Kawa w świecie nauki – dlaczego nasz mózg kocha kofeinę i jak wybrać najlepsze ziarna?

Kofeina, główny składnik aktywny kawy, działa jak energetyczny zastrzyk dla naszego mózgu. Jak to możliwe? Wszystko zaczyna się od receptorów adenozynowych – to one w normalnych warunkach odpowiadają za uczucie zmęczenia. Kiedy pijemy kawę, kofeina blokuje te receptory, dzięki czemu nie odczuwamy senności, a nasz mózg zwiększa aktywność dopaminy i noradrenaliny – neuroprzekaźników, które poprawiają nastrój, koncentrację i szybkość reakcji.

Dodatkowo, kofeina zaczyna działać już o 15–30 minutach od spożycia, a jej szczytowe stężenie w organizmie osiągane jest po około godzinie. Jednak długość działania kofeiny zależy od wielu czynników, takich jak wiek, genetyka, metabolizm, a nawet stan zdrowia. Na przykład u kobiet w ciąży czy osób przyjmujących niektóre leki, metabolizm kofeiny może być wolniejszy, co sprawia, że jej efekty utrzymują się dłużej.

Krótkoterminowe efekty

Wyższy poziom uwagi, lepsza koncentracja i większa wydajność umysłowa – to tylko niektóre z krótkoterminowych korzyści spożycia kofeiny. Badania opublikowane w

Nature Neuroscience pokazują, że już jedna filiżanka kawy może poprawić zdolność szybkiego przetwarzania informacji. Dodatkowo kofeina może wspierać pamięć krótkotrwałą i umiejętność rozwiązywania problemów. Pamiętaj jednak, że korzyści zdrowotne wynikają z umiarkowanego spożycia kawy. Wpływ kawy może się różnić w zależności od genetyki, stylu życia i indywidualnej tolerancji na kofeinę.

Długoterminowe korzyści

Regularne spożywanie kawy w umiarkowanych ilościach może przynosić korzyści zdrowotne nie tylko dla mózgu, ale i dla całego organizmu:

• Ochrona przed chorobami neurodegeneracyjnymi: zgodnie z badaniami opublikowanymi w Journal of Alzheimer’s Disease, osoby pijące 3–5 filiżanek kawy dziennie mają nawet o 65% mniejsze ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera czy Parkinsona.
• Wspieranie zdrowia metabolicznego: kawa może obniżać ryzyko cukrzycy typu 2 oraz wspierać utrzymanie zdrowej masy ciała.
• Poprawa wydolności fizycznej: kofeina wspiera spalanie tłuszczu, co czyni ją popularnym składnikiem suplementów przedtreningowych.

Choć nie wszyscy reagują na kofeinę w ten sam sposób, to według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), jej bezpieczna dawka to około 3–5 filiżanek dziennie (do 400 mg kofeiny). Jej nadmierne spożycie może prowadzić między innymi do nerwowości, bezsenności czy kołatania serca. Warto również pamiętać, że źródłem kofeiny jest nie tylko kawa, ale także herbata, napoje energetyczne czy czekolada.

Jak wybrać kawę dla siebie?

Wybór idealnej kawy może być wyzwaniem, szczególnie gdy półki w sklepach uginają się pod ciężarem różnorodnych opakowań. Jednak to, po jakie ziarna sięgniemy, ma ogromne znaczenie dla całego doświadczenia związanego z parzeniem i piciem kawy. Oto kilka praktycznych wskazówek, które pomogą Ci znaleźć kawę najlepiej dopasowaną do Twoich potrzeb:

• Świeżość to podstawa - kawa to produkt "żywy", a jej walory zmieniają się wraz z upływem czasu. Aby zagwarantować sobie maksimum smaku i aromatu, zawsze sprawdzaj datę palenia. Unikaj ziaren leżących na półkach przez kilka miesięcy.
• Zwróć uwagę na stopień palenia kawy i dobierz go do metody parzenia, jaką będziesz stosować - kawy jasno palone są przeznaczone do metod przelewowych jak Chemex czy Moccamaster, a kawy ciemno palone są dedykowane do ekspresów ciśnieniowych.
• Dobieraj smak do własnych preferencji - znaczenie ma tu wiele aspektów, m.in. gatunek, pochodzenie, metoda obróbki kawy czy jej wypalanie. Arabica ma zwykle łagodniejszy i bardziej owocowy smak. Z kolei Robusta jest bardziej intensywna i ma wyższą zawartość kofeiny. Lekkie, owocowe kawy często znajdziesz w kawach pochodzących z Afryki, a jeśli wolisz czekoladowe i orzechowe smaki, to mogą zainteresować Cię kawy pochodzące z Ameryki Południowej.
• Wybór odpowiedniego młynka i ekspresu lub zestawu do metod alternatywnych jest istotny, ale równie ważna jest dbałość o sprzęt oraz zachowanie jego czystości. Resztki starej kawy, które gromadzą się w młynkach, filtrach czy ekspresach, mogą nadać naparowi gorzki, zjełczały posmak.
• Stawiaj na jakość - jeśli zależy Ci na wysokich walorach smakowych, szukaj kaw, które są równomiernie wypalone, pozbawione defektów i świeżo palone. Transparentność pochodzenia ziaren to dodatkowy atut.

O kawach speciality mówi się w ostatnich latach coraz więcej – ale czy rzeczywiście są to napoje wyższej jakości, czy może jedynie sprytny chwyt marketingowy? Kto decyduje o tym, że kawa zasługuje na miano "speciality" i jakie kryteria muszą zostać spełnione, aby ziarna zyskały ten prestiżowy status? Czy ocena jakości jest obiektywna, czy może każda marka wprowadza swoje własne standardy? I przede wszystkim: czy warto po nie sięgać?

Kawy speciality to ziarna z najwyższej półki, które wyróżniają się jakością na każdym etapie produkcji – od plantacji po filiżankę. Aby kawa mogła być określana jako "speciality," musi uzyskać ocenę powyżej 80 punktów w skali Specialty Coffee Association (SCA). Ta ocena nie jest przypadkowa – przeprowadzają ją certyfikowani eksperci zwani Q-graderami. To specjaliści, którzy przeszli zaawansowane szkolenia i potrafią szczegółowo oceniać kawę według ściśle określonych kryteriów.

Proces oceny odbywa się w degustacji zwanej "cuppingiem," która pozwala na porównanie różnych kaw w jednakowych warunkach. Podczas analizy Q-graderzy oceniają kawę pod kątem kluczowych aspektów, są to między innymi: czystość smaku, kompleksowość, balans, aromat i posmak. Oprócz walorów sensorycznych oceniana jest również jakość samych ziaren. Kawa speciality musi być wolna od defektów klasyfikowanych jako "primary" (np. obecność pleśni, uszkodzenia przez owady, fermentacja) oraz spełniać surowe wymagania co do wyglądu i wielkości ziaren. Jakikolwiek poważny defekt eliminuje kawę z kategorii speciality.

Kawa jest jednym z cennych źródeł antyoksydantów. Zawiera kwasy chlorogenowe, które mogą działać ochronnie na komórki organizmu i zmniejszać wchłanianie glukozy w jelitach. Antyoksydanty te mają również potencjalne korzyści w ochronie przed niektórymi chorobami przewlekłymi, w tym chorobami serca.

W przypadku kaw speciality, ziarna poddawane są szczegółowej selekcji, a proces palenia jest precyzyjnie kontrolowany, co pozwala zachować jak najwięcej naturalnych związków aktywnych, w tym antyoksydantów. Dla konsumenta oznacza to nie tylko wyjątkowe doznania smakowe, ale również korzyści zdrowotne związane z wyższą jakością kawy.

W Polsce zainteresowanie kawą speciality stale rośnie. Według raportów segment kawy speciality stanowi już około 140 milionów złotych, a jego udział w całym rynku kawy w kraju stale się zwiększa. Coraz więcej Polaków wybiera kawy wysokiej jakości, doceniając ich bogaty smak, transparentność pochodzenia i staranny proces produkcji.

Jedną z polskich palarni, która z pasją realizuje te wartości, jest Wysocki Coffee.

To palarnia, która wyróżnia się dbałością o każdy detal – od starannego wyboru ziaren i współpracy z plantatorami po opakowania, które pozwalają zachować świeżość kaw na dłużej. W ofercie Wysocki Coffee znajdziesz kawy z różnych zakątków świata – Etiopii, Rwandy, Gwatemali czy Brazylii. Precyzyjne palenie pozwala wydobyć z każdego ziarna jego unikalny profil smakowy, na przykład soczyste nuty porzeczek w kawie z Kenii lub czekoladowo-orzechowe akcenty w ziarnach z Meksyku.

Wybierając Wysocki Coffee, wspierasz polską rzemieślniczą palarnię, która łączy miłość do kawy z zaangażowaniem w jakość. To kawa, która zmienia codzienne rytuały w wyjątkowe chwile. Poznaj pełną ofertę na stronie wysocki.coffee i odkryj smaki, które zostaną z Tobą na długo.