Mózg nie lubi upałów - objawy udaru i wylewu

Słońce na ogół kojarzy się z wakacyjną sielanką, relaksem i pozytywną energią. Jeśli sielanka zamienia się w piekło, a intensywna temperatura powoduje u ciebie dezorientację, nudności i intensywny ból głowy - uważaj, możesz mieć udar słoneczny. Czasem mogą to być także sygnały alarmujące o udarze mózgu. Ten pierwszy nazywany jest "letnim zabójcą", zaś drugi chorobą cywilizacyjną, która zbiera śmiertelne żniwo wśród coraz młodszych Polaków.

Wysoka temperatura to wciąż lekceważona przez ludzi przyczyna wielu dolegliwości, a nawet zgonu. Według raportu Światowej Organizacji Meteorologicznej w latach 2000-2010 najwięcej zgonów nastąpiło na skutek fali upałów, które nawiedziły nasz kontynent. Najbardziej morderczy okres to rok 2003, kiedy to w Europie w wyniku udarów cieplnych zginęło ok. 35 tys. osób. Z kolei amerykańska instytucja zajmująca się środowiskiem - Earth Policy Institute podaje, że liczba ofiar mogła sięgnąć nawet 52 tysięcy. Podobne upały nie miały miejsca w Europie w ciągu ostatnich 500 lat.

Udar cieplny, inaczej porażenie cieplne to efekt przegrzania organizmu. Z kolei udar słoneczny to węższe pojęcie, które dotyczy ściśle przegrzania na skutek zbyt długiego przebywania na słońcu. Promienie słoneczne padające na skórę głowy powodują przekrwienie mózgu i opon mózgowych. Intensywne słońce doprowadza do zaburzeń mechanizmów ośrodka termoregulacji, zaburzeń gospodarki elektrolitowej i odwodnienia organizmu. Udar słoneczny może nas zaatakować podczas np. zbyt długiego plażowania, zaś cieplny podczas przebywania w dusznym aucie, które stoi w korku.

Do głównych objawów udaru cieplnego należą: wzmożona potliwość, nudności, osłabienie organizmu, rumieńce na twarzy (w ciężkim przypadku bladość), niestabilny chód, bełkotliwa mowa, mroczki przed oczami, czasem utrata przytomności. Udar słoneczny obejmuje te objawy, natomiast dodatkowo u chorego występują: intensywny ból i zawroty głowy, gorączka, drgawki, przyśpieszone tętno, zwiotczenie mięśni, nienaturalnie sucha skóra, ogólne rozbicie psychiczne.

- W razie zaobserwowania objawów udaru słonecznego powinniśmy usiąść w cieniu i podać chłodne napoje (bezalkoholowe). Jeśli stan chorego nie poprawia się lub wręcz pogarsza, np. chory traci przytomność to nie podawajmy napoju, ale starajmy się ochłodzić jego ciało kostkami lodu lub strumieniem wody. Ułóżmy go w pozycji bocznej i wezwijmy pomoc medyczną – mówi dr n. med. Gabriela Kłodowska-Duda, neurolog z Neuro-Care w Katowicach.

Na szczęście ryzyko udaru cieplnego oraz udaru słonecznego można znacznie zmniejszyć, unikając sytuacji, które powodują przegrzanie i nasłonecznienie oraz nawadniając regularnie organizm. Szczególnie powinni uważać ludzie osłabieni, w podeszłym wieku oraz dzieci. Oznak porażenia cieplnego nie powinno się lekceważyć tym bardziej, że niektóre z nich mogą przypominać objawy wylewu krwi do mózgu.

Udar mózgu jest niezwykle groźnym schorzeniem na tle neurologicznym. W tym przypadku jego powstanie jest znacznie bardziej skomplikowane niż w przypadku udaru słonecznego, wywoływanego przez wysoką temperaturę, której możemy unikać. Ponad 80 proc. udarów to udary niedokrwienne. Mają one taki sam mechanizm powstawania jak zawał serca - skurcz lub zator naczynia powoduje niedokrwienie i niedotlenienie tkanek. Pozostałe to udary krwotoczne (wywołane wylewem krwi do mózgu, stąd potoczna nazwa wylew). Te ostatnie w swoim przebiegu często przypominają inne jednostki chorobowe, choćby udar słoneczny.

Jak dochodzi do udaru krwotocznego? Powoduje go wylew krwi do mózgu. Udary krwotoczne dzielimy na krwotoki śródmózgowe i podpajęczynówkowe. Mogą do nich doprowadzić głównie: pęknięcie tętniaka lub osłabionej ściany naczynia (np. przy długotrwałym, nieleczonym nadciśnieniu), skazy krwotoczne, choroby zapalne tętnic i żył, miażdżyca, zaburzenia krzepnięcia krwi, guzy mózgu czy urazy głowy. Narażone są także osoby nadużywające alkohol, palacze i osoby w podeszłym wieku.

* Ile pić wody dziennie?*
Do najczęstszych objawów udarów krwotocznych należą: ostry ból głowy, nudności, wymioty, osłabienie, utrata przytomności, zaburzenia chodu, mowy, widzenia, podwyższone tętno, napad padaczkowy, trudności z oddychaniem, zaburzenia świadomości, majaczenie, dezorientacja, sztywność karku. Należy pamiętać, że nie wszystkie te objawy muszą mieć miejsce, aby można było mówić o wystąpieniu wylewu.

Udar jest trzecią w kolejności przyczyną zgonów. Każdego roku choroba ta kończy się śmiercią dla 30 tysięcy Polaków, zaś 40 tysięcy z nas doznaje udaru, na skutek którego zmiany w mózgu są często nieodwracalne. Udar atakuje nie tylko seniorów, ale dotyczy też coraz młodszego pokolenia. Udar krwotoczny w przeciwieństwie do (na ogół) niegroźnego udaru cieplnego najczęściej jest o wiele bardziej powszechny, a także bardziej inwazyjny. Może mu towarzyszyć utrata przytomności, czasem następstwa tj. śpiączka, inwalidztwo, a także zagrożenie życia. Możliwości całkowitego wyleczenia pacjenta bywają niewielkie i stanowią niemałe wyzwanie dla neurologów, nawet tych z wieloletnią praktyką lekarską. Nie zawsze choremu udaje się wrócić do normalnego funkcjonowania, może mieć trudności z m.in. mówieniem, poruszaniem się, pamięcią. Mimo wszystko, wylew mózgu to nie wyrok. Wszystko zależy od rodzaju i rozległości udaru, indywidualnych cech pacjenta, a także od postępowania procesu rehabilitacji, współpracy z neurologami i
logopedami.

Jeśli zauważasz niepokojące objawy tj. przeszywający ból głowy, zaburzenia widzenia, opadnięcie powieki lub kącika ust – nie lekceważ ich. W udarze istotny jest czas. Natychmiast wezwij pogotowie lub udaj się do szpitala, posiadającego specjalistyczny oddział udarowy. We właściwym postępowaniu pomoże nam podstawowa wiedza na temat objawów konkretnej choroby, ale nic nie zastąpi fachowej diagnozy.

Czy udar krwotoczny mózgu można pomylić z udarem cieplnym? Tak, laik może mieć trudności z zakwalifikowaniem objawów chorobowych, szczególnie, że czasem są podobne. Wątpliwości nie powinien mieć natomiast lekarz, szczególnie po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego (o ile pacjent jest przytomny) i badań diagnostycznych (np. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny).

- Niektóre objawy udaru mózgu, konkretnie udaru krwotocznego (wylewu) mogą być zbieżne choćby z udarem cieplnym czy słonecznym, który w aktualnych warunkach pogodowych nie jest rzadkością. Obie choroby mogą czasem dawać podobne odczucia, tj. intensywny ból głowy, osłabienie, wymioty, drgawki, czasem utrata przytomności, zaburzenia świadomości, trudności z oddychaniem. W zależności jaki obszar mózgu wylew uszkodził, mogą mu również towarzyszyć m.in. zaburzenia chodu, mowy, widzenia, które występują również w udarze słonecznym - wymienia dr Duda.

Z pewnością samodzielnie trudno rozpoznać przyczyny złego samopoczucia, choć np. wystąpienie udaru cieplnego można uprawdopodobnić poprzez świadomość wcześniejszego intensywnego przegrzania organizmu (np. od słońca, szczególnie podczas letnich miesięcy). Udar cieplny to zazwyczaj łagodniejsze, przemijające schorzenie, po którego wyleczeniu człowiek może wrócić w pełni do zdrowia. Naszym postępowaniem, choćby unikaniem intensywnego słońca, możemy do niego nie dopuścić. W przypadku udaru mózgu także istotna jest profilaktyka, ale nawet ona czasem nie uchroni przed tym poważnym schorzeniem. Prognozy po wylewie mózgu także nie są już tak optymistyczne.

* Ile pić wody dziennie?*