że Polki zaniedbują cytologię głównie z niewiedzy. Po prostu nie mają pojęcia, jak groźny jest rak szyjki macicy i po co właściwie wykonuje się badanie cytologiczne.

- Wbrew obiegowej opinii, rak szyjki macicy nie jest chorobą dziedziczą. Wywoływany jest on przez wirusa zwanego brodawczakiem ludzkim, w skrócie HPV. Ryzyko zakażenia dotyczy praktycznie każdej kobiety - mówi dr Jan Kupisz, specjalista ginekologii i położnictwa z białostockiego Centrum Medycznego Humana Medica Omeda. Cytologię powinna wykonywać każda kobieta po 25. roku życia lub nie później niż trzy lata po inicjacji seksualnej. Jeśli zatem odbyłaś pierwszy stosunek jako 18-latka, powinnaś zgłosić się na cytologię, zanim skończysz 21 lat.

Jeśli wyniki badania są prawidłowe i nie występują czynniki podwyższające ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, cytologię powinno się wykonywać co trzy lata. Natomiast w przypadku zakażenia wirusem HIV czy HPV (po stwierdzeniu typu wysokiego ryzyka onkogennego), przyjmowania leków immunosupresyjnych, a także jeśli w przeszłości kobieta leczyła się z powodu śródnabłonkowej neoplazji (CIN2, CIN3) albo miała raka szyjki macicy, badanie cytologiczne należy wykonywać raz w roku. Lekarz może również zalecić częstszą cytologię, np. gdy poprzednie rozmazy były mało czytelne przez stan zapalny czy obecność krwi. Uwaga - ciężarne powinny wykonywać cytologię dwukrotnie (w I i III trymestrze).

Dr Jan Kupisz z Centrum Medycznego Humana Medica Omeda podkreśla, że optymalnym okresem dla pobrania materiału cytologicznego jest czas między 10. a 20. dniem cyklu miesiączkowego. - Badanie cytologiczne najlepiej przeprowadzać co najmniej dwa dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż dwa dni przed rozpoczęciem następnej - tłumaczy specjalista. Cytologia jest bezbolesna, trwa kilka minut. Można wykonać ją bezpłatnie w ramach ubezpieczenia. W prywatnym gabinecie kosztuje ok. 30-40 zł.

Oprócz odpowiedniego dnia cyklu ważne jest również, aby co najmniej na dobę przed cytologią zrezygnować ze współżycia. Z kolei na dwie doby przed badaniem nie należy stosować czopków dopochwowych i irygacji. Jeśli korzystasz z dopochwowych środków antykoncepcyjnych, odstaw je na trzy dni przed cytologią. Pamiętaj jednak o higienie miejsc intymnych - przed badaniem najlepiej podmyć się żelem o odczynie kwaśnym.

Ginekolog wziernikiem pobiera warstwę komórek z szyjki macicy i przekazuje je do badań pod kątem obecności ewentualnych nieprawidłowości. Cytotechnik lub patolog ogląda preparat pod mikroskopem i ocenia go. W przypadku stwierdzenia zmian lekarz kontaktuje się z pacjentką i udziela jej porady odnośnie dalszego postępowania i leczenia. Warto wiedzieć, że cytologia przede wszystkim pozwala wykryć stany przed- i nowotworowe w niskim stopniu ich zaawansowania, co jest największą zaletą tego badania. Jednak wynik cytologii wskazujący na zagrożenie zdrowia nie zawsze oznacza nowotwór. Przyczyną otrzymania nieprawidłowego wyniku może być stan zapalny lub infekcja w obrębie szyjki macicy bądź pochwy.

Wymazy cytologiczne klasyfikuje się poprzez systemy Bethesda (TBS) i PAP (Papanicolau). Ten drugi jest prostszy do zinterpretowania przez kobiety; wyróżnia się w nim pięć grup cytologicznych: Pap I to rozmazy, które zawierają jedynie komórki warstw powierzchownych nabłonka paraepidermalnego pokrywającego błonę śluzową pochwy i tarczy części pochwowej.

Pap II - w rozmazach obecne są również komórki głębszych warstw nabłonka paraepidermalnego, zwyrodniałe i „pobudzone” komórki nabłonkowe, komórki kanałowe, a także komórki wysięku zapalnego. Pap III - w rozmazie występują komórki dysplastyczne. Stopień III A mówi, że dysplazja jest związana ze stanami zapalnymi, natomiast III B, że wiąże się ona ze stanami przedrakowymi. Pap IV odpowiada rakowi przedinwazyjnemu. Pap V to inwazyjny rak szyjki macicy.

Z kolei system Bethesda pozwala określić, czy rozmaz zawiera odpowiedni materiał do oceny, czy obraz cytologiczny jest prawidłowy, zawiera również dokładny opis stwierdzonych zmian zgodnie z obowiązującą terminologią (określenie rodzaju zakażenia, zmian reparacyjnych, obecności nieprawidłowych komórek nabłonkowych, komórek innych nowotworów oraz ocenę stanu hormonalnego pacjentki). Wyniki cytologiczne w systemie TBS mogą bezpośrednio wskazywać na obecność komórek raka płaskonabłonkowego lub gruczołowego.

- Choć wirus zwykle przekazywany jest w trakcie stosunku seksualnego, to przenosi się jak każdy inny. Zdarzają się zakażenia przez kontakt z narządami płciowymi partnera, a nawet poprzez styczność z toaletą - mówi dr Jan Kupisz z Centrum Medycznego Humana Medica Omeda. Pamiętajmy, że rak szyjki macicy często rozwija się latami, początkowo nie dając żadnych objawów. Pojawiające się krwawienie między miesiączkami oraz po stosunku mogą świadczyć o zaawansowanym stadium choroby. W takim wypadku powinnyśmy jak najszybciej zgłosić się do ginekologa.

Oprac.na podstawie: cytologia.pl, profilaktykaraka.coi.waw.pl, nfz.gov.pl, hpv.pl, materiały prasowe EPN/(kg)

* Rak szyjki macicy wciąż wykrywany jest w Polsce za późno*

* Wirus brodawczaka ludzkiego - warto się zaszczepić?*

* Ekspert: Polki mają małą wiedzę na temat raka jajnika*

Cytologia jedynie raz na trzy lata

Jak pokonałam raka - Sprawdzone terapie dla ciała i umysłu