Heliotrop peruwiański (Heliotropium peruvianum, znany także jako H. arborescens lub H. corymbosum) to przez lata zapomniany, ale powracający do łask krzew o pięknych, pachnących kwiatach, zwabiający latem roje kolorowych motyli. Podobnie jak słonecznik, zwraca się otwartymi kwiatami do słońca – stąd jego druga, rzadziej używana nazwa – słonecznica peruwiańska.
Pochodzi z Ameryki Południowej. W naturze rośnie w Ekwadorze i Peru. Jest blisko spokrewniony z naszą niezapominajką, chociaż jego pojedynczy kwiat bardziej przypomina miniaturową petunię.
Heliotrop należy do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae), a rodzaj Heliotropium obejmuje ponad 200 różnych gatunków. Oprócz gatunku amerykańskiego w naturze spotkamy też jednoroczny heliotrop europejski - h. zwyczajny (Heliotropium europaeum) oraz heliotrop karłowaty (Heliotropium supinum), o bardziej płożącym pokroju.
Odmiany doniczkowe uprawiane w mieszkaniu osiągają od 20 do 50 cm wysokości. Bez przycinania przyrastają ok. 10-15 cm rocznie. Przycinane szybko się rozkrzewiają.
Liście heliotropów są dość duże, jajowate, szorstkie w dotyku, pokryte drobnym meszkiem. Wyrastają na rozgałęzionych, półzdrewniałych pędach. Lejkowate kwiaty zebrane są w baldachowate, półkuliste kwiatostany. Mogą mieć kolor ciemnofioletowy, fioletowo-niebieski lub fioletowo-różowy, z jaśniejszą gardzielą. Pojawiają się przeważnie latem - od czerwca do października. Po kwitnieniu kwiatostan przycinamy. Waniliowy zapach kwiatów zwabia roje kolorowych motyli, a skutecznie odstrasza meszki.
Heliotrop wymaga stanowiska jasnego, ze światłem rozproszonym, w mieszkaniu najlepsze będzie okno południowo-wschodnie i południowo-zachodnie. Po przymrozkach wystawiamy go na balkon, taras lub do ogródka, w miejsce lekko zacienione.
Latem najlepiej czuje się w temperaturze nie przekraczającej 25°C. Ponieważ roślina jest bardzo wrażliwa na mróz, na zimę przenosimy ją do pomieszczenia bardzo jasnego, o temperaturze 12-15°C.
Podlewamy umiarkowanie, żeby podłoże było stale wilgotne, ale nie zalane. Możemy postawić doniczkę na podstawce z kamykami lub w osłonce wypełnionej wilgotnym torfem – zapewnimy wtedy większą wilgotność powietrza. Liście i kwiaty zraszamy latem i zimą, ale tylko wtedy, gdy nie padają na nie promienie słońca - mogą powstać plamy. Zraszanie zmniejsza opadanie liści.
Już pod koniec lutego - co 2–3 tygodnie - aż do końca sierpnia nawozimy roślinę nawozami uniwersalnymi wieloskładnikowymi.
Wiosną, gdy heliotrop zaczyna rosnąć, możemy przesadzić go do doniczki o 1 numer większej. Usuwamy tylko korzenie zaschnięte i chore. Heliotrop wymaga ziemi żyznej, torfowej, zmieszanej w proporcji 1:1 z piaskiem i dobrego drenażu. Wierzchołki pędów przycinamy, zmuszając roślinę do rozkrzewiania.
Z wierzchołków robimy sadzonki - zanurzamy w ukorzeniaczu i wsadzamy do wilgotnego podłoża (torf zmieszany z piaskiem 1:1). Trzymamy pod przykryciem, w zacienionym miejscu, w temperaturze 20-23°C, często zraszając. Po 2 -3 tygodniach sadzonki powinny wypuścić korzonki. Przesadzamy je wtedy do małych doniczek. Coroczne sadzonkowanie zapewni ciągłość uprawy. Heliotrop możemy rozmnażać także z nasion. Wczesną wiosną wysiewamy nasiona do pojemnika z wilgotnym podłożem torfowo-piaskowym i przykrywamy szybą lub przeźroczystą folią. Po 3-4 tygodniach powinny pojawić się siewki - przestawiamy pojemnik w jasne miejsce. Gdy siewki będą mieć 2 pary liści, przesadzamy je do małych doniczek. W miarę wzrostu roślinki przesadzamy do większych doniczek i pozbawiamy wierzchołków pędów.
Gdy roślina choruje:
- liście zmieniają kolor na fioletowy i powstają poparzenia - nadmiar słońca - przestawiamy w miejsce mniej nasłonecznione; - liście więdną - – nadmiar słońca – przestawiamy w miejsce mniej nasłonecznione,
- zbyt suche podłoże – zanurzamy doniczkę w wodzie, aż ziemia nasiąknie, zasuszone liście usuwamy;
- dolne liście żółkną i opadają, ziemia staje się mazista, korzenie gniją – nadmiar wody - –przesuszamy roślinę, przesadzamy do nowego podłoża i podlewamy oszczędniej; końce liści zasychają, liście więdną i podwijają brzegi - zbyt suche powietrze (zwłaszcza zimą) – zwiększamy wilgotność w pomieszczeniu;
- na liściach i łodygach pojawiają się brunatne, mokre plamy – szara pleśń – za zimno, zbyt wilgotno i brak przepływu powietrza – opryskujemy środkiem grzybobójczym, przenosimy do cieplejszego, jasnego pomieszczenia z dobrą wentylacją; liście żółkną, pod spodem liścia widoczna pajęczynka – przędziorek – opryskujemy środkiem insektobójczym;
- liście żółkną, stają się lepkie, nad rośliną fruwają białe muszki – mączlik – liście z larwami usuwamy, roślinę myjemy kilkakrotnie pod silnym strumieniem ciepłej wody, aż do całkowitego usunięcia szkodnika.
Heliotrop nadaje się także do uprawy w ogrodzie, gdzie odmiany pienne tworzą rozłożysty, gęsty krzew dorastający do 2-3 m wysokości. Częste cięcie powoduje szybki przyrost młodych pędów, a krzew ogołaca się wolniej.
