Jest badaczką męskości. "Nie ma czegoś takiego jak typ macho"

Ewa Podsiadły-Natorska: Istnieje jakikolwiek wzór współczesnego mężczyzny?

Dr hab. Katarzyna Wojnicka, socjolożka i badaczka męskości, autorka książki "Mężczyznologia": Trudne pytanie. Jeszcze, powiedzmy, 100 czy nawet 50 lat temu rzeczywiście była możliwość, aby opisać jeden typ ówczesnego mężczyzny - zazwyczaj był on głównym żywicielem rodziny, pełnił role związane ze sferą publiczną, zdecydowanie mniej angażując się w życie domowe - a często wcale. Przypomnijmy sobie naszych dziadków; oni bardziej żyli "na zewnątrz", czyli z innymi osobami, nie z domownikami.

Natomiast dzisiaj, jak wynika z badań, istnieje już co najmniej kilka typów męskości. Nadal są mężczyźni pełniący ważne role społeczne, dominujący, równocześnie jednak widoczna jest zupełnie nowa kategoria - tzw. męskość troski.

Ciekawe.

To typ mężczyzny, który realizuje się przede wszystkim poprzez relacje z bliskimi osobami - ze swoimi dziećmi, partnerkami, przyjaciółmi. Bardziej "nastawia się" na emocje i na budowanie więzi niż tylko na zaspokajanie potrzeb bytowych. Dla takiego mężczyzny bycie głową rodziny nie jest już priorytetem. W jego życiu wybijają się inne kwestie, wcześniej kojarzone z kobiecością - właśnie troska, opieka, bliskość.

Często spotyka pani takich mężczyzn?

Coraz częściej. Mój tata taki jest.

Zwróciłam uwagę, że dedykuje mu pani książkę "Mężczyznologia".

Zgadza się. Podejście mojego taty do życia, rodziny oraz innych ludzi - właśnie owa "męskość troski" - bardzo dużo mi dało: i osobiście, i zawodowo.

Co panią najbardziej zaskoczyło, kiedy zaczęła się pani wsłuchiwać w to, co mówią mężczyźni?

Męskość oraz mężczyzn zaczęłam badać ponad 20 lat temu. Wtedy w Polsce nie było jeszcze zbyt wielu publikacji ani badań na ten temat. Przyjęłam więc perspektywę, że niewiele wiem, niczego nie oczekuję, na wszystko jestem otwarta. Jako socjolożkę, co prawda, trudno mnie zaskoczyć, bo wiem, że ogólnie ludzie nie są prości. Zwróciłam jednak uwagę, że praktycznie żaden respondent, z którym rozmawiałam - czy to na potrzeby badań do doktoratu, czy później w różnych projektach - nigdy nie był "czarno-biały".

Nie ma czegoś takiego jak typ macho, który uosabiałby wszystkie tradycyjne cechy męskości; w którymś momencie nawet u tak dominującego mężczyzny pojawia się coś, co zmienia całą optykę. Okazuje się, że ten macho jest bardzo wrażliwy np. na potrzeby zwierząt albo jego słabością są dzieci. Wtedy, gdy ujawniają się tego rodzaju emocje, cała koncepcja jednoznacznej "męskiej męskości" się rozpada. Historia każdego mężczyzny to siatka różnych wydarzeń, znaczeń, doświadczeń.

Pisze pani, że męskość potrafi być dla mężczyzny ciężarem.

Bo to absolutna prawda.

Kiedy oni ten ciężar czują najmocniej?

Właśnie wtedy, gdy w grę wchodzą emocje. Mężczyźni czują, że muszą je ukrywać, że nie mogą mówić o rzeczach dla nich bolesnych, a to może wpłynąć negatywnie na ich dalsze życie. W książce dużo piszę o emocjach w kontekście zdrowia mężczyzn. Wiemy z badań, że w każdym społeczeństwie mężczyźni żyją krócej niż kobiety. Dlaczego? Otóż bardzo dużą rolę znowu odgrywa tutaj mniejsza skłonność mężczyzn do ujawniania emocji, rozmawiania o swoim samopoczuciu i dobrostanie psychicznym, co przekłada się na ich zdrowie fizyczne.

Statystycznie nawet próby samobójcze są częściej podejmowane przez mężczyzn niż przez kobiety.

Zdecydowanie tak - dokładnie z tego samego powodu. To jeden z najbardziej twardych i uniwersalnych dowodów na to, jak działa męskość. Koszty emocjonalne i zdrowotne, jakie mężczyźni ponoszą w związku z ukrywaniem emocji i udawaniem silnych, są ogromne. Nie wspominając o mężczyznach wysyłanych na wojnę.

Jaka w tym wszystkim jest rola kobiet? Czy my - partnerki, matki, siostry, przyjaciółki - mamy wpływ na to, jak chłopcy i mężczyźni myślą o sobie?

Na pewno, przy czym daleka jestem od podejścia, że kobiety są za mężczyzn odpowiedzialne i powinny ich uczyć, jak wyrażać uczucia. To jest praca do wykonania przez samych mężczyzn. Żyjemy w bardzo ustrukturyzowanym społeczeństwie i widzę tutaj raczej rolę instytucji - przedszkola, szkoły, miejsca pracy. Również media mają ogromny wpływ na to, jak postrzegamy mężczyzn, jakie ich zachowania akceptujemy, a jakie piętnujemy. Oczywiście męskość kształtuje się także w relacji z kobiecością; kobiety, co zrozumiałe, mają wobec mężczyzn różne oczekiwania - jako matki, żony czy córki. Te oczekiwania są ważne, choć bywają ze sobą sprzeczne. Na to kobiety muszą uważać.

Współcześni mężczyźni wolą być sami czy w związku?

Zdecydowanie w związku; różne badania dowodzą, że samotność to nie jest dla nich szczęśliwy stan.

Mam wrażenie, że mężczyźni dziś nie mają łatwo. Tyle mówi się teraz o konieczności zerwania z patriarchatem…

Mężczyźni nigdy nie mieli łatwo, kobiety też nie. Powiedziałabym wręcz, że jako ludzkość często mamy trudno, z różnych powodów. Dla mnie jako socjolożki kluczowym tematem jest teraz chłopięctwo. Młodzi chłopcy to dziś szczególnie wrażliwa grupa społeczna - współczesnych nastolatków najbardziej dotyka to, co dzieje się w internecie, przede wszystkim w social mediach, a to, co tym chłopcom jest tam przekazywane, mocno wpływa na to, jakimi stają się mężczyznami. Najbardziej niepokoją mnie influencerzy, którzy przekonują, że mężczyzna musi być jeszcze silniejszy. Dla współczesnych chłopców to naprawdę trudne, dlatego mam nadzieję, że coraz więcej badaczy będzie się im przyglądać.

A pani?

Jeszcze nie wiem. Niewykluczone.

Dr hab. Katarzyna Wojnicka - socjolożka, profesor Uniwersytetu w Göteborgu, jedna z redaktorów naczelnych pisma naukowego "NORMA: International Journal for Masculinity Studies", które publikuje artykuły na temat mężczyzn i męskości w strukturach społecznych.

Rozmowę przeprowadziła Ewa Podsiadły-Natorska

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl.