Była postrachem sutenerów. Czego dokonała Stanisława Paleolog?
Stanisława Filipina Paleolog mocno wpisała się w historię polskiej policji. Choć obecnie jej historia jest mało znana, warto pamiętać, że była pierwszą kobietą na stanowisku komisarza, a przy tym doskonale sprawdzała się w swoim zawodzie.
Przedwojenni sutenerzy i inni przestępcy jak ognia unikali spotkania ze Stanisławą Paleolog, która przyczyniła się do wielu zmian w policji. Stała się jedną z najsłynniejszych funkcjonariuszek, cenioną także poza granicami kraju. Inne polskie policjantki pod dowództwem Paleolog były świetnie wyszkolone oraz wykonywały zadania śledcze, co było nowością w tamtych czasach.
Urodzona "pani komendantka"
Stanisława Filipina Paleolog urodziła się 4 maja 1892 roku w Rumnie, jako jedno z dziesięciorga dzieci. Już w czasie I wojny światowej wsławiła się rolą zwiadowczyni i kurierki, a także działaczki Polskiej Organizacji Wojskowej. W czasie wojny polsko-bolszewickiej była adiutantką słynnej mjr Aleksandry Zagórskiej – obie kobiety we Lwowie utworzyły uzbrojoną Milicję Obywatelską Kobiet. Ich misją było pełnienie warty i patrolu, ale również uczestniczenie w akcjach bojowych.
Za swoje wspaniałe zasługi dla kraju Paleolog otrzymała Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych, Krzyż Orląt, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 i Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości. Przez pierwsze kilka lat po odzyskaniu niepodległości Polski, Paleolog pracowała jako urzędniczka, a w 1925 roku wstąpiła do Polskiej Policji, gdzie otrzymała polecenie stworzenia kobiecych oddziałów.
W tym samym roku minister spraw wewnętrznych polecił utworzyć w stolicy oraz w Łodzi kilkuosobowe komórki policji kobiecej, a dowódczynią kompanii szkolnej została Stanisława Paleolog, którą młode adeptki nazywały "panią komendantką". Polskie policjantki dzięki silnemu dowództwu wyróżniały się na tle podobnych formacji z innych państw. Nosiły broń, pozyskiwały informacje od konfidentów, przesłuchiwały sutenerów i prostytutki. Pobierały także takie same wynagrodzenie, co mężczyźni.
Paleolog zyskała międzynarodową sławę jako ekspertka w dziedzinie zwalczania prostytucji, handlu żywym towarem czy przestępczością nieletnich. Sukces polskich policjantek zauważył brytyjski Scotland Yard – w 1935 roku do Polski przybyła delegacja angielskich funkcjonariuszek, które były wprost zachwycone solidnym przygotowaniem Polek do pełnienia służby. Pod dowództwem Paleolog policjantki patrolowały ulice, dworce, tropiły nielegalne meliny i domy schadzek, ścigały sutenerów oraz kontrowały czy kobiety żyjące z nierządu poddają się badaniom.
1 stycznia 1939 roku Stanisława Paleolog stała się pierwszą kobietą w II RP, która objęła funkcję komisarza policji. Po wybuchu II wojny światowej wstąpiła do Służby Zwycięstwa Polsce, gdzie działała w ramach kontrwywiadu. Po wojnie musiała ukrywać się przed UB, dlatego też dla niepoznaki podjęła pracę jako dozorczyni w szpitalu dla dzieci chorych na gruźlicę kostną w Zakopanem.
W 1946 roku przedostała się do Anglii, gdzie zorganizowała Zjednoczenie Polek na Emigracji. W październiku 1955 roku Paleolog została ministrem bez teki w gabinecie Antoniego Pająka. Niestety kilka dni później doznała wylewu i nie wróciła do pełnej sprawności. Zmarła 3 grudnia 1968 roku w Penley i pochowano ją w Manchesterze.
Napisała książkę w 1957 roku "The Women Police in Poland 1925-1939", która dopiero w 2020 roku została przetłumaczona na język polski.
