Gorączka

Popularnie mianem gorączki określamy wszystkie stany organizmu, w których dochodzi do podwyższenia ciepłoty ciała powyżej normy fizjologicznej - czyli około 37oC. W ścisłym tego słowa znaczeniu za gorączkę uważa się ciepłotę przekraczającą 37.9oC, natomiast stan powyżej 41oC jest określany jako gorączka nadmierna. W związku z faktem, że powyżej tego punktu zawodzą mechanizmy fizjologiczne kontrolujące temperaturę, stan taki zalicza się do pośrednio związanych z zagrożeniem życia.

Do mierzenia ciepłoty ciała używa się obecnie różnego rodzaju termometrów. Najpewniejszą technologią mierzenia temperatury ciała jest jej pomiar w odbytnicy - dzięki czemu unikniemy zaniżenia wartości mierzonej temperatury związanej z tym, że na powierzchni ciała temperatura jest niższa niż w jego wnętrzu. Średnio temperatura mierzona w odbytnicy jest wyższa o 0.6 - 0.8oC od temperatury mierzonej pod pachą. Temperatura człowieka może być podniesiona w stanach fizjologicznym. Mają tu wpływ między innymi takie czynniki jak:

1. wysiłek fizyczny i w mniejszym stopniu umysłowy;
2. spożywanie pokarmów;
3. w fazie jajeczkowania u kobiety;
4. niektóre leki.

Dla lekarza do rozpoznania danego schorzenia potrzebna jest wiedza nie tylko o samej wartości ciepłoty ciała, ale także o zmianach temperatury w czasie. Wyróżnia się tu między innymi:

1. gorączka przelotna - to jest taka, która utrzymuje się nie dłużej niż przez okres jednego dnia;
2. gorączka ciągła - kiedy wahania temperatury w ciągu doby oscylują w przedziale +/-0.5oC;
3. gorączka trawiąca, zwana też hektyczną - w tym wypadku obserwuje się stosunkowo krótkimi wzrostami temperatury od 2 do 4oC po czym obserwuje się spadek do wartości fizjologicznych;
4. gorączka zwlaniająca - gdzie wzorzec jest podbny do gorączki hektycznej z tym, że wzrost temperatury nie przekracza 2oC a spadek nie osiąga granicy 37oC;
5. gorączka nieregularna - kiedy trudno znaleźć dobowy wzorzec przebiegu temperatury w ciągu doby.

Przyczyny podnoszenia temparatury mogą być bardzo różne. Najczęściej spotykanymi przyczynami gorączki są:

1. choroby zakaźne i inwazyjne - od banalnych zakażeń górnych dróg oddechowych, migdałków podniebiennych, anginy, przez zakażenia dotyczące narządów wewnętrznych (płuc - w tym gruźlicy, osierdzia, mięśnia serca, pecherzyka żółciowego i dróg żółciowych, miąższu wątroby, nerek, dróg moczowych, zakażeń i zatruć układu pokarmowego, trzustki czy stercza), aż po posocznicę i zakażenia uogólnione;
2. choroby nowotworowe, zwłaszcza rak nerki, czerniak, większość białaczek i innych nowotworów wywodzących się ze szpiku kości; często długotrwała gorączka jest jednym z objawów ułatwiających właściwe rozpoznanie;
3. choroby tkanki łacznej, przede wszystkim toczeń trzewny, reumatoidalne zapalenie stawów, guzkowe zapalenie tętnic, zapalenie skórno-mięśniowe, kolagenozy;
4. choroby o podłożu immunologicznym, w tym reakcje na podanie leków, do tej grupy zaliczamy także AIDS;
5. niektóre choroby układu wewnątrzwydzielniczego - między innymi nadczynność tarczycy, nadnerczy czy przełom hiperkacemiczny.

W przypadku niejasnych przyczyn gorączki lekarz często jest skazany na długotrwały proces diagnostyczny, dzięki któremu drogą eliminacji i poszukiwań można ustalić rozpoznanie i podjąć właściwe leczenie.

O hipotermii mówimy, gdy temperatura organizmu obniży się poniżej 36oC. Ze stanem takim mamy najczęściej do czynienia w wypadku osób narażonych na działanie niskich temperatur. Narażone są szczególnie osoby bezdomne (w czasie zimnych nocy), rozbitkowie ze statków i samolotów, osoby uwięzione przez lawinę itd.

Niedocieplność może być także związana z uszkodzeniem ośrodka termoregulacji w ośrodkowym układzie nerwowym (np. nowotworem, udarem, zmianami naczyniowymi). W chorobach związanych z układem wewnątrzwydzielniczym hipotermię spotykamy m.in. w niedoczynności tarczycy i nadnerczy.