Depresja dotyka nie tylko dorosłych, ale również dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Ogromny wpływ na skuteczność leczenia mają atmosfera w domu rodzinnym i klimat uczuciowy w rodzinie. Radzimy, jak przywrócić dziecku radość życia.
Jak leczyć depresję u dzieci i młodzieży i zapobiegać nawrotom choroby? Jest kilka sposobów, które nie wykluczają się wzajemnie, a mogą się uzupełniać.
Gdy dziecko cierpi
W ostatnich latach, jak wskazuje praktyka i badania, przydatność środków farmakologicznych w leczeniu depresji u dorosłych jest coraz większa. W związku z tym próbuje się wykorzystywać leczenie farmakologiczne również w stosunku do dzieci i młodzieży z rozpoznaniem depresji. W terapii dorosłych pacjentów najczęściej stosuje się tzw. trójpierścieniowe leki antydepresyjne, gdyż ich skuteczność sięga 80%. Pozytywne działanie leków uwidacznia się po ok. 2 tygodniach terapii i potem stale wzrasta, aż do momentu widocznej poprawy tych sfer życia pacjenta, które depresja zwykle zaburza. Wyraźna poprawa nastroju widoczna jest zarówno dla pacjenta, jak i dla jego otoczenia po ok. 6 tygodniach systematycznej kuracji farmakologicznej, prowadzonej zgodnie z zaleceniami lekarza co do dawek i częstotliwości podawania leku. Do rodziny trójpierścieniowych leków antydepresyjnych należy wiele preparatów, lecz najczęściej stosowane to imipramina i amitryptylina. Tylko te dwa leki zostały dopuszczone do stosowania w psychiatrii
dziecięcej. Pomimo sporej skuteczności w leczeniu dorosłych, nie potwierdziła się ona u dzieci, chociaż dane badawcze wskazują na skuteczność tych leków w leczeniu innych zaburzeń dziecięcych, np. moczenia nocnego.
Odkrycie związku pomiędzy poziomem serotoniny (neurotransmiter) w mózgu a występowaniem depresji, poskutkowało wynalezieniem i wyprodukowaniem nowej rodziny leków przeciwdepresyjnych, tzw. inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Najczęściej stosowanym i popularnym wśród pacjentów lekiem z tej grupy jest Prozac (fluoksetyna). SSRI wypierają trójpierścieniowe leki antydepresyjne, gdyż przy podobnej skuteczności dają jednak zdecydowanie mniej skutków ubocznych. Leki te nie zyskały zgody na stosowanie u dzieci. Były jednak testowane przez badaczy amerykańskich w warunkach laboratoryjnych i okazało się, iż nie są bardziej skuteczne niż placebo, jeśli chodzi o leczenie dzieci i nastolatków. Psychoterapia
Najnowsze badania dowodzą, że metody psychologiczne są równie skuteczne w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych jak inne metody interwencji, a w leczeniu depresji u dzieci i młodzieży są nawet bardziej skuteczne niż farmakoterapia. Jest wiele form i metod psychoterapii, a jedną z nich jest terapia poznawcza, podczas której następuje modyfikowanie i przeobrażanie procesów poznawczych (myślowych), które wywierają wpływ na nastrój i zachowanie. Właśnie ta forma psychoterapii okazała się skuteczną metodą leczenia depresji u dzieci i młodzieży.
Stosując tę metodę wychodzi się z założenia, że nastrój i zachowanie wynikają z tego, co i jak myśli dany człowiek. Tak więc zmiana myślenia może prowadzić do zmiany nastroju i zachowania. Jest wiele rzeczy, których nie można obiektywnie zmienić (albo jest to niezwykle trudne), ale zawsze można zmienić własne myślenie. Skuteczność takiego podejścia zależy od zrozumienia mechanizmów rządzących myśleniem osoby, której się pomaga. Dzieci czy nastolatki, których procesy poznawcze nie są jeszcze w pełni ukształtowane, są bardzo podatne na ich zaburzenia i zakłócenia – rozwijają w sobie wypaczony obraz rzeczywistości i ponure myśli, które utrwalają ten obraz. Ale ta niedojrzałość i plastyczność procesów poznawczych sprawia także, iż są bardziej podatne na terapię i łatwiej zmieniają swoje myślenie, co staje się atutem w stosowaniu tej metody interwencji psychologicznej.
Aby już więcej nie wróciła
Jak dotąd nie potwierdzono skuteczności leczenia depresji u dzieci i nastolatków środkami farmakologicznymi. Brak też przekonywających dowodów na to, iż stałe przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych zmniejsza ryzyko nawrotu choroby. Jak dotychczas najlepsze wyniki daje terapia poznawcza, która równocześnie najskuteczniej zabezpiecza przed nawrotem choroby. Do terapii poznawczej warto włączyć także inne elementy psychoterapii, dzięki którym trwale poprawi się samoocena młodego człowieka, np. rozwijanie zainteresowań, satysfakcjonujących kontaktów interpersonalnych czy umiejętności radzenia sobie z problemami i stresem.
Nie można oczywiście pominąć atmosfery w domu rodzinnym. Pozytywny klimat uczuciowy w rodzinie, bezwarunkowa akceptacja dziecka i jednoznaczne wsparcie rodziców i innych członków rodziny na pewno chronią dziecko przed depresją.
