Fałszywy fiołek

Cyklamen perski (Cyclamen persicum) należy do rodziny Pierwiosnkowatych (Primulaceae), liczącej ok. 1000 gatunków występujących w strefie umiarkowanej chłodnej. Znanych jest około 20 gatunków cyklamenów, kilka z nich uprawia się w ogrodach, a tylko jeden jako kwiat doniczkowy. Za to przez wiele lat krzyżowania i selekcji uzyskano liczne odmiany łatwiejsze do uprawy w mieszkaniu.

Nazwa tej rośliny wywodzi się od greckiego słowa „kyklos”- koło, ale nie ma pewności czy została nadana ze względu na kształt spiralnie skręconych szypułek kwiatowych, kształt liści czy bulwy. Źródła podają różne wyjaśnienia.

Podobne jest z określeniem miejsca pochodzenia cyklamenów - niektóre źródła podają Europę Środkową (Francja), gdzie zaczęto je uprawiać tamtejszych ogrodach botanicznych około roku 1620, inne - Azję Mniejszą, gdzie je znaleziono w 1731 r.
W Europie upowszechniły się na przełomie XVII i XVIII wieku. W pierwszej połowie XIX w. sprowadzono je do Polski. Początkowo nazywane były gdulą, a później - błędnie - fiołkiem alpejskim (to zupełnie inny gatunek należący do rodziny fiołkowatych). Niemcy i Anglicy nazywali je jabłkiem ziemnym, rzepą leśną lub świńskim chlebem.

Wiadomo, że obecnie w naturze rosną w północnej Afryce, Europie Południowej i Azji w strefie śródziemnomorskiej aż po Iran, w lasach porastających dolne partie gór. Podczas gorącego i suchego lata rośliny tracą liście, a bulwy przechodzą okres spoczynku aż do nadejścia pory deszczowej.

Cyklamen perski jest rośliną wieloletnią, osiągającą łącznie z kwiatami 30-40 cm wysokości.

Kwitnie od jesieni do wiosny. Kwiaty, osadzone na długich łodygach (2 razy dłuższych od liści), mogą być pojedyncze (o pięciu płatkach) lub pełne (o większej ich liczbie), różnej wielkości i barwie w różnych odcieniach: od białej przez fioletową, różową, łososiową, czerwoną do purpurowej. Brzegi płatków bywają gładkie, postrzępione lub faliste. Pachną jedynie kwiaty gatunku wyjściowego - odmiany są bezwonne. Liście mogą być różnej wielkości i kształtu - sercowate lub nerkowate - o całych brzegach lub ząbkowane i barwie od jasno- do ciemnozielonej, marmurkowate z błyszczącym unerwieniem. Liście są pokryte meszkiem, dlatego nie zraszamy i nie nabłyszczamy ich, a z kurzu czyścimy je delikatnie pędzelkiem.

Obfitość kwitnienia i wielkość liści zależy od wielkości bulwy, gromadzącej składniki odżywcze.

Cyklameny wymagają dużo rozproszonego światła. Najlepiej ustawić je na parapecie wschodniego lub północnego okna, pod którym nie grzeje kaloryfer. Rośliny te kwitną najdłużej, gdy mają chłodno (10-12°C), nie są jednak odporne na mróz. Podczas wietrzenia pomieszczeń trzeba uważać, by ich nie przemrozić. Odmiany miniaturowe znoszą dobrze nieco wyższe temperatury (15-18°C).

Szybko więdną im liście, gdy podłoże jest zbyt suche. W okresie kwitnienia podlewamy je miękką, przegotowaną wodą o temperaturze pokojowej, 2-3 razy na tydzień, przez podsiąkanie (na podstawkę) lub zanurzamy doniczkę na kilka minut w wodzie. Po 20 minutach pozostałą w podstawce wodę wylewamy. Bulwy i młode pąki powinny mieć sucho. Liści także nie należy moczyć ani zraszać wodą, chociaż rośliny te lubią dużą wilgotność powietrza. Można wstawić doniczkę do większego pojemnika z wilgotnym torfem lub nawilżać pomieszczenie.

W czasie kwitnienia dokarmiamy raz na 2 tygodnie wieloskładnikowym nawozem dla roślin kwitnących.

W lutym roślina przestaje wypuszczać nowe pąki kwiatowe, pędy kwiatowe i liście zasychają. Wtedy zaprzestajemy nawożenia, ograniczamy podlewanie i pozwalamy cyklamenowi przejść okres spoczynku.

Oczyszczoną z resztek liści i pędów kwiatowych bulwę umieszczany w chłodnym miejscu (5--10°C), a ziemię w doniczce podlewamy raz na 2-3 tygodnie odrobiną wody, aby bulwa i korzenie zupełnie nie zaschły. Odpoczywać powinna aż do końca maja. W czerwcu bulwę przesadzamy do świeżego podłoża. Przestawiamy w jasne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione miejsce. Po 3-4 miesiącach cyklamen zakwitnie ponownie. W taki sposób można uprawiać jeden okaz przez kilka lat.

Cyklameny możemy rozmnożyć z nasion lub przez podział bulwy. Pod koniec lata nasiona wysiewamy w mnożarce na warstwę drenażu i wyjałowionej ziemi do siewu nasion. Przysypujemy je cieniutką warstwą ziemi i dobrze podlewamy. Mnożarkę, przykrytą płytką szklaną, stawiamy w ciemnym pomieszczeniu (lub przykrywamy ciemnym materiałem) o temperaturze 13-16°C. Codziennie odwracamy płytkę, ale nie przesuszamy podłoża. Po wykiełkowaniu przenosimy odkrytą mnożarkę w jasne miejsce. Siewki, gdy podrosną, przerywamy, zostawiając mocniejsze co 2,5 cm. Przesadzamy je, gdy mają przynajmniej 3 nowe liście, pojedynczo do doniczek i trzymamy w chłodzie.

Bulwy dzielimy po obumarciu kwiatów i liści. Ostrym nożem tniemy na 2 części, aby każda miała pąk liściowy. Cięcie zasypujemy sproszkowaną siarką. Obie części bulwy sadzimy do osobnych doniczek (pąkiem liściowym „do góry”) i trzymamy w chłodzie.

Młode rośliny przesadzamy do doniczki o 1 nr większej, gdy korzenie przerosną przez dno doniczki lub roślina nie mieści się w starej, starsze - do tej samej, co poprzednio albo o 1 nr większej - po okresie spoczynku.

Podłożem może być ziemia do kwiatów wymieszana z torfem oraz gruboziarnistym piaskiem, w proporcji 2:1:1, o odczynie lekko kwaśnym (pH 5,5-6,5).
Na dnie doniczki umieszczamy drenaż. Bulwę sadzimy w podłożu do połowy wysokości. Stawiamy w temperaturze 13-16°C w ciemnym miejscu i przez dwa dni nie podlewamy. Gdy po kilkunastu dniach pojawią się liście, roślinę umieszczamy w jasnym miejscu i zaczynamy ją regularnie podlewać, a po dwóch tygodniach także nawozić raz na tydzień.

Choroby cyklamenów:
· Nowe liście drobne, brak kwiatów - wymaga nawożenia.
· Liście marszczą się i bezwładnie zwisają - za ciepło i za sucho - roślinę przenosimy w chłodniejsze, wilgotniejsze miejsce i częściej podlewamy.
· Liście żółkną i opadają - zbyt gorąco i ciemno lub wpływ wyziewów gazowych i spalin tytoniowych - przenosimy w jaśniejsze, chłodniejsze i lepiej wietrzone miejsce.
· Liście przypalone - bezpośrednie działanie promieni słonecznych na mokre liście - osłaniamy roślinę i nie zraszamy.
· Liście zniekształcone, lepkie z zielonymi owadami - mszyce - opryskujemy pyretrum lub środkiem insektobójczym.
· Szary nalot na liściach - mączniak rzekomy - opryskujemy fungicydem zawierającym benomyl.
· Bulwa gnije - zbyt obfite podlewanie - w czasie spoczynku chorą tkankę można wyciąć i zasypać ranę sproszkowaną siarką, w czasie wzrostu nic nie możemy zrobić.
· Liście z brunatnymi plamami, które stopniowo ciemnieją i pokrywają się szarym nalotem - szara pleśń - zbyt duża wilgotność powietrza. Chore części roślin usuwamy, opryskujemy 2-3-krotnie, co 7-10 dni, stosując jeden z preparatów: Euparen (w stężeniu 0,25%), Kaptan (0,2%) lub Rovral (0,2%). Stawiamy roślinę w przewiewnym miejscu.
· Szypułki kwiatowe są krótkie, liście zniekształcone, a ich spód pokryty pyłem - roztocz cyklamenowiec - porażone liście i kwiaty usuwamy, a roślinę opryskujemy preparatem Mitac (0,2%).
· Na liściach żółtawe plamki, które stopniowo się powiększają, liście marszczą się i zasychają na brzegach - przędziorki - roślinę opryskujemy jednym z preparatów: Karate (0,1%), Rufast (0,04%) lub Talstar (0,05%).

Cyklameny są najczęściej hodowanymi roślinami doniczkowymi, ale jednocześnie bardzo trudnymi do utrzymania w dobrej formie przez wiele sezonów. Szczególnie wrażliwe są na przegrzanie, przeciągi, wyziewy gazowe i spaliny tytoniowe. Ale za troskę potrafią się odwdzięczyć pięknie kwitnąc i dekorując nasze wnętrza.