Jak krytykować?

Któż z nas nie ma w swoim otoczeniu osoby, która lubi krytykować innych. Bywa nawet, że myślimy o niej, jak o kimś szczerym. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że nieodpowiednia krytyka jest formą agresji, która osłabia nasze poczucie własnej wartości. Nie powinniśmy się na nią godzić.

Oceny w stylu: „Twoje ubranie nie pasuje do sylwetki”, „Twój syn jest niegrzeczny”, „Źle umeblowałaś dom”, „Źle zainwestowałaś pieniądze” nic nie wnoszą do naszego życia, poza tym, że podcinają nam skrzydła, psują humor i obniżają poczucie własnej wartości. W powszechnej opinii, to bliscy mogą sobie pozwolić na „szczerość”. Zapominamy, że niewłaściwie wypowiedziana opinia szczególnie boli, jeśli słyszymy ją z ust osób, które uważamy za naszych przyjaciół. Poza tym, to od nich oczekujemy przede wszystkim wsparcia i zrozumienia, również dla naszych słabości. Co pozytywnego mogą wnieść do życia słowa: „Jak mogłaś tak się roztyć?” Mogą jedynie spowodować, że jeszcze gorzej poczujemy się we własnym ciele, niezrozumiani i osamotnieni.

Zdarza się, że godzimy się na krytykę, bo nie chcemy robić przykrości innej osobie albo myślimy, że powinniśmy docenić szczerość. Nic bardziej błędnego, bezpośrednia krytyka jest agresją. I uzasadnione jest reagować, kiedy czujemy się krzywdzeni. Jeśli słyszymy z ust przyjaciółki „Jak mogłaś kupić tę koszmarną sukienkę?”, odpowiedz: „Przepraszam, mi się ona podoba”. Najlepiej od początku znajomości stawiać jasne granice. Osoby, z którymi się stykamy, powinny wiedzieć, że nie mogą sobie pozwolić na poniżanie nas.

Zdarza się też, że mama, czy siostra chcą dla nas jak najlepiej. Angażują się w pomoc, dzwonią z dobrymi radami na każdy dzień roku. Mówią, że mamy złą pracę i powinniśmy ją zmienić, i że niegrzecznego w ich mniemaniu syna, trzeba trzymać krótko. A my myślimy, że chcemy jedynie, żeby dały nam w końcu święty spokój i pozwoliły decydować o sobie. Mamy do tego prawo. W tej sytuacji można powiedzieć grzeczne, ale zdecydowanie: „Wiem, że chcesz dla mnie jak najlepiej, ale myślę, że sama poradzę sobie z tym problemem".

Psycholodzy nie od dziś zwracają uwagę na to, że bardziej skuteczne niż surowe oceny, są pochwały i dobre słowa. Przyjaciółka, siostra, czy matka mogą pozwolić sobie na szczerość, ale niech ta krytyka będzie jednocześnie konstruktywna i życzliwa. Osoba krytykowana powinna mieć poczucie, że opinia wypływa z troski, a nie ze złośliwości. Zamiast mówić: „Jak mogłaś się tak roztyć? Jak ty wyglądasz?” lepiej będzie zachować takt i umiar i powiedzieć: „Znalazłam dobrą dietę, sama chcę ją zastosować, może chcesz ją wypróbować”. Jeśli krytyka ma coś zmienić na lepsze, powinna być odpowiednio sformułowana.

Przede wszystkim mówimy o konkretnych zachowaniach, a nie rzucamy ogólnikowe oskarżenia, zamiast: „Jesteś niesprawiedliwą matką”, lepiej: „Pomyśl jeszcze, czy sprawiedliwie potraktowałaś córkę, nie pozwalając jej jechać na obóz”. Postarajmy się nie wyrażać swoich ocen, kiedy emocje sięgają zenitu, ale policzyć do 10 i powiedzieć to w przyjaznej atmosferze. Wtedy krytyka odniesie większy skutek, bo rozmówca nie uzna tego za docinki, które można zlekceważyć. Ważne jest też, żeby o przykrych rzeczach mówić w cztery oczy, a nie przy znajomych, czy rodzinie.

Kiedy powiemy: „Jesteś za grupa, musisz schudnąć” w obecności innych ludzi, osoba do której kierujemy te słowa, poczuje się upokorzona, ale jeśli porozmawiamy o dietach podczas spotkania w cztery oczy, to odniesie to lepszy skutek. I wreszcie psycholodzy zalecają, żeby krytykę podawać w tzw. wersji kanapkowej, czyli najpierw coś pozytywnego, potem negatyw i na koniec znowu coś pozytywnego. Warto też pamiętać, że w przyjaźni, częściej niż opinii „ekspertów”, potrzebujemy kogoś, kto nas wysłucha i zrozumie.