Dobry sen - Program walki z bezdechem niemowląt

Pierwsze miesiące życia dziecka wypełnione są radością wzajemnego poznawania. Młodym rodzicom radość tę mącić może jedynie troska o bezpieczeństwo niemowlęcia i niepokój, czy podołają nowej roli. To, co radzą im lekarze, położne, krewni, przyjaciele, i co mogą wyczytać w poradnikach dla matek i magazynach dla rodziców, nie zawsze łączy się w spójną całość.

Pierwsze miesiące życia dziecka wypełnione są radością wzajemnego poznawania. Młodym rodzicom radość tę mącić może jedynie troska o bezpieczeństwo niemowlęcia i niepokój, czy podołają nowej roli. To, co radzą im lekarze, położne, krewni, przyjaciele, i co mogą wyczytać w poradnikach dla matek i magazynach dla rodziców, nie zawsze łączy się w spójną całość.

Również ich własny, bazujący na głębokiej miłości, instynkt nie zawsze jest dobrym doradcą. Ten chaos informacyjny pogłębia jedynie uczucie zagrożenia. Lęk budzą zwłaszcza sytuacje nieprzewidywalne, naukowo niewyjaśnione, gdyż przed nimi najtrudniej się ustrzec. Do tego typu zjawisk zaliczyć można zespół nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt.

Prowadzone na całym świecie badania nie przyniosły jak dotąd wyjaśnienia przyczyn tego zjawiska. Te same badania udowodniły jednak, że nie jesteśmy zupełnie bezbronni.

Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt nazywany jest także nagłą śmiercią niemowląt, śmiercią w kołysce lub skrótem SIDS (z ang. Sudden Infant Death Syndrome). Zgodnie z przyjętą definicją SIDS to nagły zgon niemowlęcia bez uchwytnych zmian patologicznych. SIDS jest jedną z głównych przyczyn śmierci niemowląt w pierwszym roku życia, tym tragiczniejszej, bo nieoczekiwanej i nieprzewidywalnej, dotykającej dziecka dotychczas całkowicie zdrowego. Zdarza się, że bez żadnej przyczyny występuje u niemowlęcia bezdech. I taki rodzaj bezdechu popularnie nazywany jest śmiercią łóżeczkową niemowląt, czyli SIDS.

Przyczyny SIDS
Żadna z wielu hipotez dotyczących przyczyny SIDS nie znalazła jak dotąd potwierdzenia. Do najważniejszych teorii tłumaczących nagłą śmierć niemowląt zazwyczaj zalicza się:

1. teorię o nieprawidłowej regulacji nerwowej w czasie snu, według której na skutek nieprawidłowej struktury snu dochodzi u niemowląt do bezdechu,
2. teorię o nieprawidłowościach w budowie mięśnia serca i jego układzie przewodzącym, prowadzących do śmiertelnych zaburzeń rytmu serca,
3. teorię o dotąd niezidentyfikowanych zaburzeniach strukturalnych i czynnościowych w samym mózgu,
4. teorię o nieprawidłowościach w układzie oddechowym prowadzących do nagłego niedotlenienia,
5. teorię o nadmiernym wydzielaniu w centralnym układzie nerwowym substancji przekaźnikowych, tzw. endorfin, które ze względu na podobieństwo w działaniu do morfiny, doprowadzają do śmiertelnego zatrucia.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia SIDS
Wśród czynników sprzyjających wystąpieniu bezdechu niemowląt są takie, na które wpływu nie mamy. Grupą podwyższonego ryzyka są niemowlęta:

1. płci męskiej,
2. w wieku między 2 a 6 miesiącem życia,
3. z małą masą urodzeniową,
4. z niską punktacją Apgar (poniżej 4 punktów) i zaburzeniami
5. oddychania po urodzeniu,
6. urodzone jako wcześniaki,
7. z napadami bezdechu lub sinicy bez uchwytnej przyczyny.

Badania wykazały, że czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia bezdechu niemowląt mogą leżeć także po stronie matki. Do takich czynników należą:

1. młody wiek matki (poniżej 20 roku życia),
2. pochodzenie z ubogiego, słabo wykształconego środowiska,
3. samotne wychowywanie dziecka,
4. pochodzenie z rodziny wielodzietnej,
5. krótkie odstępy między kolejnymi ciążami,
6. nieprawidłowy przebieg porodu,
7. nagła śmierć łóżeczkowa bliźnięcia lub starszego rodzeństwa,
8. nałogi matki: palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie narkotyków podczas ciąży.

Mimo istnienia grup podwyższonego ryzyka, zarówno ze strony dziecka, jak i matki, nie możemy zapominać, że SIDS dotyka dzieci uznane przez medycynę za całkowicie zdrowe i może przydarzyć się w każdej rodzinie.

Wśród wyróżnionych przez naukowców czynników ryzyka są też takie, przed którymi możemy dziecko uchronić. Do takich należą:

1. pozycja dziecka podczas snu (pozycjami zwiększającymi ryzyko jest
2. ułożenie na brzuszku i na boku),
3. bierne palenie tytoniu przez dziecko,
4. dzielenie łóżka z rodzicami,
5. przegrzewanie (większość zanotowanych przypadków nagłej śmierci miała miejsce jesienią i zimą podczas okresu grzewczego),
6. zbyt miękki materac, używanie poduszki, tasiemki wokół szyi dziecka,
7. nieregularny rytm życia dziecka.

Profilaktyka SIDS powinna koncentrować się przede wszystkim na przeciwdziałaniu czynnikom, na które mamy wpływ, czyli na właściwej pielęgnacji niemowlęcia.

Zalecenia Krajowego Konsultanta w dziedzinie Neonatologii
Należy zachowywać regularny tryb życia dziecka, przestrzegając stałych godzin snu i karmienia. Spokój i ustalony rytm życia chronią dziecko przed stresem, który może wywołać niepożądane reakcje, do snu dziecko powinno być układane na plecach.

Należy unikać pozycji na boku i na brzuchu, chyba, że jest to uzasadnione decyzją lekarza,

1. jeśli dziecko zasnęło płacząc, należy sprawdzić czy później śpi spokojnie. U niektórych dzieci może wystąpić bezdech histeryczny. Dziecko tak bardzo zanosi się płaczem, że nie może złapać oddechu, a to może doprowadzić do utraty przytomności,
2. dziecko powinno spać na twardym materacyku dostosowanym do łóżeczka – zapewni on właściwe podparcie kręgosłupa, a główka dziecka nie będzie zapadała się w miękkim podłożu. Pozwoli to zachować niemowlęciu swobodę oddychania,
3. odstęp między szczebelkami w łóżeczku nie powinien przekraczać 8 cm – większe odstępy mogą spowodować zaklinowanie się między nim,
4. do łóżeczka nie powinno kłaść się poduszek – mogą spowodować utrudnienia w oddychaniu dziecka; z tego samego powodu buzia dziecka powinna pozostawać odkryta,
5. dziecko podczas snu musi mieć swobodę poruszania rączkami i nóżkami. Dla jego bezpieczeństwa ważne jest, aby miało swobodę zmiany pozycji,
6. dziecku należy regularnie podawać picie, zwłaszcza latem, kiedy organizm znacznie szybciej wytraca płyny,
7. w miarę możliwości dziecko powinno być karmione piersią, pokój dziecka powinien być regularnie wietrzony i temperatura w nim nie powinna przekraczać 20º C,
8. w pokoju dziecka nie powinny przebywać zwierzęta,
9. w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko, nie powinno palić się tytoniu,
10. leki przeciwkaszlowe, nawet te dostępne bez recepty, powinny być podawane dziecku tylko po wcześniejszej konsultacji z lekarzem,
11. należy regularnie kontrolować stan zdrowia dziecka u pediatry lub lekarza rodzinnego.

Tekst opracowany na podstawie materiałów prasowych akcji „Dobry sen - Program walki z bezdechem niemowląt” prowadzonej pod patronatem NUTRICIA Polska producenta Bebiko.