Zrozumieć agresywne dziecko

Dzieci nie bywają agresywne bez przyczyny. Zazwyczaj jest to objaw zazdrości o młodsze rodzeństwo, próba zwrócenia na siebie uwagi. Agresywne są dzieci niezrozumiane i krzywdzone. Zanim więc skwitujemy, że są złe i należy im się kara, warto znaleźć powody ich niewłaściwego zachowania.

Fizyczna agresja częściej występuje u dzieci młodszych, które kopią, popychają, czy biją rówieśników. Szybko jednak uczą się, że złość może być okazywana również słownie w formie obelg, kłótni lub przeklinania. Przemoc werbalna staje się bardziej powszechna u dzieci w wieku szkolnym. Złość może być też ukryta i wyrażana przy użyciu biernych środków, jak dąsanie się lub bezczelne przyglądanie się. Warto jednak pamiętać, że to nie przyczyna, ale objaw dziecięcych problemów.

Przyczyną wrogich zachowań dziecka mogą być przełomy w ich życiu, które powodują utratę poczucia bezpieczeństwa, stres, a tym samym wywołują reakcje agresywne. Z perspektywy dorosłych mogą to być pozytywne zmiany, takie jak narodziny młodszego rodzeństwa, przeprowadzka do nowego mieszkania, ale też negatywne, jak rozwód, czy śmierć bliskiej osoby.

W takich sytuacjach rodzice powinni być szczególnie czujni, poświęcać dziecku uwagę, przygotować je do nowych warunków, dać mu czas na dostosowanie się. Niezwykle ważne jest środowisko, w którym wychowuje się dziecko, bowiem w dużym stopniu od atmosfery domu, zależy jego zachowanie. Agresywne dzieci częściej pochodzą z rodzin, gdzie panuje nerwowy klimat: dorośli kłócą się, nie okazują sobie szacunku, czy dochodzi do przemocy. Ono przejmuje te wzorce.

Często też agresywne są dzieci zaniedbywane i wcale nie chodzi tu wyłącznie o rodziny patologiczne, ale też domy, w których rodzice są zaganiani i zapracowani. A maluch czuje się niekochany i agresją chce zwrócić na siebie uwagę. Szybko uczy się, że kiedy będzie niegrzeczne, rodzice będą musieli się nim zająć. Kolejną przyczyną agresywnego zachowania się dzieci jest niskie poczucie wartości, kiedy dorastają w przekonaniu, że są gorsze od kolegów i koleżanek. Dzieje się tak, kiedy dziecko jest bite i zaniedbywane, ale też jeśli rodzice wychowują je zbyt autorytarnie, nie ma w domu żadnych praw, jedynie obowiązki, które ma wypełniać bez słowa sprzeciwu. W dziecku gromadzi się złość i gniew, któremu daje upust przemocą w szkole. Poprzez zachowania agresywne będzie się starało ukazać swoją większą wartość.

Z drugiej strony powodem może być nadmierna swoboda. Wyróżnianie jednego dziecka w rodzinie, a także wpajanie mu przekonania, że zawsze nienagannie się zachowuje, bo jest doskonałe, powoduje jego zadufanie w sobie i chęć wykorzystania tej uprzywilejowanej pozycji w kręgu kolegów. Dlatego bardzo ważna jest mądra miłość rodzicielska, rozumienie i zaspokajanie potrzeb dziecka, a także akceptacja. I zamiast karać je za agresywne zachowania, warto zastanowić się przede wszystkim, skąd się biorą.

Nie krzycz i nie szarp. Kiedy dziecko tupie albo krzyczy, rodzicom często puszczają nerwy. Warto jednak mimo wszystko zachować zimną krew. Nie należy w tej sytuacji stosować żadnych agresywnych zachowań. Inaczej dziecko uważa, że jego postępowanie jest normalne - skoro tak reagują rodzice.

Nie tłumacz dziecku i nie rozmawiaj z nim w chwili, kiedy jest agresywne. Może to odnieść odwrotny skutek, bowiem będzie przekonane, że agresywnymi zachowaniami może zwrócić na siebie uwagę. A często właśnie o to mu chodzi.

Ignoruj agresywne zachowanie dziecka. To nie jest łatwe, kiedy dziecko awanturuje się w miejscu publicznym, np. tupie nogami w sklepie. Postaraj się udawać, że tego nie widzisz, a ono zrozumie, że w ten sposób niczego na Tobie nie wymusi.

Reaguj, kiedy zobaczysz, że może zrobić krzywdę sobie lub innym dzieciom. Wtedy spokojnie, ale stanowczo odciągnij je na bok i pozwól się uspokoić.

Okaż zainteresowanie, kiedy się uspokoi. Wtedy zrozumie, że może liczyć na uwagę rodziców, kiedy jest spokojne, a nie agresywne. W ten sposób niewłaściwe zachowania dziecka przestają być dla niego "opłacalne", bo nie skupiają na nim zainteresowania dorosłych.

Zastanów się, co może być przyczyną agresji. Może za mało czasu z nim spędzasz, bo poświęcasz go młodszemu rodzeństwu, albo dziecko straciło poczucie bezpieczeństwa z powodu rozwodu rodziców. Pokaż dziecku, że jest dla ciebie ważne, najlepiej wspólnie spędzając z nim czas na spacerze, czytaniu książeczek, czy zabawach.

Nie zachowuj się agresywnie. Pod żadnym pozorem nie bij dziecka, ale też nie podnoś na nie głosu, nie wyzywaj i nie obrażaj. Dziecko często jest agresywne, bo naśladuje zachowania rodziców. Te, które mają w domu spokojną atmosferę i poczucie akceptacji, rzadziej uciekają się do przemocy.

Miej kontrolę nad tym, co twoje dziecko ogląda i jakie ma gry komputerowe. Agresję mogą też budzić nieodpowiednie programy telewizyjne, bowiem dzieci przyjmują bezkrytycznie model zachowania swoich ulubionych bohaterów. Wybierz programy dostosowane do wieku i oglądaj je wspólnie z nim.

Nie ucz agresywnych zachowań. Często rodzice mówią: „Nie zaczynaj, ale masz prawo oddać". Tym samym dają mu przyzwolenie na agresję. Badania pokazują, że porywcze częściej są dzieci, których rodzice usprawiedliwiają przemoc, tłumaczą, że np. ktoś je zaczepił. Rozsądniej jest uczyć dziecko pokojowych metod rozwiązywania konfliktów.

Tekst: Monika Doroszkiewicz