Antykoncepcja doraźna - fakty i mity

Antykoncepcja doraźna jest metodą zapobiegania ciąży, którą należy stosować sporadycznie po niezabezpieczonym stosunku płciowym lub w przypadku niepowodzenia zastosowanego zabezpieczenia. Nieznajomość zasad działania antykoncepcji postkoitalnej powoduje, że narosło wokół niej wiele niejasności i mitów.

Ta forma zapobiegania ciąży może być stosowana wyłącznie w sytuacjach awaryjnych i nie można jej zalecać jako rutynowego sposobu antykoncepcji. Klasycznymi wskazaniami są: pęknięcie lub zsunięcie prezerwatywy w czasie współżycia, brak zastosowania jakichkolwiek metod antykoncepcji lub pomyłki w przyjmowaniu typowych tabletek antykoncepcyjnych czy dokonany gwałt.

W ramach tej metody w Polsce dostępne są preparaty Postinor–Duo (składający się z dwóch tabletek) oraz nowość na rynku Escapelle – jedna tabletka zawierająca progestagen (Levonorgestrel).

Escapelle zawiera substancję czynną – 1500 mikrogramów lewonorgestrelu, hormonu z grupy progestagenów. Skuteczność Escapelle oblicza się na ponad 99% po zażyciu w pierwszej dobie po niezabezpieczonym stosunku.
Produkt zawiera pojedynczą tabletkę, co jest ułatwieniem w stosowaniu leku. Tabletkę należy przyjąć jak najszybciej, najlepiej w ciągu 12 godzin i nie później niż do 72 godzin po stosunku bez zastosowania skutecznego zabezpieczenia. Jeżeli w ciągu 3 godzin od połknięcia tabletki wystąpią wymioty, należy natychmiast przyjąć jeszcze jedną tabletkę.

Uważa się, że lewonorgestrel stosowany zgodnie z zaleceniami zapobiega owulacji (jajeczkowaniu) i zapłodnieniu, o ile stosunek płciowy miał miejsce przed owulacją, gdy prawdopodobieństwo zapłodnienia jest największe. Escapelle może również powodować zmiany w błonie śluzowej macicy, które zmniejszają możliwość implantacji (zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej w macicy).

Tabletka nie jest skuteczna, jeśli proces implantacji już się rozpoczął – nie powoduje przerwania istniejącej ciąży. Lewonorgestrel (progestagen), gdy zostanie przyjęty zbyt późno, podtrzyma ciążę i stanie się jej sprzymierzeńcem. Cena preparatu to ok. 55 PLN.

W Polsce antykoncepcja doraźna nadal budzi wiele kontrowersji i jest omyłkowo oskarżana o działanie wczesnoporonne. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o ciąży możemy mówić dopiero, gdy dojdzie do zagnieżdżenia rozwijającego się zarodka w jamie macicy, ponieważ tylko połączenie zarodka z macicą jest uważane za ciążę (prawo stanowi tak także w Polsce).

W ten sposób działają preparaty stosowane w terminie następnej miesiączki, gdyż wywołują tak zwane mikroporonienia. Tego mechanizmu nie wykazują zarejestrowane i stosowane w Polsce metody antykoncepcji postkoitalnej (sposoby zapobiegania ciąży działające przed wszczepieniem zapłodnionej komórki jajowej do śluzówki macicy). Co więcej w przypadku, gdy dojdzie do zagnieżdżenia zarodka, zażycie tabletki nie spowoduje jego usunięcia, a zawarty w pigułce hormon progestagen wpłynie na ciążę podtrzymująco.

W Polsce preparaty stosowane w antykoncepcji doraźnej są dostępne wyłącznie na receptę (niezbędna jest wizyta u ginekologa), w przeciwieństwie do wielu krajów Europy i świata, gdzie można je kupić bezpośrednio w aptece po konsultacji farmaceuty lub w sklepie czy na stacjach benzynowych.

W Polsce świadomość dotycząca wielu aspektów seksualności człowieka jest nadal bardzo niska. Braki w wiedzy na temat metod antykoncepcji, w tym antykoncepcji doraźnej, widoczne są zarówno wśród młodzieży, jak i w środowisku lekarskim.

Z badań młodzieży szkół ponadgimnazjalnych oraz nauczycieli przeprowadzonych przez TNS OBOP wynika, że w krajach, w których od dawna prowadzi się aktywne poradnictwo w zakresie antykoncepcji awaryjnej, np. w Wielkiej Brytanii, świadomość społeczeństwa jest dużo wyższa.

W mediach oraz w poradniach dla kobiet rozpowszechniane są informacje edukujące pacjentów w zakresie postępowania w sytuacji niezabezpieczonego stosunku seksualnego. Ogólnie dostępne są numery telefonów całodobowych poradni antykoncepcji awaryjnej, gdzie pacjent może otrzymać poradę oraz preparaty antykoncepcyjne.

W Polsce tego typu rozwiązania nie zostały przyjęte, działają natomiast telefony zaufania (np. 0801 1000 72) edukujące w zakresie sposobów zapobiegania niechcianej ciąży.

Antykoncepcja „po”