Starania o dziecko a niedoczynność tarczycy

Cierpisz na niedoczynność tarczycy, a planujesz ciążę? A może od dłuższego czasu staracie się o dziecko i nic z tego nie wychodzi? Choroby tarczycy mogą skutecznie utrudnić zajście w ciążę. Bywają również przyczyną przykrych powikłań. Co trzeba wiedzieć o niedoczynności, jeśli chcesz zostać mamą?

Statystyki nie są optymistyczne – szacuje się, że problemy z tarczycą może mieć ponad 300 mln ludzi! Niestety, prawdopodobnie połowa z nich nawet o tym nie wie. Zdaniem polskich endokrynologów z zaburzeniami tarczycy może się zmagać ponad 20 proc. mieszkańców naszego kraju - przede wszystkim kobiety. Istnieją dwa główne typu zaburzeń: niedoczynność i nadczynność tarczycy.

– Niedoczynność tarczycy to zaburzenie, które definiuje się jako stan, w którym produkowanych jest za mało hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Najczęstszą jej przyczyną u kobiet jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Inne przyczyny to: stan po operacyjnym usunięciu tarczycy lub leczeniu jodem promieniotwórczy – tłumaczy dr n. med. Ewa Surynt, specjalista ginekolog w Centrum Medycznym ENEL-MED.

Tarczyca jest nieparzystym gruczołem w kształcie motyla umiejscowionym w przedniej części szyi. Wytwarza hormony: trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Za produkcję hormonów T3 i T4 odpowiada hormon tyreotropowy (TSH)
wytwarzany przez przysadkę mózgową. Hormony tarczycy posiadają liczne funkcje i są naszemu organizmu niezbędne. – Niedoczynność tarczycy może niekorzystnie wpływać na przebieg ciąży; wśród możliwych powikłań wymienia się stan przedrzucawkowy i poród przedwczesny. Nieleczona niedoczynność tarczycy ma niekorzystny wpływ na rozwój płodu – wyjaśnia dr Ewa Surynt.

W jaki sposób? Specjalistka ENEL-MEDu tłumaczy, że w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy tarczyca płodu nie produkuje jeszcze hormonów, jedynym ich źródłem jest tarczyca matki. Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu. Ich niedobór może prowadzić do wystąpienia powikłań, m.in. związanych z rozwojem mózgu dziecka.

Niestety, rozpoznanie schorzenia wyłącznie na podstawie objawów jest trudne. To przede wszystkim: wzrost masy ciała, stałe uczucie zimna, zaparcia, wypadanie włosów, sucha skóra, osłabienie, senność, brak energii, problemy z koncentracją, pogorszenie nastroju. Nieleczona niedoczynność może również utrudnić zajście w ciążę – w przebiegu choroby często występują cykle bezowulacyjne i zaburzenia miesiączkowania, a także niepłodność. Istnieje również ryzyko poronień.

– W okresie ciąży rozpoznanie niedoczynności tarczycy może być trudne, ponieważ niektóre objawy mogą występować w przebiegu prawidłowej ciąży – przyznaje dr Surynt. – Ponadto u wielu kobiet z utajoną niedoczynnością tarczycy nie stwierdza się żadnych objawów i chorobę można rozpoznać jedynie na podstawie badań hormonalnych – dodaje specjalistka.

Jest zatem bardzo ważne, aby jeszcze przed planowaną ciążą wykonać badania w kierunku chorób tarczycy (przede wszystkim oznaczenie TSH) – dotyczy to zwłaszcza kobiet z wyżej wymienionymi objawami mogącymi sugerować niedoczynność tarczycy, a także kobiet z chorobą tarczycy w wywiadzie, z powiększeniem tarczycy (wolem) lub guzkami tarczycy, ze współistniejącymi innymi chorobami autoimmunologicznymi diagnozowanymi z powodu niepłodności i z obciążonym wywiadem położniczym.

– Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca rutynowe oznaczenie stężenia TSH u wszystkich kobiet planujących ciążę i w trakcie pierwszej wizyty położniczej. W przypadku rozpoznania niedoczynności tarczycy kobieta powinna odłożyć decyzję o zajściu w ciążę – mówi dr Ewa Surynt. Specjalistka dodaje, że leczenie powinien prowadzić endokrynolog, który ustali bezpieczny czas zajścia w ciążę.

Kobieta w ciąży, która stwierdzi u siebie objawy wskazujące na występowanie niedoczynności tarczycy, powinna zgłosić się do lekarza ginekologa lub do lekarza rodzinnego, którzy zdecydują o konieczności oznaczenia stężenia TSH i ewentualnie FT4.

Do potwierdzenia niedoczynności tarczycy należy wykonać badania hormonalne. Interpretacja wyników tych badań jest utrudniona ze względu na zmiany stężeń hormonów w trakcie trwania ciąży. Normy stężenia TSH są różne – w jednych laboratoriach górny zakres TSH to 4,200, w innych nawet 5,600. Przy wysokim wskaźniku TSH rozpoznaje się niedoczynność. Ale uwaga: zaleca się, aby u kobiet w ciąży TSH było niższe niż 2-2,5, przy czym w pierwszym trymestrze ciąży te wartości mogą być znacznie mniejsze, często w pobliżu dolnej granicy normy.

– Badanie oceniające funkcję tarczycy (stężenie TSH we krwi) może zlecić lekarz rodzinny. Jeśli jego wynik będzie nieprawidłowy, konieczne jest oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4). Jawną niedoczynność tarczycy rozpoznaje się, jeżeli zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy zmniejszone stężenie FT4. Utajoną – gdy zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy prawidłowe stężenie FT4. W przypadku rozpoznania niedoczynności tarczycy lekarz będzie się starał ustalić jej przyczynę. Pomocne jest: USG tarczycy oraz oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy – mówi dr Ewa Surynt.

Niedoczynność tarczycy leczy się przez regularne przyjmowanie brakujących hormonów tarczycy. Lewotyroksyna produkowana syntetycznie jest identyczna i działa tak samo jak hormon wytwarzany w tarczycy.

Uwaga: dr Surynt podkreśla, że w razie stwierdzenia ciąży należy natychmiast zwiększyć dawkowanie lewotyroksyny o ok. 30 proc. w porównaniu z okresem przed ciążą, wykonać badania (oznaczenie stężenia TSH i ewentualnie FT4) oraz niezwłocznie zgłosić się do lekarza specjalisty, który ustali dawkowanie leku. – Jeżeli niedoczynność tarczycy zostanie rozpoznana u kobiety dopiero w okresie ciąży, lekarz będzie dążył do jak najszybszego wyrównania czynności tarczycy. Po porodzie dawkę lewotyroksyny należy ponownie zmniejszyć do dawek przyjmowanych przed ciążą – tłumaczy ginekolog ENEL-MEDu.

Hormon należy przyjmować regularnie, zwykle rano, koniecznie na czczo, ok. 30-60 minut przed posiłkiem.

Trzeba wiedzieć, że niedoczynność tarczycy w trakcie leczenia lewotyroksyną nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią. Podczas ciąży oraz po porodzie (co najmniej do szóstego miesiąca) konieczne mogą być częstsze oznaczenia stężenia TSH (i ewentualnie FT4) – mniej więcej co 4-6 tygodni. Na podstawie uzyskanych wyników lekarz modyfikuje dawkę leku, tak aby stężenie TSH utrzymywało się na odpowiednim poziomie. – Należy poinformować lekarza prowadzącego o wszystkich innych przyjmowanych lekach, ponieważ niektórych z nich (np. preparatów żelaza) nie wolno przyjmować w tym samym czasie co lewotyroksynę – zaznacza dr Ewa Surynt.

* Znaczenie właściwej diety*

Ekspertka dodaje: – Niedobór jodu zaburza prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Chore z niedoczynnością powinny w trakcie ciąży stosować suplementację jodem, tak jak zdrowe kobiety (150 µg jodu jako samodzielny preparat lub w preparatach wielowitaminowych z mikroelementami). 80 proc. całkowitej ilości jodu w organizmie znajduje się w tarczycy. Odpowiednia dieta, choć nie zastąpi działania leków, może przyczynić się do poprawy funkcjonowania organizmu.

Ze względu na konieczność jodowania soli kuchennej od 1997 roku codzienna dieta dostarcza wystarczających ilości jodu. Do produktów bogatych w jod zalicza się ryby morskie (dorsz, mintaj, halibut, płastuga, tuńczyk, makrela i owoce morza – małże i ostrygi).

Uwaga: istnieją związki zwane goitrogenami, które mogą wpływać na metabolizm jodu, prowadząc do zmniejszenia jego stężenia w organizmie. To z kolei zaburza syntezę hormonów tarczycy i powoduje przerost gruczołu (tzw. wole). Goitrogeny występują w roślinach z rodziny krzyżowych takich jak kapusta, brukselka, jarmuż, kalafior, rzepa i kalarepa. Inne substancje pokarmowe hamujące aktywność tarczycy to także flawonoidy: genisteina i daidzeina obecne w soi.

Osoby z niedoczynnością tarczycy często skarżą się na zaparcia spowodowane znacznym spowolnieniem perystaltyki jelit. Aby pobudzić przewód pokarmowy do bardziej efektywnej pracy, zaleca się spożywanie odpowiedniej ilości płynów: od 6-8 szklanek dziennie, błonnika pokarmowego (jego źródła to: otręby pszenne, pełnoziarniste produkty zbożowe, grube kasze, pałatki owsiane, owoce, warzywa i nasiona roślin strączkowych). Dodatkowo zaleca się aktywność fizyczną.

Większość pacjentów z niedoczynnością tarczycy wymaga leczenia lewotyroksyną i okresowej kontroli stężeń TSH przez całe życie. – Sposoby zapobiegania rozwojowi chorób autoimmunologicznych nie są znane – przyznaje dr Ewa Surynt. – Osoby z grupy ryzyka powinny okresowo kontrolować stężenie TSH, aby jak najszybciej rozpoznać rozwijającą się niedoczynność tarczycy i nie dopuścić do wystąpienia ciężkich objawów. Ważne jest wczesne wykrycie niedoczynności tarczycy, oznaczając stężenie TSH w okresie planowania ciąży, szczególnie u kobiet obciążonych ryzykiem niedoczynności tarczycy. Wczesne rozpoznanie choroby pozwala zastosować odpowiednie leczenie i uniknąć ryzyka zaburzeń rozwoju płodu, poronień i przedwczesnych porodów – sumuje specjalistka.

Ewa Podsiadły-Natorska/(mtr), WP Kobieta

* Jakie są przyczyny plamienia z pochwy*

* Czy poród musi boleć*