Nietrzymanie moczu u kobiet - objawy, przyczyny, leczenie

Nietrzymanie moczu (NTM) stanowi poważny problem społeczny, który na całym świecie dotyka około 420 milionów osób, w tym aż 300 milionów kobiet. Statystycznie zatem z nietrzymaniem moczu boryka się co 3-4 kobieta. Chociaż to częsta przypadłość, wiele osób – przez wzgląd na poczucie wstydu – nie zgłasza się z nią do lekarza. Większa wiedza na jej temat może jednak ułatwić uporanie się z zawstydzeniem. Jakie zatem są przyczyny nietrzymania moczu? Czy leczenie musi wiązać się z operacją?

Za nietrzymanie moczu przyjmuje się niezamierzony i niekontrolowany wyciek moczu, który częściowo bądź całkowicie opróżnia pęcherz. Może do niego dochodzić w ciągu dnia bądź w nocy. W zależności od tego, z jakim rodzajem schorzenia mamy do czynienia, a także jak bardzo jest ono nasilone, zauważalne są różne ilości oddawanego mimowolnie moczu.

Wyróżniamy 5 stopni nietrzymania moczu, które określa się za pomocą zmierzenia ilości moczu oddanego w sposób niezamierzony przez 4 godziny.

• Kropelkowe (do 50 ml) – to nieznaczne gubienie moczu w trakcie dnia. Często jest pierwszym objawem wysiłkowego nietrzymania moczu, gdyż występuje podczas kichania czy kaszlenia.
• Lekkie (50-100 ml) – większe popuszczanie moczu świadczące o postępującym problemie.
• Średnie (100-200 ml) – do wycieku dochodzi już w trakcie codziennych aktywności, na przykład biegania, skakania czy wstawania z krzesła.
• Ciężkie (200-300 ml) – popuszczanie moczu jest coraz bardziej obfite i może wystąpić nawet podczas stania.
• Bardzo ciężkie (powyżej 300 ml) – osoba chora nie ma żadnej władzy nad czynnościami fizjologicznymi. Dochodzi do całkowitego opróżnienia pęcherza.

Już nietrzymanie moczu przy kichaniu, kaszleniu bądź wysiłku stanowi sygnał, że z układem moczowo-płciowym dzieje się coś niepokojącego. W takich sytuacjach skorzystanie z pomocy lekarza pierwszego kontaktu jest jak najbardziej wskazane.

Za główną przyczynę nietrzymania moczu u kobiet można uznać przede wszystkim osłabienie i obciążenie mięśni dna miednicy, czyli tak zwanych mięśni Kegla.

Są one odpowiedzialne przede wszystkim za stabilizowanie narządów miednicy mniejszej, a zatem pęcherza, macicy, odbytu i pochwy. Wspierają także prawidłowe działanie cewki i zwieracza, dzięki czemu jesteśmy w stanie prawidłowo oddawać mocz i kał. Do osłabienia mięśni dochodzi w wyniku naturalnych zmian w organizmie zachodzących z wiekiem (menopauza), ale także w związku z ciążą, porodami oraz operacjami ginekologicznymi, a nawet nieprawidłowymi nawykami związanymi z parciem. Dlatego częste zaparcia również stanowią jedną z przyczyn nietrzymania moczu u kobiet.

Przede wszystkim mięśnie dna miednicy u kobiet osłabiane są jednak za sprawą ciąży i porodów naturalnych. Właśnie dlatego wiele matek boryka się z problemem nietrzymania moczu – zwłaszcza w pierwszych miesiącach po porodzie. Po kilkunastu tygodniach najczęściej dochodzi do stabilizacji mięśni, jednak nie zawsze wracają one do stanu sprzed ciąży.

Im większa ilość porodów i większa masa dziecka, tym większe ryzyko wystąpienia nietrzymania moczu, a także innych konsekwencji osłabiania mięśni Kegla, na przykład wypadania macicy.

Mięśnie dna miednicy są osłabiane także za sprawą zbyt dużej masy ciała. Dlatego za jedną z metod leczenia zachowawczego przyjmuje się zmianę trybu życia. Obniżona masa ciała może zatem znacząco wspomóc proces wzmacniania mięśni.

Osłabienie mięśni dna miednicy jest najczęstszą przyczyną nietrzymania moczu u kobiet, dlatego diagnozuje się u nich tak zwane wysiłkowe nietrzymanie moczu. W zależności od konkretnych objawów możemy mieć jednak do czynienia także z naglącym nietrzymaniem moczu, spowodowanym nadmierną aktywnością mięśni pęcherza, nietrzymaniem moczu z przepełnienia (najczęstszym u mężczyzn) bądź mieszanym nietrzymaniem moczu – połączenia wysiłkowe i naglącego NTM.

Przez wzgląd na to, iż najczęstszym rodzajem NTM występującym u kobiet jest wysiłkowe nietrzymanie moczu, podstawową metodą leczenia jest fizjoterapia mięśni dna miednicy. W przypadku znacznego nasilenia problemu i braku skuteczności metod leczenia zachowawczego, lekarz może podjąć decyzję o operacji.

Ćwiczenia mięśni dna miednicy uznaje się za jedną z najskuteczniejszych metod leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu. Kobiety, które przez wzgląd na porody, menopauzę, operacje czy otyłość posiadają osłabione mięśnie Kegla, mogą wykonywać ich trening samodzielnie. Zaleca się jednak konsultację z fizjoterapeutą, który wskaże najlepsze ćwiczenia, dostosowane do stanu zdrowia pacjentki. Aby uzyskać zadowalające efekty, terapia powinna być prowadzona przez minimum 3 miesiące. Ćwiczenia mięśni Kegla stanowią też profilaktykę nietrzymania moczu – zaleca się je zatem wszystkim kobietom, nie tylko tym planującym ciążę.

Kobiety, które mają zbyt osłabione mięśnie dna miednicy by ćwiczyć samodzielnie, mogą skorzystać z tak zwanej elektrostymulacji. Polega ona na stymulowaniu nerwu sromowego za pomocą prądu impulsowego. Chociaż elektrostymulacja nie jest w stanie zastąpić ćwiczeń, może pozytywnie wpłynąć na rozrost mięśni, a także ich siłę.

Do leczenia zachowawczego zalicza się także zmianę stylu życia, a zatem przede wszystkim zmniejszenie masy ciała u kobiet otyłych oraz zmniejszenie bądź całkowite zrezygnowanie z alkoholu, kofeiny i papierosów, które są substancjami drażniącymi pęcherz.

W sytuacjach, w których nietrzymanie moczu występuje w dużym nasileniu lub metody zachowawcze nie przyniosły pożądanych rezultatów, lekarz i pacjentka mogą zdecydować się na leczenie operacyjne nietrzymania moczu. Metoda musi zostać dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjentki, jednak najbardziej popularnymi z nich są:

• Sling – przeprowadzana techniką laparoskopową operacja, której celem jest podparcie szyi i cewki za pomocą naturalnego lub syntetycznego paska.
• TVT – podobna do metody Sling. Wykorzystuje jednak syntetyczny materiał, który zakładany jest na środkowy odcinek cewki. Charakteryzuje się mniejszą ilością powikłań.
• Metoda Burcha – również jest operacją laparoskopową. Ma na celu ustabilizowanie cewki i szyi pęcherza podwieszając tkanki sklepienia pochwy do więzadeł biodrowo-grzebieniowych.

W przypadku powyższych metod szansa na wyleczenie całkowite, bez nawrotów po 5 latach, wynosi około 85%.

Nietrzymanie moczu jest przypadłością problematyczną z różnych względów. Zwiększa ryzyko występowania infekcji intymnych, podrażnień i odparzeń. Jest także źródłem ogromnego dyskomfortu psychicznego, który nierzadko zmusza kobiety do rezygnacji z własnych pasji i zainteresowań, a w skrajnych przypadkach także z życia społecznego i zawodowego. Nietrzymanie moczu wpływa na niskie poczucie własnej wartości, poczucie braku kontroli nad podstawowymi aspektami swojego życia. Może prowadzić do komplikacji nie tylko w sferze fizycznej, ale również psychicznej.

Dlatego tak istotna jest szybka reakcja i nieskrępowana rozmowa z lekarzem, który rozpocznie proces diagnostyczny. W tym czasie, tak samo jak podczas leczenia, warto także chronić się przed wilgocią i nieprzyjemnym zapachem, które są nieodłącznym elementem NTM. Na rynku można znaleźć wiele wyrobów, mających na celu zwiększenie komfortu osób cierpiących na nietrzymanie moczu - nie tylko najbardziej popularne pieluchomajtki dla dorosłych. Kobiety aktywne, którym zależy na dyskrecji mogą wybrać między innymi wkładki urologiczne, które sprawdzą się przy pierwszych trzech stopniach NTM. Kształtem i sposobem zakładania przypominają podpaski, jednak są dużo bardziej chłonne dzięki czemu redukują ryzyko wstąpienia odparzeń czy infekcji intymnych. Z kolei majtki chłonne, zakładane jak zwykła bielizna, są wyrobem przeznaczonym dla kobiet ze średnim i ciężkim stopniem nietrzymania moczu. Nadal stanowią jednak rozwiązanie równie dyskretne co wkładki urologiczne.

Wyroby chłonne stanowią skuteczną ochronę przed wilgocią, dlatego można swobodnie korzystać z nich podczas całego procesu diagnostycznego i leczenia nietrzymania moczu.

Nietrzymanie moczu to przypadłość, która dotyka kobiety znacznie częściej, niż może nam się wydawać. Pomimo nasilenia problemu nadal jednak wstydzimy się rozmawiać o nim z lekarzami czy najbliższymi. Warto jednak pamiętać, iż szybka reakcja jest w stanie zwiększyć szansę na skuteczną diagnozę i leczenie.