Dieta ajurwedyjska

Historia ajurwedy liczy 5 tysięcy lat. Powstała głównie jako wiedza medyczna, ale tak naprawdę ma gotowe recepty na wszystkie dziedziny życia. Mówi, jak żyć, aby być zdrowym, pięknym i szczęśliwym. Do codziennego stosowania nadaje się aż połowa jej zaleceń (reszta z nich to wyspecjalizowana wiedza lekarska). Są bardzo łatwe, nie wymagają zgłębiania skomplikowanych tajemnic. Wystarczy zdrowy rozsądek i nieco psychologii. Przekonałam się o tym podczas warsztatów prowadzonych przez dra Partapa Chauhana, jednego z najpopularniejszych lekarzy ajurwedy na świecie. Energie to podstawa
Najprościej ujmując, wszystko, co istnieje, składa się z trzech energii (tzw. doszy): vata(powietrze i przestrzeń), pitta (ogień i woda) i kapha (ziemia i woda). Zakłócenie równowagi między tymi energiami prowadzi do różnych dolegliwości, np. bólów głowy, problemów żołądkowych czy depresji. Dosyć prosto można zrównoważyć poziomy tych energii. Ajurweda ma na to kilka sposobów: od wymagających wiedzy i doświadczenia praktyk leczniczych, poprzez masaże, ćwiczenia, medytacje, aż po odpowiednią dietę.
* Poznaj swoją naturę *Co zatem jeść? Aby się tego dowiedzieć, najpierw powinnaś poznać swój typ ajurwedyczny, czyli pewną wrodzoną „konstytucję” psychofizyczną, z którą każdy przychodzi na świat. Do wyboru masz vata, pitta i kapha (chodzi o różne proporcje tych elementów). Najłatwiej zapamiętać, że to trzy żywioły: powietrze, ogień i ziemia.
Czym się charakteryzują? Pograj skojarzeniami. Powietrze to lekkość, ruch, chłód, suchość. Ogień to ciepło, intensywność, żywiołowość. A ziemia – spokój, powolność, wytrzymałość. Uwaga! Nasza natura jest niezmienna, ale łatwo pomylić się w jej ocenie. Dzieje się tak, bo w rzeczywistości występują głównie typy mieszane (z dominantą jednej z doszy, np. vata-pitta, pitta-kapha itp.). Poza tym pod wpływem zachwiania równowagi między energiami może Ci się wydawać, że jesteś innym typem. Dlatego, gdy zabierzesz się do oceny, skup się na tym, jaka jesteś z natury, jaka byłaś kiedyś (dotyczy to też fizycznego wyglądu – mogłaś być zawsze chuda, ale przytyć np. po ciąży).

Dieta rozmaitości
Sposób jedzenia ma ogromny wpływ na zdrowie. Jeśli przez 2–3 miesiące będziesz jadła jeden określony rodzaj pożywienia, mogą pojawić się problemy. Najgorzej, gdy przesadzisz z potrawami o takiej samej „konstrukcji” co Ty.
W ajurwedzie obowiązuje bowiem zasada: podobne podsyca podobne. Gdy stabilna kapha będzie jadła za dużo ciężkiego jedzenia, np. serów, stanie się ociężała, mogą pojawić się u niej bóle w klatce piersiowej, podwyższony cholesterol, a nawet astma.Zwykle trafiamy do lekarza, gdy choroba już się rozwija. Wielu problemów możesz jednak uniknąć, zmieniając dietę, gdy tylko zauważysz pierwsze symptomy złego samopoczucia.

*Co wtedy? *Wyeliminuj ze swojej diety potrawy o podobnym „charakterze” co Ty. Nie musisz uczyć się ich listy na pamięć, szukaj podobieństw. Np. jedzenie kapha to przede wszystkim ciężkie, mleczne i pszenne posiłki, potrawy smażone, słodycze, a pitta – pikantne, pobudzające, np. kawa, alkohol. Uważaj jednak, aby nie przegiąć w drugą stronę, może bowiem dojść do zakłóceń na poziomie tych innych energii. Konieczność unikania potraw typu kapha nie oznacza, że musisz jeść więcej vata lub pitta.

Uważaj na ama *Jeszcze jedno ważne w ajurwedzie pojęcie to ama. Określa toksyny, które gromadzą się w żołądku i powodują problemy metaboliczne. Te z kolei mogą objawiać się różnymi chorobami. Pierwszym objawem ama jest nalot na języku. Jak tego uniknąć?
*- Zmień dietę na lekkostrawną. Dobre będą potrawy z fasolką mung oraz gotowane warzywa i owoce (surowe są ciężkostrawne).
- Używaj przypraw poprawiających trawienie: imbiru, kminku, kolendry, kurkumy, bazylii.
- Unikaj ostrych przypraw, alkoholu, kawy, czosnku.
- Przed każdym posiłkiem pij pół łyżeczki przygotowanej wcześniej mikstury imbirowej (15 g świeżego imbiru obierz ze skórki i pokrój na małe kawałki, włóż do słoika, zalej sokiem z cytryny, dodaj łyżeczkę kminku i szczyptę soli).

Lecznicze herbatki: Przeziębienie: pół łyżeczki zmielonego imbiru zalej ciepłą wodą lub wymieszaj z łyżeczką miodu, pij 3 razy dziennie.
Zmęczenie, osłabienie: zmiażdż 1 łyżeczkę nasion kolendry, dodaj jeden świeży zmielony imbir, zagotuj w kubku wody. Przecedź przez sitko, dodaj łyżkę miodu i ciepłe pij 2–3 razy dziennie.
Depresja, nerwowość, bezsenność:ciepłą wodą zalej 7–10 migdałów, a łyżeczkę nasion anyżku lub kopru namocz w osolonej wodzie.
Następnego dnia obierz migdały ze skórki, odcedź nasiona. Rozbij wszystko w moździerzu, dosyp odrobinę czarnego pieprzu i cynamonu. Dolej kubek gorącego mleka i dodaj 1/4 łyżeczki kurkumy i łyżeczkę miodu. Pij przed snem.

*Krem... do zjedzenia *Ajurweda obejmuje wiele dziedzin życia, także pielęgnację urody. Na skórę nie należy kłaść niczego, czego nie da się zjeść. Stąd bogactwo recept na domowe naturalne mikstury upiększające. W ostatnich latach pojawiło się też sporo gotowych kosmetyków ajurwedyjskich na bazie naturalnych składników. Sprzedaje je m.in. modelka Christy Turlington. Można je stosować na skórę z różnymi problemami i tą wskazówką warto się kierować przy ich wyborze. Pod wpływem czynników zewnętrznych, diety, stresu itp., cera może się bowiem zmieniać, np. sucha skóra vata zacznie się przetłuszczać. Polecamy niedrogie Jiva Ayurveda z Indii (www.ayurvedic.org, www.ajurweda.pl).

- Szczupła, z trudem przybiera na wadze.
- Sucha skóra, szczególnie zimą. Może mieć widoczne żyłki.
- Szybki, lekki krok.
- Szybko i dużo mówi.
- Miewa zimne stopy i dłonie, kiepsko znosi chłód.
- Nieregularnie je, ma szybką przemianę materii.
*Umysł i emocje: *- Działa szybko, jest żywa z natury.
- Łatwo się entuzjazmuje.
- Szybko się uczy, ale i szybko wszystko zapomina.
- Często się denerwuje i martwi.
- Ma bujną wyobraźnię.
- Niecierpliwa, ale łatwo przystosowuje się do zmian.
- Płytko śpi, trudno zasypia.

Typowe dolegliwości nadmiaru vata: astma, bóle pleców, zaparcia, gazy, depresja, rwa kulszowa, żylaki, reumatyzm, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia menstruacji.
* Dieta obniżająca vata Tak:* potrawy ciepłe i tłuste, wilgotne, dosyć ciężkie. Ciepłe zupy, długo duszone potrawy, ryż, makaron, świeżo upieczony chleb, herbatki ziołowe. Z przypraw – imbir. Soja, dynia, awokado, oliwki, bakłażan. Słodkie owoce, np. śliwki, morele, zielone winogrona, jabłka i gruszki, pieczone lub gotowane. Zimą, przy wychłodzeniu, pomoże zjedzenie kromki chleba grubo posmarowanej masłem, z solą lub wyciśniętym czosnkiem.
Nie: pokarmy suche i surowe, warzywa liściaste, potrawy zimne, mrożone.

- Raczej średniego wzrostu, szczupła, ale dosyć dobrze umięśniona.
- Cienkie, słabe włosy. Zwykle proste, blond, rude lub brązowe, z tendencją do wypadania.
- Skóra: delikatna, zwykle z dużą ilością znamion i piegów.
- Nie znosi upałów, łatwo się poci.
- Ma dobry apetyt, ale bez problemu utrzymuje swoją wagę.
- Lubi słodycze i zimne dania.
- Ruchliwa, uwielbia sporty.
Umysł, emocje: *- Lubi precyzję i porządek.
- Stanowcza, narzuca swoją wolę.
- Ceni sobie wyzwania, z uporem dąży do celu.
- Krytyczna wobec innych i siebie.
- Szybko się złości i irytuje, ale zaraz o wszystkim zapomina.
- Uparta, mało tolerancyjna.
- Śpi mocno, ale czasem budzi się w środku nocy.
* Typowe dolegliwości nadmiaru pitta: zgaga, wrzody żołądka, nadczynność tarczycy, nadciśnienie, migrena, problemy z wątrobą, hemoroidy.
* Dieta obniżająca pitta Tak:* potrawy chłodne, słodkie i soczyste. Zimne napoje, potrawy mleczne, dużo soków. Z warzyw – przede wszystkim zielone. Owoce: jabłka, banany, daktyle, winogrona, mango, melony, granaty. Przyprawy: kardamon, kolendra, kminek, koper, mięta.
Nie: pokarmy słone, kwaśne i pikantne. Alkohol, kawa, mocna herbata, napoje gazowane, papierosy. Mięso, potrawy smażone. Pomidory, awokado, cebula, marynaty, chili, rzodkiewka.

Kapha Ciało: *- Łatwo tyje, trudno chudnie.
- Gładka, dość blada, tłusta skóra, mało zmarszczek.
- Gęste, ciemne, faliste włosy.
- Ładne, mocne zęby.
- Chodzi zwykle wolnym, równym krokiem.
- Nie lubi chłodu i wilgoci.
- Trawi powoli, po posiłku czuje się ociężała. Lubi gotowe dania.
*Umysł, emocje:
- Działa bez pośpiechu. Jest powolna, metodyczna.
- Spokojna i zrównoważona.
- Potrzebuje dużo snu, śpi bardzo głęboko i długo. Trudno się budzi.
- Rzadko wpada w gniew.
- Uczy się wolno, ale długo i dokładnie wszystko pamięta.
- Pogodna, uczuciowa, wspaniałomyślna, wybaczająca.
- Ma stały poziom energii.
* Typowe dolegliwości nadmiaru kapha:astma, problemy z zatokami, cukrzyca, ból gardła, zaleganie wydzieliny w płucach i oskrzelach, chroniczne zaburzenia trawienne.
* Dieta obniżająca kapha Tak: potrawy lekkostrawne, najlepiej rozgrzewające. Przyprawy o cierpkim i gorzkim smaku (np. kminek, sezam, kurkuma). Posiłki pieczone, podsmażane lub grillowane – lepsze niż gotowane w wodzie lub na parze. Dużo warzyw, przede wszystkim sałata, szpinak, cykoria. Surowe owoce.
Nie: potrawy słodkie i zimne, przetwory mleczne. Ziemniaki, dynia, kalafior, kukurydza, banan, figi, orzechy. Napoje gazowane, schłodzone, alkohol.

*Czy wiesz, co jesz? *Dlaczego w ajurwedzie przykłada się tak dużą wagę do tego, co jemy na co dzień? Rozmawiamy o tym z doktorem Partapem Chauhanem, lekarzem ajurwedy, założycielem kliniki Jiva Ayurveda w Indiach.

Czy dieta naprawdę odgrywa tak ważną rolę w naszym życiu? _Ma wpływ nie tylko na ciało, ale także na umysł. W USA prowadzono badania na dwóch grupach dzieci. Jednej podawano jedzenie organiczne, nieprzetworzone. Drugiej – fast food, tzw. jedzenie śmieciowe („junk food”). Po pół roku dzieci z pierwszej grupy były spokojne, zadowolone, dobrze się uczyły. Te karmione fast foodami stały się agresywne, nadaktywne. Wyniki tych badań pokazują, jak ogromny i bezpośredni wpływ ma sposób odżywiania się na całe nasze życie. Zła dieta prowadzi do zaburzenia równowagi w organizmie, co z kolei skutkuje różnymi dolegliwościami. Od lekkich, takich jak bóle głowy, po naprawdę poważne. Odżywianie ma też znaczący wpływ na stan naszego umysłu. I tu zaczyna się błędne koło – brak równowagi wpływa na to, że zaczynamy robić coś, co nazywam śmiesznymi działaniami.
** _Czyli? _**Np. w restauracjach w Stanach widziałem kobiety, które zamawiały gigantyczne porcje frytek, podwójne burgery, a do tego... colę light. We współczesnym skomercjalizowanym świecie robimy to, czemu przeczy zdrowy rozsądek, np. delektujemy się lodami w środku zimy. To nie ma sensu. Nie mieszać przeciwieństw to jedna z podstawowych zasad ajurwedy. Dzięki temu można zachować równowagę i zdrowie. Gdy wiosną sięgamy po zimne napoje z bąbelkami (bez minerałów, witamin), na pewno się nie wzmocnimy – a tego właśnie teraz potrzebuje nasz organizm, aby nie chorować.
** _Czy zmieniając dietę, można tak po prostu cudownie ozdrowieć? _**Oczywiście nie jest to takie proste, bo zachwianie równowagi energii to tylko jedna z przyczyn problemów ze zdrowiem. Współczesna medycyna ciągle nie wie do końca, co wywołuje tak wiele poważnych chorób, jak np. rak. A celem ajurwedy jest ją wspomagać, a nie z nią konkurować. Dobrą dietą na pewno można polepszyć swój stan, w śmiertelnych chorobach – przedłużyć życie. Przy mniejszych dolegliwościach – wyzdrowieć.
** _Może Pan podać jakiś przykład?**
Miałem kiedyś pacjenta, 12-letniego chłopca. Skarżył się na bóle w klatce, duszności. Rodzice jeździli do wielu lekarzy, ich synowi zrobiono wszystkie możliwe badania – wyniki były w normie.
W końcu ktoś namówił ich na wizytę w mojej klinice. Po wywiadzie okazało się, że chłopiec jest typem vata. Pomyślałem, że może przyczyną jego dolegliwości są blokady vata (powietrza) w sercu. Zaleciłem rodzicom wymasowanie syna gorącym olejem z ziołami, potem owinięcie kocem, aby się wypocił. Do tego odpowiednia dieta. Zadziałało.

Anna Kondratowicz/ Uroda