Jak zostać rodziną zastępczą?

Decyzja o pozostaniu rodziną zastępczą powinna być tak samo świadomie i rozważnie podjęta jak decyzja o adopcji czy macierzyństwie.

Rodzina zastępcza to wielki obowiązek i wielka szansa na szczęście. Nie każdy jednak może nią zostać.

Miłość do dzieci i chęć zaopiekowania się tymi z nich, które los szczególnie doświadczył i pozbawił rodzinnego szczęścia. Oto najczęstsze powody, dla których przyszli opiekunowi zastępczy zjawiają się w ośrodku adopcyjnym i rozpoczynają w nim długi proces ubiegania się o status rodziny zastępczej. Proces ten kończy się zwykle nie tylko stosowną decyzją sądu, ale i nową miłością czy przyjaźnią na całe życie, z kimś z pozoru obcym, a jednak tak bliskim.

Decyzja o pozostaniu rodziną zastępczą powinna być tak samo świadomie i rozważnie podjęta jak decyzja o adopcji czy macierzyństwie. Dziecko lub dzieci, które znajdą tą drogą nową rodzinę, są w bardzo trudnej sytuacji emocjonalnej i wychowawczej. Według prawa ich biologiczni rodzice są albo nieznani albo ograniczono im prawa rodzicielskie lub ich pozbawiono. Co z kolei ważne dla rodziny zastępczej, w odróżnieniu od adopcji, funkcja wychowawcza i opiekuńcza takiej rodziny ustaje w chwili, kiedy dziecko osiągnie pełnoletniość lub sąd wyda w tym kierunku odpowiednią decyzję. Aby zostać taką rodziną, należy jednak spełnić szereg wymogów prawnych, przejść stosowne szkolenie w ośrodku adopcyjno-opiekuńczym i na koniec uzyskać pozytywną decyzję sądu o ustanowieniu rodziny zastępczej. Cały proces ubiegania się o status takiej rodziny może wydawać się czasochłonny i skomplikowany, jednak dla osób szczerze tym zainteresowanych będzie to naturalny czas przygotowania się na pełnienie nowej funkcji.

Zgodnie z polskim prawem rodziną zastępczą może pozostać zarówno małżeństwo (bezdzietne lub z własnymi dzieci), jak i osoba samotna. Jednak osoby ubiegające się o prawo do bycia rodziną zastępczą muszą posiadać polskie obywatelstwo, być niekaralne oraz mieć unormowane warunki mieszkaniowe. Ważne jest również zdrowie kandydatów – powinno pozwalać im w pełni i bez jakichkolwiek ograniczeń opiekować się dzieckiem. Nie bez znaczenia jest również sytuacja finansowa – ubiegający się rodzice zastępczy powinni mieć przynajmniej jedno stałe źródło dochodu.

Co najważniejsze, rodziną zastępczą mogą pozostać tylko i wyłącznie osoby, które nie są lub nigdy nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, ani też taka władza nie została im zawieszona. Spełnienie wszelkich tych wymogów ma zapewnić dziecko bezpieczeństwo, odpowiednią opiekę i wychowanie oraz godne warunki rozwoju i życia. Dodatkowym kryterium, które uwzględnia się przy wyborze rodziny zastępczej dla dziecka, jest również ewentualne spokrewnienie opiekunów z dzieckiem, odpowiednia różnica wieku między kandydatami a dzieckiem. Istotna jest również zasada nierozłączania rodzeństwa oraz, o ile to możliwe, opinia wyrażona przez samo dziecko.

Osoby chcące ubiegać się o prawo do bycia rodziną zastępczą powinny zgłosić się do lokalnego ośrodka adopcyjno - opiekuńczego, w którym po przeprowadzeniu rozmowy-wywiadu zostaną poproszone o szczegółowe wypełnienie serii dokumentów. Równocześnie same przejdą odpowiednie badania psychologiczne i rozmowy z pedagogiem, po czym pracownik socjalny przeprowadzi dodatkowo rodzinny wywiad środowiskowy. Kolejnym krokiem tej procedury są szkolenia z zakresu elementów prawa rodzinnego, pedagogiki, psychologii rozwojowej i wychowawczej.

Uwzględniane są problemy dotyczące rozwoju dziecka wychowywanego poza rodziną naturalną i wpływu sytuacji kryzysowych, w tym występowania przemocy w rodzinie, na zachowanie i rozwój dziecka. Takie szkolenie ma również doskonalić umiejętności opiekuńcze, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stwarzających trudności wychowawcze. Dodatkowo podczas szkolenia wyjaśniane są zasady finansowania rodzin zastępczych oraz przekazywana informacje o możliwości udzielania wsparcia w wychowaniu dziecka przez centrum pomocy lub przez wyspecjalizowane placówki. Po ukończeniu szkolenia i przejściu badań psychologicznych kandydaci pozytywnie ocenieni otrzymują stosowne zaświadczenie kwalifikacyjne.

Każda rodzina zastępcza ustanowiona przez sąd może ubiegać się o pomoc pieniężną na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Zgodnie z prawem, podstawą ustalenia wysokości pomocy pieniężnej jest kwota 1 647 zł. Tego typu pomocy udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej, uwzględniając wiek dziecka, jego stan zdrowia oraz niedostosowanie społeczne. I tak w każdym konkretnym przypadku rodzina zastępcza może otrzymać ok. 1000 zł przy dziecku do 7 lat, ok. 1300 zł przy dziecku do 7 lat, u którego orzeczono niepełnosprawność.

Na starsze dzieci – w wieku od 7 do 18 lat – posiadające orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności przysługuje również kwota ok. 1000 zł. Jeżeli dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej posiada dochód, kwotę pomocy pieniężnej pomniejsza się o kwotę odpowiadającą 50 proc. dochodu dziecka, z tym że pomoc pieniężna nie może być niższa niż 20 proc. podstawy. Dochodem dziecka jest renta rodzinna, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek pielęgnacyjny, otrzymywane alimenty, kwota odpowiadająca dochodom uzyskiwanym z majątku dziecka.

W Internecie można odnaleźć więcej szczegółów na specjalnych forach i stronach poświęconych i tworzonych przez ośrodki adopcyjne i stowarzyszenia rodzin zastępczych. W celu zdobycia dodatkowych informacji, polecamy zajrzeć na www.fosterparents.org.pl, www.rodzinazastepcza.info.pl lub rodzinazastepcza.org.pl.