Dlaczego nastolatek sięga po narkotyki i jak mogę mu pomóc?

Chyba wszyscy zgodzą się, że używanie substancji psychoaktywnych przez osobę bliską, szczególnie przez nastolatka czy nastolatkę, jest sytuacją niezwykle trudną, budzącą wiele emocji, myśli i pytań. Zastanawiamy się dlaczego to zrobił/a? Jak w takiej sytuacji powinniśmy reagować? Co można zrobić, żeby skutecznie pomóc? Jak z nim/nią rozmawiać?

Nie ma jednej prostej odpowiedzi na to dlaczego narkotyki pojawiły się w życiu nastolatka. Możemy jednak wskazać kilka najczęstszych przyczyn, które dotyczą ludzi w tym trudnym wieku, takich jak brak poczucia bezpieczeństwa, osamotnienie, presję kolegów czy zawód miłosny. Często zdarza się, że młodzi ludzie sięgają po narkotyk, bo nie są w stanie sprostać obowiązkom w domu czy szkole i chcą uciec od stawianych im wymagań. Część z nich motywuje chęć zaimponowania, przypodobania się znajomym, poczucia się dorosłym i przeżycia ryzyka czy „dobrej zabawy”.

Powinniśmy pamiętać, że w wieku nastoletnim relacje z innymi ludźmi bywają intensywne i bardzo szybko się zmieniają. Dodatkowo, dochodzi trudność emocjonalna związana ze zjawiskiem bycia ocenianym przez innych ludzi, szczególnie że nastolatkom zależy na poczuciu przynależności do grupy rówieśniczej. Sprawy nie ułatwia kontekst biochemiczny związany z rozwojem mózgu, który w połączeniu z hormonami może dać trudną do okiełznania mieszankę.

Stwierdzenie, że nastolatek „używa” lub „bierze” nie jest jednoznaczne z tym, że jest uzależniony/a. Najczęściej to sytuacja jednorazowa, która wynika z eksperymentowania.

W tym kontekście istotne są odpowiedzi na pytania: czy używanie substancji powtarza się, czego jest objawem oraz jak nastolatek ocenia swoje doświadczenie związane z inicjacją narkotykową? Sytuacja, w której używanie staje się tajemnicą czy tematem tabu może wpływać na wzrost napięcia i zwiększać prawdopodobieństwo użycia kolejnych substancji.

W młodym wieku każdy kontakt z substancją psychoaktywną jest bardzo szkodliwy, a coraz częstsze przyjmowanie substancji i zwiększanie dawek może świadczyć o rozpoczęciu procesu uzależnienia, które jest skomplikowanym mechanizmem charakteryzującym się zespołem objawów możliwych do sklasyfikowania przez specjalistów terapii uzależnień i lekarzy psychiatrów. Trudno bez pomocy specjalisty stwierdzić czy nastolatek jest uzależniony.

Czasem autodiagnoza oparta na własnych obawach i informacji z Internetu może prowokować rodzica do podjęcia działań nieadekwatnych do sytuacji. Dlatego istotne jest szukanie możliwości konsultacji dla siebie i dla nastolatka.

Najważniejsze w uchronieniu nastolatka przed narkotykami jest pielęgnowanie relacji rodzinnych i dbanie o silne więzi poprzez bycie blisko siebie - przekazywanie odpowiednich wartości, poświęcanie czasu i rozmawianie o codziennych sprawach. Wszystkie wymienione aspekty wydają się oczywiste, jednak warto pamiętać, że nie istnieje jeden wzorzec rozmowy, czy reakcji rodzica, który będzie odpowiedni w każdej sytuacji.

Dlatego właśnie to co wydaje się tak oczywiste jest przy okazji bardzo trudne, ponieważ polega na wypracowaniu indywidualnego kontaktu z nastolatkiem. Nie istnieje idealny schemat rozmowy. Rodzic podobnie jak nastolatek może mieć różną tolerancję na odczuwanie frustracji, czy zbyt emocjonalnie reagować w sytuacji zagrożenia. Podstawą wsparcia powinno być zadbanie o dobre wzajemne relacje, szacunek, przyjęcie perspektywy własnego dziecka, poznanie i zrozumienie motywów jego postępowania. Ponadto należy zadbać o odpowiedni czas i warunki do rozmowy. Czasami wystarczy rozmowa rodzica z dzieckiem, a czasami potrzebna jest pomoc specjalisty.

Kiedy rodzice dowiadują się o używaniu substancji psychoaktywnych przez nastolatka mogą doświadczać silnych emocji – lęku, rozczarowania, zawodu, złości. Istotne jest, by dać sobie czas na przeżycie tych emocji, a następnie podjęcie rozmowy z nastolatkiem o tym co się wydarzyło, jakie ta sytuacja ma dla niego znaczenie, jakie ma znaczenie dla rodzica, jak wpływa na ich relację oraz w jaki sposób obie strony mogą sobie pomóc. Stawianie nieprzemyślanych, nierealnych zakazów i nakazów czy niewysłuchanie dziecka może oddalić rodziców od nastolatka i utrudnić szczerą rozmowę. W sytuacji, w której rodzice dowiadują się o użyciu substancji przez dziecko i decydują się na rozmowę, warto jest poruszyć temat wyciągnięcia wniosków i konsekwencji z tego zdarzenia. Samo powiedzenie dziecku „nie używaj” może być nieskuteczne, dlatego ważne jest, by wspólnie określić zasady zachowania się dziecka w domu i poza nim oraz być konsekwentnym w ich egzekwowaniu. Wymaga to ze strony rodziców dużego zaangażowania.

Gdy obawiamy się, że nastolatek ma problem z substancjami psychoaktywnymi, a używanie powtarza się, warto poprosić o pomoc specjalistów. Adresy placówek pomocowych znaleźć można tutaj. Można również zadzwonić pod Telefon Zaufania 800 199 990 i anonimowo uzyskać pomoc specjalistów.

Wsparciem są też bezpłatne programy takie jak Program Fred Goes Net czy Program Candis.

Warto także skorzystać z informacji dostępnych na stronie internetowej kampanii społecznej „Krzywo weszło – zmień ustawienia”.