Uzależnienie - przyczyny, objawy i leczenie

Istnieje wiele rodzajów uzależnień o różnym charakterze – społecznym, fizjologicznym czy behawioralnym. Wszystkie jednak mają najprawdopodobniej podłoże zarówno psychiczne, jak i biologiczne. Walka z uzależnieniami jest długa i trudna, a przede wszystkim wymaga pełnego zaangażowania uzależnionego, a nierzadko też jego bliskich.

Warto zacząć od definicji uzależnienia. Jest to zatem nabyte zaburzenie fizyczne i psychiczne, które objawia się okresowym albo permanentnym wewnętrznym przymusem wykonywania jakichś czynności czy zażywania substancji psychoaktywnych.

W zasadzie uzależnić można się od wszystkiego – substancji, zachowań czy czynności. Rolą uzależnienia jest zaspokajanie potrzeb i dawanie pozornej przyjemności. Uzależnienia można podzielić na kilka rodzajów:

• uzależnienia fizjologiczne – od alkoholu, leków, narkotyków, cukru, jedzenia, nikotyny czy steroidów,
• uzależnienia behawioralne – od pracy, seksu, masturbacji i pornografii, urządzeń elektronicznych, telewizji, internetu, gier komputerowych, hazardu, zakupów czy nadmiernej dbałości o tężyznę fizyczną,
• uzależnienia społeczne – od ludzi i grup społecznych (jak w przypadku toksycznych związków, subkultur czy sekt).

Podłoże uzależnień ma najprawdopodobniej charakter zarówno psychiczny, jak i biologiczny. W ujęciu psychicznym i społecznym pierwszą podstawową przyczyną uzależnień jest uczucie pustki. Dużo łatwiej jest wpaść w nałóg, gdy czegoś w życiu nam brakuje, a substancja czy czynność zapewnia nam uzupełnienie tej luki. Poza tym duży wpływ na prawdopodobieństwo uzależnienia ma otoczenie, w tym brak atencji ze strony bliskich lub chęć przypodobania się komuś.

Jeśli chodzi o biologię, to możliwe jest, że niektóre osoby są genetycznie predysponowane do szybszego uzależniania się od czynności i substancji. Tak jest w przypadku alkoholu. Okazuje się, że alkoholizmowi sprzyja prawidłowa praca genu, który odpowiedzialny jest za kodowanie dehydrogenazy aldehydowej. Osoby mniej podatne na ten rodzaj uzależnienia wykazują się wadliwością tego genu, a przez to są w stanie wypić o wiele mniej.

Wspólne objawy uzależnień, niezależnie od ich natury to:

• wewnętrzny przymus przyjmowania danych substancji lub wykonywania czynności,
• spędzanie znacznej części czasu na czynnościach związanych z uzależnieniem,
• kompulsywny zachowań, pojawianie się złych nawyków,
• chęć przyjmowania substancji uzależniających i wykonywania czynności pojawia się regularnie i jest niemożliwa do zaprzestania,
• pojawianie się problemów w domu, pracy, gronie znajomych,
• przyjmowanie substancji czy wykonywanie czynności wynikających z uzależnienia w ukryciu, zacieranie śladów,
• pojawianie się objawów zespołu abstynencyjnego po odstawieniu substancji lub zaprzestaniu wykonywania czynności (m.in. agresja, rozdrażnienie, apatia, ból fizyczny) .

Mimo rozwoju medycyny i badań nad anatomią i genetyką człowieka, w dalszym ciągu nie odnaleziono żadnej substancji, która byłaby remedium na uzależnienia. Jedynym ratunkiem dla uzależnionych są grupy wsparcia, w których problemy jednostek poddawane są dyskusji i udzielane są rady dotyczące zachowań oraz życia społecznego.