Sześć symptomów

W przypadku dojrzałych kobiet wielu lekarzy automatycznie przypisuje wszelkie ich dolegliwości menopauzie i nawet nie szuka innych możliwych przyczyn. Odpowiedź: "nie ma powodów do niepokoju, to tylko stres” jest także stanowczo zbyt częsta. Ignorowanie dolegliwości kobiet, przypisywanie ich wyłącznie menopauzie, może opóźnić wykrycie jakiegoś schorzenia i rozpoczęcie leczenia. Poniżej przyglądamy się sześciu symptomom, kojarzonym z okresem przekwitania. Podpowiadamy też, co zrobić, by upewnić się, że nie sygnalizują one czegoś znacznie poważniejszego.

Symptom I: Nieregularne miesiączki *
Każda kobieta ma własny wzór miesiączkowania. Bez trudu zauważa więc wszelkie odchylenia od normy – krwawienia bardziej obfite albo zbyt skąpe, krótsze lub dłuższe niż zwykle okresy między menstruacjami. U pań po czterdziestym roku życia tego rodzaju nieprawidłowości cyklu rzeczywiście mogą być spowodowane przedmenopauzalnym wahaniem poziomu hormonów: estrogenów i progesteronu. Kobiety o tym wiedzą i dlatego często bagatelizują (niesłusznie) swoje dolegliwości.
*Co powinno wzbudzić niepokój - pewne nieprawidłowości cyklu menstruacyjnego zawsze wymagają fachowej konsultacji lekarskiej. Nawet wówczas, gdy wszystko wskazuje na to, że są związane z naturalnym procesem wchodzenia w okres przekwitania. Należą do nich przede wszystkim:
- bardzo obfite krwawienia menstruacyjne
- obecność skrzepów we krwi
- miesiączki trwające ponad siedem dni
- plamienie między miesiączkami
- krwawienie po stosunku
- przerwy między krwawieniami menstruacyjnymi krótsze niż dwadzieścia jeden dni.
Żadnej z tych dolegliwości kobieta nigdy nie powinna lekceważyć.
Co to może być - wymienione objawy często sygnalizują różne, wymagające leczenia schorzenia ginekologiczne (i nie tylko):
- włókniaki macicy – powstają wskutek wzrostu poziomu estrogenów, co ma miejsce tuż przed menopauzą,
- polipy macicy,
– niezłośliwe narośla na endometrium, czyli błonie śluzowej wyściełającej macicę,
- rak szyjki macicy lub macicy,
- różne schorzenia tarczycy.
Postawienie prawidłowej diagnozy nie tylko umożliwia rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, ale często pozwala uniknąć zabiegów chirurgicznych (np. usunięcia macicy).
Do najprostszych badań diagnostycznych należą cytologia i ultrasonografia. Lekarz może dodatkowo zlecić wykonanie kolposkopii, biopsji endometrium lub histeroskopii.

Symptom II: Uderzenia gorąca *
Uderzenia gorąca, wypieki, nocne poty (tzw. wary) są drugim najczęściej występującym objawem menopauzy. Dlaczego do nich dochodzi? Uderzenia gorąca są wynikiem zakłóceń w pracy ośrodka regulacji temperatury, który znajduje się w mózgu.
Jeśli ten naturalny "termostat” w pewnym momencie błędnie odczyta nadmierny wzrost temperatury w organizmie, zaczynają rozszerzać się naczynia krwionośne, krew jest szybko kierowana ku powierzchni skóry, by ochłodzić ciało. To z kolei powoduje wystąpienie wypieków na twarzy i szyi. Pocenie się, które często towarzyszy uderzeniom gorąca, również ma za zadanie ochłodzenie ciała.
*Co to może być - bardzo podobne, choć nie identyczne, dolegliwości sygnalizują nadczynność tarczycy. Uczucie gorąca oraz pocenie się związane z menopauzą pojawiają się nagle i zwykle szybko mijają, a osoby cierpiące na nadczynność gruczołu tarczowego oblewają się potem niemal ciągle.
Co powinno wzbudzić niepokój - poza nadmierną potliwością w przypadku nadczynności tarczycy często występują:
- niezamierzona (bez stosowania diety) utrata wagi;
- kołatanie serca;
- uczucie gorąca nawet wtedy, gdy jest zimno.
Objawy te są następstwem nadprodukcji hormonu, zwanego tyroksyną. Jego nadmiar przyspiesza przemianę materii oraz wiele innych procesów zachodzących w organizmie.
Co robić - Postawienie diagnozy jest możliwe dzięki prostemu badaniu krwi, określającemu poziom hormonu TSH, który wytwarza przysadka mózgowa (można go oznaczyć na tej samej próbce krwi, którą pobiera się w celu zbadania np. cholesterolu).
TSH reguluje ilość hormonów gruczołu tarczowego uwalnianych do krwiobiegu. Gdy tarczyca wydziela ich za dużo, przysadka wytwarza mniej TSH. Dlatego spadek jego poziomu poniżej normy zawsze jest sygnałem ostrzegawczym. Nadczynność tarczycy można i trzeba leczyć. Nieleczona zwiększa ryzyko osteoporozy, bywa przyczyną zaburzeń rytmu serca, co z kolei może spowodować udar mózgu lub zawał serca.

Symptom III: Wypadanie włosów *
Gdy włosy tracą blask i wypadają, skóra staje się sucha, a paznokcie zaczynają się rozdwajać, kobiety sięgają po wszelkie dostępne środki, by poprawić ich kondycję i wygląd. Nie zawsze jednak nawet najbardziej troskliwa pielęgnacja przynosi oczekiwane efekty.
*Co to może być - wymienione objawy, przede wszystkim wypadanie włosów, zapowiadają czasem:
- niedoczynność tarczycy;
- zanik gruczołu tarczowego.
Utrata bujnej czupryny jest wówczas skutkiem niskiego poziomu tyroksyny, hormonu produkowanego przez ten gruczoł. Ryzyko zachorowania na niedoczynność tarczycy wzrasta w miarę upływu lat, natomiast do zaniku tego gruczołu (przyczyny schorzenia nie są do końca znane) dochodzi najczęściej pomiędzy 30. a 50. rokiem życia.
Co powinno wzbudzić niepokój - niedobór hormonów gruczołu tarczowego (niedoczynność tarczycy) lub ich brak (zanik gruczołu) mają wpływ na pracę całego organizmu.
Mogą o nich świadczyć:
- bardzo obfite krwawienia miesiączkowe;
- uczucie ciągłego zmęczenia;
- bóle stawów;
- przybieranie na wadze;
- ciągłe uczucie przygnębienia, stany depresyjne.
Choć objawy te często towarzyszą menopauzie, lepiej ich nie bagatelizować, nawet jeśli występuje tylko jeden z nich. Nieleczona niedoczynność tarczycy, a tym bardziej zanik tego gruczołu, prowadzą m.in. do wzrostu poziomu cholesterolu, co zwiększa ryzyko chorób serca.
Co robić- poproś lekarza o skierowanie na badanie określające poziom TSH we krwi. Dlaczego? Zdarza się, że choroby tarczycy czasem bardzo długo rozwijają się bezobjawowo. Dzięki wczesnemu ich wykryciu można uniknąć otrzymania recepty, np. na preparat uzupełniający niedobór estrogenów – podczas gdy naprawdę potrzebny jest hormon tarczycy. Tyreolodzy (specjaliści od chorób tarczycy) twierdzą, że każda kobieta po ukończeniu 40. roku życia powinna regularnie sprawdzać poziom TSH we krwi. Niektórzy lekarze są nawet zdania, że pierwsze kontrolne testy hormonów tarczycy należy wykonać już w wieku 20 lat.

Symptom IV: Bóle i sztywność stawów *
Dolegliwości te dość często towarzyszą menopauzie, choć rzadko są z nią kojarzone. Co je powoduje? Jedna z hipotez zakłada, że niedobór estrogenów negatywnie wpływa na stan kości i chrząstek. Właśnie dlatego, zdaniem autorów tej koncepcji, choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka głównie kobiety w wieku 45–50 lat. Nie zawsze jednak odpowiedzialne za nie są hormony.
*Co powinno wzbudzić niepokój - nie należy bagatelizować takich objawów, jak:
- uczucie sztywności stawów po przebudzeniu;
- ból w konkretnych stawach, zwłaszcza w dużych, np. biodrowych, kolanowych, łokciowych; dotyczy to też lędźwiowego odcinka kręgosłupa czy końcowych stawów palców.
Przeważnie nie mają one żadnego związku z zaburzeniami hormonalnymi.
Co to może być - najprawdopodobniej wymienione dolegliwości są objawem jednego ze schorzeń reumatycznych. Może to być:
- choroba zwyrodnieniowa stawów (CZS);
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).
Przyczyną choroby zwyrodnieniowej (osteoartrozy) jest zużywanie się chrząstek pokrywających stawy. Choć kojarzy się ją ze starszym wiekiem, coraz częściej zmiany takie występują u ludzi młodych, nawet trzydziestoletnich. Mają na to wpływ mała aktywność fizyczna oraz przebyte urazy stawów. Na RZS można zachorować w każdym wieku.
Co robić- Należy szybko skontaktować się z lekarzem. Na podstawie opisu objawów, badania radiologicznego oraz testu krwi określi on rodzaj choroby reumatycznej i zaleci odpowiednie leczenie. Jest to szczególnie ważne w przypadku RZS.
Koniecznie powiedz o tym lekarzowi- pisanie okoliczności, w jakich dokucza ból stawów, oraz innych towarzyszących mu objawów może ułatwić postawienie diagnozy. W RZS np. ból pojawia się bez przyczyny, nasila go najmniejszy ruch. W chorobie zwyrodnieniowej występuje on (przynajmniej na początku) podczas chodzenia. Obu przypadkom towarzyszy bolesna sztywność poranna stawów. W RZS trwa ona do kilku godzin, uniemożliwiając poruszanie się; w osteoartrozie - do pół godziny, zmniejsza ją ruch.

Symptom V: Pogorszenie nastroju

Wiele kobiet po czterdziestym roku życia wiąże każdy spadek formy psychicznej z wkraczaniem w okres przekwitania. Doświadczenia ich matek utwierdzają je w tym przekonaniu. Czy hormony mają aż taki wpływ na samopoczucie psychiczne kobiety? Tak. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że neuroprzekaźniki (substancje chemiczne sterujące nastrojem) działają lepiej, gdy estrogeny utrzymują się na właściwym poziomie. Dowiedziono też, że podawanie estrogenu w okresie premenopauzy (czyli poprzedzającym ostatnią miesiączkę) może znacznie poprawić kondycję psychiczną kobiety.
Co powinno wzbudzić niepokój - jeśli "dołkom psychicznym" towarzyszą inne dolegliwości, np. uderzenia gorąca, nocne poty czy suchość pochwy, najczęściej winę przypisuje się nadchodzącej menopauzie. Nie za każde pogorszenie nastroju odpowiadają jednak wyłącznie hormony. Nie należy przechodzić do porządku dziennego w przypadku takich objawów, jak:
- wszechogarniające uczucie smutku, przygnębienia,
- brak zainteresowania codziennymi sprawami,
- niechęć do kontaktów z ludźmi,
- znaczne wahania wagi ciała.
Jeśli symptomy te utrzymują się przez dłuższy czas, uniemożliwiając normalne codzienne funkcjonowanie, nigdy nie należy kwitować ich stwierdzeniem w rodzaju: to tylko menopauza.
Co to może być - obwiniając za wszystko hormony, można przeoczyć:
- stres wieku średniego. Nadmiar obowiązków rodzinnych, z którymi borykają się często kobiety w średnim wieku, konieczność godzenia zajęć z pracą zawodową oraz problemy natury finansowej mogą przerosnąć psychiczne możliwości, pozbawić radości życia;
- początki depresji. Kobiety, które już w młodszym wieku miewały stany depresyjne, są o wiele bardziej narażone na nią po w okresie przekwitania.
Co robić- należy skontaktować się z psychologiem. Rozmowa z nim może być o wiele skuteczniejszą terapią niż łykanie tabletek.

Symptom VI: Kołatanie serca *
O kołataniu serca (palpitacjach) świadczy nieprawidłowy rytm jego pracy – zwykle zbyt szybki. Może też pojawiać się wrażenie "pomijania" kolejnych uderzeń. Dolegliwości te często towarzyszą uderzeniom gorąca i nocnym potom, czasem występują niezależnie. Ich przyczyną rzeczywiście bywają wahania poziomu estrogenów. Ale nie tylko.
*Co powinno wzbudzić niepokój - Powtarzające się palpitacje, którym dodatkowo towarzyszą:
- wyraźne skrócenie oddechu,
- uczucie słabości,
- zawroty głowy.
Co to może być - przypisywanie palpitacji wyłącznie zmianom hormonalnym niesie ze sobą pewne ryzyko. W ten sposób mogą (choć wcale nie muszą) dawać o sobie znać różne dolegliwości kardiologiczne:
- arytmia;
- zaburzenia przewodzenia;
- niedokrwienie mięśnia sercowego (choroba wieńcowa).
Są to schorzenia, które wymagają specjalistycznego leczenia. Zawsze więc należy upewnić się, czy odczuwane dolegliwości nie są przypadkiem objawem któregoś z nich.
Co robić- trzeba jak najszybciej skontaktować się z kardiologiem. Niezbędne jest wykonanie różnych badań - w pierwszej kolejności elektrokardiografii serca (EKG), która wykrywa m.in. nieregularność rytmu. Inną metodą, pomocną w diagnozowaniu chorób serca u kobiet, jest EKG wysiłkowe. Dzięki temu badaniu, podczas którego pacjent chodzi po ruchomej ścieżce, można stwierdzić, jak serce reaguje na wysiłek. Czasem konieczny bywa całodobowy zapis pracy serca za pomocą przenośnego aparatu EKG (tak zwanego Holtera). Gdy okaże się, że kołatania są związane z menopauzą, ulgę powinna przynieść hormonalna terapia zastępcza. Jeżeli zostanie wykryta choroba serca, lekarz zaleci odpowiednią kurację.

Joanna Derkacz