Na płaskiej stopie

Zwykle najgorzej jest w tańcu. Jednak ból pojawia się także, gdy chodzisz lub stoisz. Twoje stopy nie tolerują butów na bardzo wysokich obcasach, ale nie przepadają też za całkiem płaskimi. Uważaj! To mogą być objawy płaskostopia. *Masz z nim do czynienia, gdy zanikają naturalne łuki, typowe dla zdrowej stopy. Brak wtedy właściwej amortyzacji obciążeń, którym stopa jest poddawana na każdym kroku. Obciążenia te są ogromne: gdy idziesz, stopa musi udźwignąć ciężar równy 3 do 10-krotnej wadze Twojego ciała! Łatwo może więc ulec różnym deformacjom. Płaskostopie bywa przyczyną wielu dolegliwości – od bólu głowy, aż po problemy z kręgosłupem. Dlaczego tak się dzieje? Warto sięgnąć po analogię z dziedziny budownictwa. Jeśli fundament jest wadliwy, zagraża stabilności całego domu.
* Mistrzowski twór natury *Stopa to właśnie fundament konstrukcji, którą jest układ mięśniowo-szkieletowy ludzkiego organizmu. *Perfekcja, z jaką została zaprojektowana, powinna wzbudzić uznanie każdego architekta. Wszystkie elementy – 26 kości, 32 mięśnie, 120 więzadeł oraz trudna do dokładnego określenia liczba nerwów i naczyń krwionośnych – są precyzyjnie połączone, tak aby zapewnić jej maksymalną elastyczność i wytrzymałość. A wszędzie tam, gdzie konstrukcja ma dźwigać wielkie ciężary, inżynierowie zwykle stosują łuki (przypomnij sobie przęsła mostów i sklepienia kościołów). To właśnie dlatego także kości stóp tworzą w niektórych miejscach wysklepione ku górze łuki. Jeden, podłużny, biegnie wzdłuż stopy; drugi, poprzeczny, znajduje się w jej przedniej części. Dzięki temu ciężar ciała jest równomiernie rozłożony.
* Konstrukcja nieco zachwiana*
Problem pojawia się, gdy łukowate sklepienia stopy zaczynają się stopniowo spłaszczać. Jeśli proces ten dotyczy łuku podłużnego, powstaje* płaskostopie podłużne.Stopa przylega wówczas do podłoża coraz większą powierzchnią. Zniekształcenia łuku poprzecznego to płaskostopie poprzeczne.* Stopa w swojej przedniej części staje się wówczas o wiele szersza i jakby „rozklepana”. Często jednak zdarza się, że oba rodzaje płaskostopia występują łącznie. W każdym przypadku efektem końcowym są zmniejszenie elastyczności stopy, bóle i szybkie męczenie się w czasie chodzenia. Ortopedzi twierdzą, że jedną z głównych przyczyn, dla których „nabawiamy się” płaskostopia, są zmiany cywilizacyjne.
Kształt ludzkiej stopy formował się na miękkim, nierównym podłożu, które zapewniało pełne podparcie jej łuków. To zostało zapisane w naszych genach. Tymczasem odkąd zaczęliśmy utwardzać oraz spłaszczać świat wokół nas, naturalne podparcie znikło. Wciąż mamy natomiast do czynienia z nieelastycznymi podłożami, m.in.: w domu, w pracy, w szkole, nawet w parkach i na boiskach. Nasze stopy nie zdołały się zaadaptować do takich warunków. Ulegają więc stopniowemu zniekształceniu, spłaszczają się i skręcają. Dodatkowo nie ułatwiamy im życia, chodząc w nieodpowiednich butach, np. zbyt ciasnych, o wąskich, spiczastych noskach i na wysokim obcasie. Na płaskostopie szczególnie narażone są osoby z wrodzoną słabością więzadeł i mięśni stopy oraz niestabilnością stawów. Do jego powstania w znacznym stopniu przyczyniają się też zbyt duży ciężar ciała (również przejściowy wzrost wagi, np. w czasie ciąży), a także niektóre choroby (np. zapalenie stawów, cukrzyca).

Poważne skutki drobnych uszkodzeń
Deformacja stóp powoduje, że mogą pojawiać się kolejne nieprawidłowości w innych częściach narządu ruchu. Jeśli kości stopy odchylają się nadmiernie w którąś stronę, dochodzi do ich trwałych deformacji. W konsekwencji po pewnym czasie nieprawidłowo ustawiają się też kości podudzi, kolana, stawy biodrowe, kręgosłup. To z kolei jest w stanie oddziaływać na inne organy. Płaskostopie może być odpowiedzialne za ponad sto schorzeń narządu ruchu – i nie tylko. Zalicza się do nich: - koślawość paluchów (wielkich palców u stóp), - naderwania i zapalenia ścięgna Achillesa, - skłonność do skręceń stawu skokowego, - zmiany zwyrodnieniowe kolan, uszkodzenia ich chrząstki stawowej, - zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych, - dyskopatie, - zaburzenia jelitowe, bóle brzucha, - bóle barku, głowy, bóle w klatce piersiowej, - niedotlenienie mózgu. *Leczenie płaskostopia należy zacząć od wizyty u ortopedy, który dokona prawidłowej diagnozy i określi istniejące nieprawidłowości struktury i funkcji stopy.
*Urządzeniem, które znakomicie ułatwia rozpoznanie, jest podoskop. Wykonuje się na nim badanie: - statyczne – pozwala ocenić kształt stóp, obejrzeć zgrubienia na skórze, odciski (pojawiają się one zwykle już w najwcześniejszych fazach choroby), sposób obciążania przodostopia, śródstopia, palców stopy;
- dynamiczne – pacjent staje naprzemiennie na jednej stopie, można oglądać zmianę kształtu stopy pod obciążeniem, ocenić wady chodu.

Wzmacnianie i podpieranie łuków Najbardziej skuteczną pomocą w przypadku płaskostopia są specjalne wkładki ortopedyczne. Korygują one wady funkcji stopy, a także skutecznie i szybko likwidują dolegliwości bólowe – również w przypadku haluksów, bólów kolan i kręgosłupa. W pewnym sensie odtwarzają one prawidłowe funkcjonowanie stopy, przywracają jej elastyczność. Wkładki można nosić do każdego rodzaju butów, oprócz klapek bez pięt. Istnieje kilka rodzajów wkładek (m.in. w zależności od sposobu ich wykonania). Ale za najlepsze uważa się miękkie termoplastyczne (formowane pod wpływem temperatury). Pamiętaj, że po dwóch-trzech miesiącach ich noszenia trzeba zgłosić się na kontrolę. Wtedy też przemodelowuje się wkładki do nowego kształtu stopy. Dodatkowo można stosować także kliny korygujące koślawe paluchy oraz peloty (rodzaj podkładek). Warto też zaopatrzyć się w specjalne żele czy maści przeciwzapalne, które łagodzą ból odczuwany w czasie chodzenia. I, oczywiście, jak najrzadziej chodzić w butach na
wysokim obcasie i o wąskich noskach.

*Operować czy nie? *Czasami względy estetyczne sprawiają, że osoba z płaskostopiem rozważa możliwość operacyjnej korekty tej wady. Przed podjęciem decyzji trzeba jednak koniecznie dokonać analizy biomechanicznej stopy i chodu. Inaczej mówiąc, chodzi o odpowiedź na pytanie, w jaki sposób planowany zabieg wpłynie na funkcje stopy. Część specjalistów uważa, że tego typu operacje mogą przynieść więcej szkody niż pożytku. Nierzadko bowiem zdarza się, że choć po operacji obraz RTG stopy jest prawidłowy, powrót do chodzenia i normalnych czynności jest utrudniony. Czasem wręcz okazuje się, że nastąpiło pogorszenie stanu pacjenta. Tymczasem struktura stopy (kości, więzadła, tkanki miękkie) jest już trwale zmieniona i szanse na poprawę są wtedy w zasadzie żadne.

*Gimnastyka stóp *Wzmacnia mięśnie i więzadła. Jeśli zaczniesz ćwiczyć, gdy tylko pojawią się pierwsze problemy, możesz zapobiec płaskostopiu lub przynajmniej opóźnić jego powstanie (zwłaszcza w przypadku dzieci). U dorosłych, którzy już mają płaskie stopy, ćwiczenia nie są w stanie zlikwidować deformacji, ale złagodzą ból nóg. Warunkiem skuteczności jest systematyczna gimnastyka, najlepiej każdego dnia, przez przynajmniej 10 minut.

Codzienna seria ćwiczeń:
1. Stań na lekko rozsuniętych stopach. Palce powinny być skierowane nieco do wewnątrz. Połóż dłonie na oparciu krzesła. Stań na palcach, wytrzymaj przez chwilę i opuść się na pięty. Powtórz 10 razy.
2. Połóż na podłodze chusteczkę.Podkurczając palce, chwyć ją i podnieś. Wyprostuj palce i wypuść chustkę. Powtórz po 10 razy każdą stopą.
3. Oprzyj piętę na podłodze, podnieś palce i zataczaj nimi kółeczka, 10 razy w lewo i 10 w prawo.
4. Tym razem postaw na podłodze palce i kręć kółka piętą. Powtarzaj jak poprzednio.
5. Usiądź na krześle. Podnieś palcami woreczek. Rzuć go jak najdalej przed siebie. Zrób tak po 10 razy każdą stopą.
6. Połóż na podłodze kawałek dłuższej tkaniny.Stojąc, zwijaj ją palcami stóp kilka minut.
7. Załóż na wielkie palce stóp grubszą gumkę do włosów. Rozchyl stopy, rozciągając gumkę, wytrzymaj kilka chwil. Powtórz 10 razy.

*Patrz na buty! *Jeśli Twoje pantofle są rozepchane w przedniej części, może to świadczyć o płaskostopiu poprzecznym. Gdy szybciej zdzierasz obcasy po stronie wewnętrznej, to sygnał, że możesz mieć płaskostopie podłużne.

Wybierz wkładki do butów Wkładki znajdziesz nawet w sklepach obuwniczych. Ale przestrzegamy przed ich samodzielnym kupowaniem. Są one bowiem naprawdę skuteczne tylko wtedy, gdy zostaną dobrane i dopasowane przez ortopedę.Często muszą być robione indywidualnie. Można je zamówić np. w sklepie z artykułami rehabilitacyjnymi albo w prywatnej przychodni, w której przyjmują ortopedzi. Cena takich wkładek waha się od 100 do ponad 250 złotych. Jeśli chcesz otrzymać zwrot kosztów, upewnij się, czy dany punkt ma podpisaną umowę z NFZ.

Iwona Jąkalska
Konsultacja: lek. med. Ryszard Szczepański, chirurg, specjalista medycyny sportowej