Dieta cukrzycowa

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, będącym wynikiem zaburzeń działania insuliny. W Polsce na cukrzycę choruje ponad 2 mln osób. Podstawą profilaktyki i skomplikowanego leczenia tej choroby są modyfikacje żywieniowe. Stosowanie odpowiedniej diety może znacznie zmniejszyć objawy cukrzycy, opóźnić jej rozwój i zapewnić lepszą jakość życia choremu.

Wyróżnia się dwie podstawowe postacie choroby, nazwane cukrzycą typu I i cukrzycą typu II, która stanowi 90% wszystkich przypadków. Dobrze udokumentowany jest związek cukrzycy typu II ze stylem życia, dietą czy masą ciała. Otyłość trzykrotnie zwiększa ryzyko choroby. Cukrzycę diagnozujemy na podstawie badań biochemicznych, określając glikemię, czyli poziom cukru we krwi. Wynik powyżej 200mg/dl (niezależnie od pory ostatniego posiłku) zazwyczaj jest podstawą do rozpoznania choroby.

Najistotniejszą rzeczą w układaniu odpowiedniego jadłospisu jest jego indywidualne dobranie do każdego pacjenta, pod względem kaloryczności i składu, w zależności od wieku, płci, masy ciała, nasilenia objawów choroby, rodzaju farmakoterapii (leki czy insulina).

Ilość kalorii spożywanych w ciągu dnia powinna być adekwatna do potrzeb organizmu, odpowiadać jego zapotrzebowaniu wynikającemu z podstawowej przemiany materii, jak również aktywności fizycznej. Organizm kobiety w zależności od poziomu aktywności i masy ciała potrzebuje średnio 1500-3000 kcal na dobę, organizm mężczyzny 1800-3800 kcal. Należy pamiętać, że zarówno nadmiar, jak i niedobór pożywienia jest niewskazany i może być przyczyną różnych powikłań. Nadmiar kalorii prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi oraz do otyłości, niedobór może być przyczyną niedocukrzenia.

Osobom z nadwagą i otyłością zaleca się redukcję spożywanych kalorii (o 500-1000 kcal) tak, by ubytek masy ciała był na poziomie 0,5-1 kg na tydzień. Zazwyczaj diety dla pacjentek układa się na 1000-1500 kcal, a dla pacjentów 1200-1800 kcal. Normalizacja masy ciała ma istotny wpływ na gospodarkę insuliny w organizmie, jak również zwiększa działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych.

U osób chorych na cukrzyce niewskazane jest stosowanie wszelkich głodówek i restrykcyjnych diet ubogowęglowodanowych. Występujące czasami przy cukrzycy (zazwyczaj typu I) niedożywienie należy zredukować stosując dietę o energetyczności o ok. 500 kcal wyższej od dziennego zapotrzebowania, pamiętając o odpowiednim jej składzie.

* 15 Lat WP!*

Białko. Składnik ten powinien dostarczać 15-20% ogółu energii. Należy pamiętać o spożywaniu produktów będących źródłem białka zwierzęcego-pełnowartościowego; mięsie, rybach, nabiale, jajkach. W przeciętnej diecie powinna pojawiać się codziennie jedna porcja produktu wysokobiałkowego; 120-150g mięsa lub ryby i 2-3 porcje produktów nabiałowych: mleka, jogurtów, sera.

Z produktów roślinnych bogatym źródłem białka są suche nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soczewica, soja), którymi można zastąpić porcję mięsa, np. raz w tygodniu. Należy pamiętać, że nadmiar białka obciąża nerki, a osoby z nefropatią cukrzycową powinny ograniczyć jego spożywanie.

Tłuszcze. Składnik ten powinien stanowić ok. 30-35% ogólnej kaloryczności diety. Ze względu na częste występowanie u cukrzyków podniesionego poziomu cholesterolu i chorób układu krążenia, należy z diety wykluczyć produkty spożywcze będące źródłem kwasów tłuszczowych nasyconych (masło, smalec, tłuste mięsa i przetwory mięsne, tłusty nabiał – mleko 3,2%, śmietanę, tłuste sery).

Codziennie za to spożywać tłuszcze roślinne, oleje i oliwę z oliwek (w ilości ok. 2 łyżki na dzień), będące źródłem kwasów tłuszczowych wielo- i jednonienasyconych, które obniżają poziom cholesterolu w krwi. Zalecane jest również, by 2-3 razy tygodniu w jadłospisie znalazły się ryby morskie. Zawarte w nich kwasy tłuszczowe omega-3 mają działanie profilaktyczne w chorobach układu krążenia.

Węglowodany.To składniki pokarmowe, które w bezpośredni sposób wpływają na stężenie glukozy we krwi, dlatego w diecie cukrzycowej poświęca się im najwięcej uwagi. Węglowodany powinny stanowić 45 – 50 % dziennego zapotrzebowania energetycznego, a zatem być podstawą codziennego jadłospisu.

Zalecane są przede wszystkim węglowodany pochodzące z produktów z pełnego ziarna, owoców i warzyw (dobór produktów – patrz tabelka). W teorii można ogólnie określić, że należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym i wysokiej zawartości błonnika. Jest to bardzo istotne w diecie cukrzycowej, gdyż produkty takie powodują powolne przyswajanie i spadek stężenia glukozy we krwi, co ułatwia kontrolę stężenia jej we krwi.

Indeks glikemniczny jest wskaźnikiem pokazującym - jak szybko po spożyciu danego posiłku wzrasta poziom glukozy we krwi. Dla cukrzyka najkorzystniejsze są produkty, których IG nie przekracza 50, czyli np. warzywa, niektóre owoce, gruboziarniste kasze. Wysoki indeks glikemiczny ma np. cukier, białe pieczywo, gotowany biały ryż.

* 15 Lat WP!*

Jedną z najważniejszych zasad diety cukrzycowej jest regularność w jedzeniu. Należy spożywać 5 posiłków dziennie, co ok. 3 godziny, zaczynając od śniadania jedzonego do pół godziny po przebudzeniu. W przypadku cukrzycy typu I potrzebne jest czasami 6 posiłków, dołączenie tzw. II kolacji, w celu zapobiegnięcia spadkom poziomu cukru w nocy.

- Poszczególne posiłki w ciągu dnia, powinny mieć podobną kaloryczność i skład, szczególnie jeżeli chodzi o zawartość węglowodanów. W praktyce oznacza to, że np. codziennie na śniadanie powinno spożywać się podobną ilość pieczywa czy płatków, a na obiad podobną ilość kaszy czy ryżu, etc.

- Najbardziej kalorycznym posiłkiem w ciągu dnia powinien być obiad, a dalej w kolejności malejącej: śniadanie, kolacja, II śniadanie i podwieczorek.

- Należy wyznaczyć stały rozkład godzinowy posiłków i trzymać się go każdego dnia.

- Częścią każdego posiłku powinna być porcja warzyw, tak by dziennie spożyć ich 700-800g, owoce należy jeść 1-2 razy dziennie w ilości ok. 200-300g.

Produkty zalecane (codziennie): pieczywo razowe i graham, płatki owsiane, jęczmienne, gryczane, musli bez cukru, kasze gruboziarniste - gryczana, pęczak, jaglana, ryż brązowy, makaron razowy.

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): makaron zwykły, ryż biały.

Produkty przeciwwskazane: pieczywo jasne, pieczywo cukiernicze (drożdżówki, rogaliki francuskie), płatki kukurydziane, paluszki, krakersy.

* 15 Lat WP!*

Produkty zalecane (codziennie): warzywa świeże i gotowane (oprócz wymienionych poniżej), mrożone, soki warzywne.

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu):ziemniaki, gotowana marchew, buraki, bób, słodka kukurydza.

Produkty przeciwwskazane: frytki, warzywa konserwowe.

Produkty zalecane (codziennie): owoce świeże (oprócz wymienionych poniżej).

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): owoce suszone, arbuz, ananas, banany, soki owocowe.

Produkty przeciwwskazane:owoce kandyzowane i w syropie.

Produkty zalecane (codziennie): mleko chude, jogurty naturalne, kefir, maślanka, zsiadłe mleko, sery twarogowe chude.

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): mleko i sery półtłuste, sery żółte, pleśniowe, jajka (2 na tydzień).

Produkty przeciwwskazane: tłuste mleko, śmietana.

Produkty zalecane (codziennie): ryby gotowane, pieczone, w galarecie (bez skóry).

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): ryby smażone na oliwie lub oleju rzepakowym, bez panierki, ryby wędzone.

Produkty przeciwwskazane:ryby smażone na innych tłuszczach.

* 15 Lat WP!*

Produkty zalecane (codziennie): kurczak i indyk (bez skóry filet z piersi), chuda wołowina i jagnięcina, chudy schab, wędliny drobiowe.

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): wędliny wołowe, wieprzowe (bez tłuszczu).

Produkty przeciwwskazane: mięso i wędliny z widocznym tłuszczem, wieprzowina w dużych ilościach, kaczki, gęsi, kiełbasy, salami, parówki, pasztety, podroby.

Produkty zalecane (codziennie): oliwa z oliwek, olej rzepakowy, miękkie margaryny.

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): inne oleje.

Produkty przeciwwskazane:masło, smalec, słonina, margaryny twarde (w kostce).

Produkty zalecane (codziennie): warzywne, chude wywary mięsne, zupy zabielane jogurtem lub mlekiem.

Produkty przeciwwskazane: zupy ze śmietaną, z zasmażką.

Produkty zalecane (codziennie): sałatki owocowe bez cukru, orzechy (bez soli).

Produkty, które można spożywać w ograniczonych ilościach (1-2 razy w tygodniu): kisiel, budyń na chudym mleku, dżem niskosłodzony.

Produkty przeciwwskazane: cukier, lody, kremy, torty, ciastka, czekolada, batony, cukierki.

* 15 Lat WP!*